Ključ za razumevanje novog američkog revizionizma u odnosu na rat u Vijetnamu je Kosovo

      Slika poslednjeg američkog helikoptera kako se diže sa krova američke ambasade u Sajgonu 29.aprila 1975.godine, neki sat pre trijumfalnog ulaska severnovijetnamskih tenkova u sam centar grada, ostala je urezana kao nacionalna trauma u američkoj psihi. Dogovoreni signal za evakuaciju poslednjih Amerikanaca bila je pesma Binga Krozbija "Božić pod snegom" (Njhite ćristmas). U Sajgonu je tog dana, inače, bilo nepodnošljivo vruće. Vlada Južnog Vijetnama tek sutradan je i službeno kapitulirala, te se 30.april obeležava kao zvaničan završetak desetogodišnjeg Vijetnamskog rata. Doduše, Amerika je još 1964. počela da bombarduje Severni Vijetnam ali je kopnene trupe uputila na vijetnamsko tle tek 1965.godine, te se 1965. računa kao godina oficijelnog ulaska Amerike u rat protiv Vijetnama.
       Bio je to sukob u kojem je živote izgubilo tri miliona Vijetnamaca i 58 hiljada američkih vojnika. Istoričari tog rata u SAD tvrde da je domaća podrška američkoj intervenciji u jugoistočnoj Aziji počela ozbiljno da opada tek nakon što je broj poginulih Amerikanaca dostigao kritičnu sumu od 15 hiljada. Računa se da je već 1968.godine više od polovine Amerikanaca smatralo da je slanje trupa u Indokinu bilo "pogrešno". Vijetnamski rat ušao je u nacionalnu svest kao prvi vojni i politički poraz Amerike, koja se u tome iznutra žestoko podelila, polarizovala i demoralisala. Generacije mladih Amerikanaca politički su i građanski stasale u otporu tom ratu, koji je posle završetka nastavio da živi svoj drugi život simbola u američkoj politici. Dvadeseta godišnjica završetka rata prošla je u znaku bivšeg državnog sekretara Roberta Maknamare, koji je 1995. objavio knjigu u kojoj je priznao da je rat bio greška, da je Amerika trebalo potpuno da se povuče iz Vijetnama još 1963. i da su Amerikanci tragično potcenili svoje severnovijetnamske protivnike a istovremeno dramatično precenili vlastitu tehnološku superiornost.
      
       Blagotvorno zaveštanje
       Pet godina kasnije, četvrt veka od kraja Vijetnamskog rata, obeleženo je u potpuno drugačijem raspoloženju. Bob Keri, dugogodišnji američki senator koji je izgubio nogu u Vijetnamskom ratu i odlikovan za hrabrost, i koji je oduvek bio poznat kao protivnik američkog angažovanja u Vijetnamu, objavio je u "Vašington postu" kolumnu u kojoj se - predomislio. Napisao je da dugo nije verovao kako je taj rat vredelo voditi, ali da sada, "kako vreme prolazi i kako na delu vidi prednosti slobode koju je donelo naše žrtvovanje, kao i razornu silu diktatura", veruje da je "naš cilj bio pravedan, a naše žrtvovanje nije bilo uzalud". Drugi čuveni američki senator Džon Mekejn, koji je srušen nad Vijetnamom i mučen u vijetnamskom zarobljeništvu (u zatvoru sa gorkim nadimkom "Hanoj Hilton"), putovao je u Hanoj specijalno za godišnjicu završetka rata. Mekejn, koji je poznat po tome što se angažovao u prilog ponovnom uspostavljanju diplomatskih odnosa između SAD i Vijetnama, iskoristio je priliku da domaćinima u lice kaže da veruje da su u ratu pobedili "pogrešni momci", da im nikad nije oprostio što su mu mučili drugove u zarobljeništvu, i da ga vređa njihova zastava sa srpom i čekićem.
       U redakcijskom komentaru liberalnog "Vašington posta" sa zadovoljstvom se konstatuje da vijetnamske rane blagotvorno zarastaju, da je rat u Zalivu izlečio vojsku od parališućeg "vijetnamskog sindroma". Zatim "Post" upozorava da bi bilo "opasno" podleći zabludi da je rat bio tek nesporazum, jer je komunizam u hladnom ratu bio realna opasnost, a krupnu američku "grešku" nalazi u tome što je "potcenjena nacionalistička strast neprijatelja". (Zanimljivo je da su Amerikanci u vlastitom viđenju uvek i samo patriote, i kada bombarduju tuđe države, dok su oni koji se brane u najboljem slučaju "nacionalisti", a gotovo nikad patriote.) "Post" zaključuje da su se Amerikanci u međuvremenu opametili jer su izbegli angažovanje u Somaliji, gde je moglo biti američkih žrtava, a podržali su "upotrebu sile da se zaustavi očigledno zlo", na primer na Kosovu.
      
       Opravdanja
       Ključ za razumevanje preokreta u američkom stavu prema Vijetnamu i oružanim intervencijama glasi - Kosovo. I ovog je puta obeležavanje godišnjice Vijetnamskog rata proteklo u javnosti u znaku rasprave o novoj knjizi o ovom ratu, ali je ovog puta reč o izrazito revizionističkom delu. Knjiga se zove "Nužni rat: Reinterpretacija najpogubnijeg američkog vojnog sukoba" autora Majkla Linda koji iznosi tezu da je rat NATO-a na Kosovu pomogao da se i među levo od centra orijentisanim Amerikancima rehabilituje legitimitet američkih vojnih intervencija u svetu. Nezavisno od toga hoće li se deklarisani američki ciljevi na Kosovu ostvariti ili neće, posle Kosova debata o Vijetnamu više nikad u Americi neće biti ono što je bila. Lind misli da je rat u Vijetnamu bio savršeno opravdan, da je hladni rat bio "pravi" rat, treći svetski rat u dvadesetom veku, i da je američka strana pogrešila najviše u tome što je dozvolila toliko američkih žrtava. Lind čvrsto veruje da će u budućnosti Amerike biti "još Vijetnama", odnosno još ratova u kojim cilj američke politike neće biti odbrana vlastite teritorije, već dokazivanje svog vojnog kredibiliteta.
       U uvodu svoje knjige, Lind izjednačava situaciju u kojoj se 1999. našao Bil Klinton sa onom u kojoj je Lindon Džonson bio u leto 1965. godine, kada je shvatio da bombardovanje neće biti dovoljno da se Severni Vijetnam odbije od namere da pripoji Južni Vijetnam. U oba slučaja Amerika je morala da brani "svoj kredibilitet globalne vojne sile i regionalnog saveza" (NATO 1999, SEATO 1965). Da bi dokazao ovu tezu, Lind vrši istorijsko nasilje nad protagonistima sukoba, izjednačavajući Slobodana Miloševića i Ho Ši Mina kao "komunističke diktatore". Pri tom, i jednom i drugom istorijski čini nažao - prvi jedva da se može nazvati komunističkim diktatorom, a drugi je neuporedivo veća istorijska ličnost.
       Lindova knjiga osporava se i sa leva i sa desna. Ono što je, međutim, izgleda već ušlo u novu američku dogmu, vojnu i spoljnopolitičku, kao i u nacionalnu svest, jeste uverenje da je intervencija na Kosovu bila moralno opravdana i vojnički uspešna, i da se zapravo i nema šta ozbiljnije prigovoriti vojnim intervencijama poput one na Kosovu, gde Amerika nije izgubila nijednog vojnika.
      
       LjILjANA SMAJLOVIĆ