Iskustvo drugih zemalja a i međunarodne konvencije govore u prilog predloga da sudije ubuduće bira specijalizovano pravosudno telo koje je i najkvalifikovanije da bira sudiju

      Odbrana nezavisnosti pravosuđa legitimna je prema našem ustavu jer on u članu 12 predviđa da se vlast u SRJ organizuje na načelu podele vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku. Iako ustav sledi ovaj veliki princip čiji je rodonačelnik Monteskije, taj princip devalviran je kroz konkretna zakonska rešenja sada važećeg Zakona o redovnim sudovima.
       Ustav Republike Srbije u članu 96 predviđa da sudovi budu samostalni i nezavisni u svom radu i da sude na osnovu Ustava, zakona i drugih opštih akata. To bi trebalo da znači da sudija u vršenju svoje funkcije nije ničim obavezan sem da poštuje zakon i sledi vlastitu savest.
       Bitno je i neophodno zasnivanje javnog poverenja u sudove i odgovornost sudija, u efikasnost sudskog postupka i sudske uprave a važna je i ekonomska prihvatljivost sudske službe, tj. mogućnost da funkcioniše uz razumne troškove. Da bi se o nezavisnosti pravosuđa moglo govoriti, mora postojati lična nezavisnost sudija, njegova interna nezavisnost u pravosuđu i administrativna nezavisnost suda koja se priznaje sudskoj profesiji kao kolektivitetu.
       Lična nezavisnost sudije tiče se uslova njegovog postavljenja, odnosno imenovanja, napredovanja sudije izborom u viši sud, raspoređivanje sudija na određeno mesto u sudu, trajnost sudske funkcije, fizička sigurnost sudije, njegov imunitet i njegova materijalna sigurnost.
       U sistemu podele vlasti sva ova pitanja koja se tiču lične nezavisnosti sudije moraju biti poverena sudskoj vlasti, pa je neophodno da se prihvati predložena izmena Zakona o redovnim sudovima po kojoj bi o ovim pitanjima odlučivao Visoki sudijski savet koji bi činile sudije Vrhovnog suda i afirmisani pravni stručnjaci.
       Obezbeđenje materijalnog statusa sudije pretpostavka je njegove stvarne nezavisnosti a garanciju na to pruža mu samostalan ili autonoman sudski budžet o kome bi takođe odlučivao Visoki sudijski savet.
       Ovu garanciju sudskoj vlasti pruža Kodeks međunarodnog udruženja advokatskih komora, Univerzalna deklaracija o nezavisnosti pravosuđa i osnovni principi vezani za nezavisnost sudstva usvojeni na Sedmom kongresu Ujedinjenih nacija dana 26. 8. 1985. godine.
       Interna nezavisnost sudije odnosi se na položaj sudije unutar pravosuđa u odnosu na druge kolege i sudije višeg ranga i štiti sudiju od mogućeg uticaja na donošenje konkretne sudske odluke. Tu garanciju sudiji daje član 2 tačka 3 Univerzalne deklaracije o nezavisnosti pravosuđa.
       Administrativna nezavisnost sudija kao profesije znači, prema članu 8 Kodeksa međunarodnog udruženja advokatskih komora, da je sudska materija u domenu isključive nadležnosti pravosuđa, i to kako centralnog funkcionisanja pravosuđa, tako i pojedinačne sudske administracije. To je garancija koja štiti sudsku vlast od upliva druge dve vlasti i ona mora biti uneta u naš pravni sistem kroz ustave i zakone o organizaciji pravosuđa. To znači da sudska vlast mora biti osposobljena da aktima koje donosi reguliše svoje postupanje a da se nadležnost ministra pravde kao predstavnika izvršne vlasti svede samo na puko administriranje, analitiku koja je osnov za odlučivanje vrhovne sudske vlasti, Visokog sudskog saveta i Velikog personalnog veća o pitanjima kao što su izbor i razrešenje sudija, napredovanje sudija izborom u viši sud, raspoređivanje sudija na određeno mesto u sudu i pitanje njegovog materijalnog statusa. Iskustvo drugih zemalja a i međunarodne konvencije govore u prilog predloga da sudije ubuduće bira specijalizovano pravosudno telo koje je i najkvalifikovanije da bira sudiju.
       Kad se govori o prestanku sudijske funkcije, ona mora biti regulisana isključivo ustavom, mora postojati dvostepenost, u prvom stepenu o razrešenju bi odlučivalo Veliko personalno veće, sastavljeno od izabranih sudija Vrhovnog suda, a u drugom stepenu Opšta sednica Vrhovnog suda. Sudiji bi se morala pružiti potpuna sudska zaštita, morao bi da ima pravo da se o razlozima svog razrešenja izjasni u zakonitom postupku i pravo na zaštitu u izbornom sporu pred Ustavnim sudom. To bi bila zakonska garancija pravne države, sistema vladavine prava, i najbolja preporuka za prijem Jugoslavije u Savet Evrope, Evropsku uniju i sve druge međunarodne asocijacije za čije smo članstvo zainteresovani.
      
       (Autor je bivši sudija Petog opštinskog suda a danas advokat)