NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Istorija Balkana

NAZIV: A History of the Balkans 1804-1945.
AUTOR: Stevan K. Pavlonjitch
IZDAVAČ: London-New York 1999, 375

      Ljubinka Trgovčević
      
       Balkansko poluostrvo, skraćeno Balkan, još od kraja prošlog veka, zbog svoje posebne i složene istorije, postalo je ne samo geografski već i politički pojam koji u godinama kriza, kao u ovom našem vremenu, ima negativan sadržaj. Da li je i sama istorija ovog dela Evrope bila toliko negativna ili toliko različita od istorija nekih drugih njenih delova? To je jedno od pitanja čijem razrešenju može pomoći monografija "Istorija Balkana 1804-1945." poznatog engleskog istoričara srpskog porekla Stevana K. Pavlovića.
       Ovu knjigu profesor Pavlović je napisao kao sintezu svojih decenijama dugih istraživanja i predavanja istorije područja Balkana. Njome je obuhvaćena teritorija između Alpa i Dnjestra, i Crnog, Egejskog i Jadranskog mora, kao i posebne istorije balkanskih država modernog doba - Albanije, Bugarske, Grčke, Rumunije, Srbije (Jugoslavije) - dakle i onih delova koji, kako autor kaže, ne bi hteli da pripadaju Balkanu.
       Vremenski okvir je moderno i savremeno doba. Počinje se od prvog u nizu ustanaka na Balkanu iz kojih su nastajale moderne nacionalne države, a to je Prvi srpski ustanak 1804. godine, koji je zbog svog slabog odjeka u tadašnjoj Evropi često zanemarivan nauštrb Grčkog ustanka iz 1821. godine. Istorijski pregled se okončava krajem Drugog svetskog rata, vremenom u kome su balkanske države nastavile svoje postojanje podeljene između dva suprotstavljena svetska hegemona i živele neke svoje posebne i paralelne istorije koje nisu polazile od njihovih balkanskih posebnosti već se zasnivale na različitim ideološkim osnovama. Ovim hronološkim granicama je označen i jedan istorijski krug, započet početkom oslobađanja balkanskih naroda od dominacije dva velika nadnacionalna carstva - osmanskog i habzburškog - a završen njihovim uključivanjem u takođe dva ali ovoga puta ideološka "carstva" - kapitalizma i socijalizma. U središtu ovog istorijskog ciklusa je nastanak i razvoj balkanskih nacionalnih država kao zajedničke i najznačajnije osobitosti toga doba.
       Ova studija je "klasična" istorijska sinteza u smislu da ona najpre prati onaj deo prošlosti koji se ispoljavao na polju politike, a manje se bavi pojavama koje bi se svrstale u istoriju civilizacije (u širem smislu), ili u istoriju balkanskih kultura, mentaliteta ili privrede. Reč je o autorovom svesnom izboru jer je nakon veoma uspelih sinteza o balkanskoj civilizaciji (Trajana Stojanovića) i ekonomiji (Dž. Lampea i M. Džeksona), upravo nedostajala ova vrsta istorijskog štiva. Prethodno napisane istorije Balkana, a među novijim su monografije Žorža Kastelana (Histoire des Balkans, Paris 1991) i Barbare Jelavić (Histordž of the Balkans, Cambridge/Mass. 1983) takođe su imale svoje rezultate ali nisu sasvim zadovoljile potrebu sažimanja, odnosno uočavanja glavnih tokova u ovim, po nekim pojavama sličnim, ali takođe u mnogo čemu različitim istorijama. Zbog toga se autor opredelio da ove posebne istorije balkanskih naroda i država objedini u okviru tačno određenih vremenskih odseka u okviru kojih su se odvijali neki od istorijskih fenomena zajedničkih za čitavo područje; njegova istorija počinje od nacionalnog buđenja, borbe za oslobođenje i stvaranje nacionalnih država, preko težnji ka samostalnosti koju su ograničavale susedne ili udaljene evropske sile, do njihovih specifičnih puteva kroz ratove i krize koje su ih pojedinačno ili zajednički obuhvatale. Upravo se na primeru ratova, u kojima su najčešće balkanske država bile na suprotnim stranama, pokazuju sve teškoće pisanja zajedničke istorije politički podeljenog geografskog prostora - jedni su bili pobednici a drugi gubitnici, granice su menjane i lako se prelazio put od saradnje ka sukobu. Ali, to nisu samo specifičnosti balkanske istorije već svetska pojava.
       Zasnovana na obimnim istraživanjima i erudiciji, ova monografija sadrži samo nužan naučni aparat i noviju literaturu (uglavnom na engleskom jeziku), što olakšava njeno korišćenje. Preglednog sadržaja, jasnog stila i sa dovoljnim brojem pouzdanih podataka, ona je korisna i stručnjacima i širem krugu čitalaca, posebno u trenutku kada je Balkan ponovo postao područje napetosti.


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu