NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Pravo vreme

NAZIV IZLOŽBE: Crteži, grafike, akvareli
AUTOR: Aleksandar Tomašević
GALERIJA: Salon grafike beogradskog Narodnog muzeja

      Đorđe Kadijević
      
       Dobra praksa galerije Narodnog muzeja, najvećeg hrama nacionalne umetnosti, da svoja vrata otvara i za dela savremenih umetnika, nastavlja se. Zahvaljujući toj praksi, obnavlja se sećanje na još jednu zvezdu "Decembarske grupe", najprestižnije u našoj likovnoj umetnosti posle Drugog svetskog rata. Reč je o Aleksandru Tomaševiću, slikaru, grafičaru, crtaču, karikaturisti, majstoru za restauraciju dela stare umetnosti, strasnom zaljubljeniku u naše slikarstvo srednjeg veka i u folklorno likovno stvaralaštvo. Sva ta širina inspiracije i akcije sažima se u izuzetnoj ličnosti ovog mladog čoveka jakog temperamenta, nemirnog, i ponešto prkosnog duha. U slobodnoj filmskoj asocijaciji, moglo bi se reći da je Tomašević spajao u sebi karakteristične crte dvojice idola svoga vremena, Džemsa Dina - po sentimentu, i Marlona Brandoa - po robustnosti. U grupi već kultnih "decembaraca", Tomašević je bio "najžešći momak". Njega više nema među živima već duže od tri decenije. Ali, njegovo delo stoji nepomereno na visokom mestu do koga ga je on uzdigao.
       Izložba u Narodnom muzeju prikazuje samo segment tog dela, do danas uglavnom nepoznat. Izloženo je 215 eksponata od kojih je najviše crteža, skica i studija, sačuvanih u Tomaševićevoj zaostavštini. Taj materijal baca novo svetlo na lik ovog umetnika. No, da bi predstava o Tomaševiću kao likovnom stvaraocu bila jasnija, autor izložbe, istoričar umetnosti Nadežda Jovanović, dopunila je ovu izložbu sa nekoliko poznatih Tomaševićevih dela iz njegove zrele faze.
       Tomaševiću je - to se ovde jasno vidi - "ležao" crtež. On ga nije gajio kao poseban medij u kome će se izražavati, već se s l u ž i o njime. To je činio slobodno, sa prividno neobaveznom lakoćom. Crtao je brzo, žustrim potezima sa sigurnošću u ruci koja je davala pokriće za sve improvizacije u kojima je strasno uživao. Crtao je, doslovno, sve što vidi, bez upadljivog estetskog izbora: atraktivne predmete, zgrade i gradove, motive iz prirode, a najviše ljude. U tom spoju slobode i sigurnosti, refleksije i improvizacije, ima očaravajuće svežine doživljaja i spontanosti izraza. To su vrednosti koje, inače, nisu baš karakteristične za njegova seriozna ostvarenja u zreloj fazi. Kada je radio svoje p r a v e slike, Tomašević je pokazivao punu sabranost duha, pomalo neočekivanu za čoveka njegovog temperamenta, i misaonost, promišljenost u načinu izraza. Taj kontrast između "neobaveznog" i zvaničnog dela njegovog opusa najveća je atrakcija ove izložbe.
       Bolje poznavaoce Tomaševićeve umetnosti zanima neobična okolnost da je ovaj temperamentni stvaralac u čijoj prirodi je bilo urođene pozitivne silovitosti, bio uzdržljiv, gotovo rezervisan prema pokretima u likovnoj avangardi njegovog vremena. Kao i ostale kolege iz "Decembarske grupe", Tomašević je prihvatio estetiku visokog modernizma evropskog slikarstva pedesetih godina. Ali, kad su, početkom šezdesetih, počeli da se javljaju pravci ekstremne avangarde, on je krenuo, moglo bi se reći, u suprotnom pravcu. Prvi je osetio zasićenost i pokazao otpor prema bezrezervnom prihvatanju uzora evropske umetnosti koji su nam tada - kao i danas uostalom - dolazili sa Zapada. Tomašević je verovao u mogućnost iznalaženja našeg, autohtonog modernog likovnog izraza čija paradigma ne bi bila ova ili ona frakcija pariske škole, već bi mu osnovu predstavljalo blago iz riznice naše kulturne prošlosti. Korene te tradicijske orijentacije Tomašević je nalazio u umetnosti našeg srednjeg veka i u izvornom likovnom folkloru. Njegova zrela faza - tek naznačena na ovoj izložbi sa nekoliko reprezentativnih ostvarenja - predstavlja originalnu sintezu tih, za Tomaševića bitnih stvaralačkih faktora: modernog likovnog jezika, bliskog duhu savremene evropske umetnosti, istorijskih asocijacija, neke vrste slobodnog "reprinta" motiva naše umetnosti srednjeg veka i maštovitosti balkanske narodne umetnosti.
       Sa takvim idejama Tomašević je među svojim savremenicima ostao usamljen. Najbliži mu je bio kolega iz grupe Lazar Vozarević u svojoj poznoj, "vizantijskoj" fazi. Ali, baš po takvom shvatanju autentičnog stvaralačkog konteksta koji bi trebalo da odredi smernice kretanja u našem savremenom likovnom stvaralaštvu, Aleksandar Tomašević bio je i ostao samosvojan, originalan i u idejno-estetskom smislu dosledan stvaralac. Izložba u Narodnom muzeju koja predstavlja svojevrsnu memoriju Tomaševićeve umetničke i ljudske ličnosti, nagoveštava mogućnost da pravo vreme onih ideja za koje se on zalagao tek dolazi.


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu