Orbanova vlada koristi duple standarde - s jedne strane želi da omogući što bolje uslove života Mađarima iz susednih zemalja, što je razumljivo, a s druge, pravi propuste kada je reč o manjinama i njihovim pravima u Mađarskoj

      (Beta specijalno za NIN)
      
       Mađarski parlament pred letnji raspust radi ubrzanim tempom u pokušaju da nadoknadi ono što je propušteno tokom prošle godine. Sledeće godine su izbori i zato poslanici moraju da završe poslove koje još nisu okončali. Zato će, najverovatnije, već 19. juna, odnosno sledećeg utorka, biti prihvaćen i Zakon o Mađarima u susednim zemljama, koji je prema mišljenju mađarskih zvaničnika "jedina alternativa agresivnoj manjinskoj politici u regionu".
      
       Netolerantnost
       Sadašnja mađarska vlada neke poslove obavlja veoma brzo, pa čak i ishitreno, dok neke stavlja na stranu ili baca u koš. Pre dva meseca, bez ozbiljnije razrade, parlamentu je predat na razmatranje Zakon o Mađarima u susednim zemljama koji se popularno zove "Zakon o statusu". S druge strane, ceo dosadašnji mandat nije bio dovoljan Orbanovom kabinetu da izradi i stavi pred poslanike promene zakona koje bi omogućile učešće manjina u parlamentu Mađarske, čime se permanentno krše evropski propisi o manjinama pa i sam mađarski Ustav.
       Tako Orbanova vlada koristi duple standarde - s jedne strane želi da omogući što bolje uslove života Mađarima iz susednih zemalja, što je razumljivo, a s druge, pravi propuste kada je reč o manjinama i njihovim pravima u Mađarskoj. Pored zatvaranja vrata parlamenta pred manjinama, velika netoleratnost prema manjinskim nacionalnim zajednicama u Mađarskoj bila je prošlogodišnja smena šefa Ureda manjina Toša Dončeva. Na mesto tog pripadnika bugarske manjine, postavljen je predstavnik većinskog naroda Janoš Batori, koji ne predstavlja ni većinski narod na čelu te institucije već samo mađarsku vladu, jer izvršava naredbe iz kabineta Viktora Orbana.
      
       Izvesna nada
       Zakon o statusu, nije ništa drugo "nego zakon o haosu", pošto najviše izražava haos koji vlada u dušama Mađara i u samoj mađarskoj politici, najčešći je ovdašnji komentar tog propisa. Mađarska javnost još pamti šok koji je doživela komadanjem zemlje posle Prvog svetskog rata uz pomoć "Trijanonskog ugovora" koji je naneo veće gubitke Mađarima nego bilo šta u ratovima koje je ta nacija vodila u poslednjih nekoliko vekova. Zakon o Mađarima u susednim zemljama trebalo bi da bude neka vrsta utehe pripadnicima mađarske nacije, što se u Budimpešti objašnjava tako da će taj zakon poslati u zaborav "Trijanonski ugovor" ali da će dati i izvesnu nadu, jer ako se zemlja već ne može "ujediniti" u geografskom smislu, onda to može da se učini na duhovnom planu. Orbanova vlada, odnosno sam premijer Viktor Orban, tako bi ostvario želju prvog šefa mađarske vlade Jožefa Antala koji je prema sopstvenim rečima "hteo da postane premijer petnaest miliona Mađara u njihovim dušama".
       Svrha Zakona o statusu je da omogući pružanje pomoći Mađarima u susednim zemljama u očuvanju njihove kulture, u poboljšanju obrazovanja, zdrastvenog i ekonomskog stanja, dajući im mogućnost da svake godine tri meseca legalno rade u Mađarskoj. U Budimpešti se veruje da će narednih nekoliko godina oko 800 000 Mađara iz susednih zemalja zatražiti ličnu kartu "statusnog Mađara". Jedini uslov za dobijanje takve isprave će biti da budući vlasnik te isprave nema nameru da se preseli u Mađarsku, i zato će takva lična karta biti izdata na osnovu preporuka ovlašćenih organizacija Mađara iz susednih zemalja. Predviđa se da mađarska vlada, posle stupanja na snagu Zakona o statusu, svake godine potroši oko osam milijardi forinti, odnosno skoro 30 miliona dolara na Mađare preko granice.
       Kabinet Viktora Orbana je 21. marta ove godine prihvatio predlog Zakona o statusu, koji je prema tadašnjim očekivanjima mađarske vlade trebalo da bude usvojen sa dvotrećinskom većinom još tokom prolećnog zasedanja parlamenta i koji bi trebalo da otvori "novu epohu" u mađarsko-mađarskim odnosima. Sredinom aprila je u parlamentu počela i rasprava o nacrtu tog zakona, ali do danas nisu raščišćena neka otvorena pitanja. I dok je rasprava u najvišem zakonodavnom telu zemlje išla svojim tokom, u međuvremenu su stigla i prva negodovanja iz inostranstva.
      
       Evropa nije imala primedaba
       Mađarska vlada odnosno Ministarstvo za inostrane poslove napravilo je početničku grešku kada u diplomatskom planu nije pripremilo teren za prihvatanje tog zakona od strane susednih zemalja i nekih drugih stranih faktora. Posle prvih negativnih signala iz Bukurešta i Bratislave na predlog Zakona o statusu, državni sekretar u mađarskom Ministarstvu za inostrane poslove Žolt Nemet hteo je da spasi što se još spasiti moglo. Novinarima je izjavio da su o pripremi koncepta Zakona o statusu više puta obavešteni ambasadori Evropske unije i zemalja NATO-a i da nikakve primedbe nisu dobijene. Nemet je dodao da predlog Zakona o Mađarima u susednim zemljama ne krši nikakve međunarodne obaveze Mađarske.
       Već je izgledalo da će Bratislava i Bukurešt sklopiti neki protivmađarski savez zbog Zakona o Mađarima u susednim zemljama, ali je to demantovano. U međuvremenu, stiglo je pismo iz Brisela u kome se traži da Mađari iz Austrije ne spadaju pod taj mađarski zakon što je Budimpešta i prihvatila. Mađari iz Austrije su poručili da njima ne treba "sirotinjska materijalna pomoć" koju Mađarska želi da pruži mađarskim porodicama u susednim zemljama, ali da žele da se slova Zakona i na njih odnose. Došlo je do prepirke preko štampe i između čelnika Mađara iz Rumunije i mađarskog premijera Viktora Orbana u vezi sa zapošljavanjem, što dokazuje da u slučaju koncepta o statusnim Mađarima još mnogo toga nije do kraja razjašnjeno.
      
       Bez saglasnosti
       U Mađarskoj su ove nedelje vođene žustre rasprave između pripadnika različitih partija o načinu pružanja pomoći Mađarima iz susedstva, ali konsenzus nije postignut. Mađarska vlada ima minimalnu većinu u parlamentu i tako može da obezbedi potrebne glasove za prihvatanje Zakona o Mađarima u susednim zemljama. Prema raspoloženju nekih poslanika Mađarske socijalističke partije, može se dogoditi da i jedan deo socijalista glasa za koncept vlade i tako sa partijskog nivoa podigne na nivo nacionalnih interesa prihvatanje Zakona o statusu. Takvi detalji biće poznati tek posle glasanja, ali već je sada jasno da mađarski premijer Viktor Orban ima prevelike ambicije, a jedna od njih je da bude "ujedinitelj nacije" kao što je to bio jedan od njegovih uzora, bivši predsednik Hrvatske Franjo Tuđman.
      
       SILVESTER VARGA