(“Došljačka duša”, NIN br. 2672)

      Sigurno je da ničim utemeljena prepotentnost starih Beograđana nikada ne bi izazivala pažnju veću od prosječnog novinskog članka da se ne radi o klici nečega što je po srpski narod mnogo šire i opasnije. Riječ je o mentalitetu koji je, danas, konačno izvršio diferencijaciju srpskog naroda i to po dva osnova. Prvi osnov je već čuvena kategorizacija geografske prirode na “stari Beograd” i “novi Beograd”, odnosno “Srbiju” i “prijeko”, te druga, koja nas dijeli po osnovu političko -kulturološke orijentacije na “evropejce” alijas “mondijaliste”, naspram “pravoslavaca” uglavnom “vizantijskog” tipa. Ono što, međutim, upada u oči jeste činjenica da se u podjelama ove vrste “evropejci”, po pravilu, identifikuju sa “autohtonim Beograđanima”, dok su došljaci identifikovani sa, već spomenutim, retrogradnim kategorijama.
       U neka druga vremena sve ovo bilo bi smiješno, ali danas nije. U vrijeme kada je razdijeljenost nacije dostigla zabrinjavajuće razmjere i kada je netolerancija prema drugačijem mišljenju veća nego ikada, ovakva praksa prijeti da srpski narod odvuče u još dublji ponor nesloge, sa već predvidljivim reperkusijama po jedinstvo nacionalnog bića, ili ono što je ostalo od njega, te, u krajnjoj instanci, opstanak same države. Ovo, međutim, ne zabrinjava gotovo nikoga, pa su podjele dostigle razmjere groteske.
       Prijetnje “vješanjem” pristalica suprotne opcije su veće nego u prvim poslijeratnim godinama, a “šešeljevski” način obračuna sa političkim neistomišljenicima je postao veoma popularan i među “evropejcima”. Gotovo je nemoguće pronaći pristalice srednje opcije, koja bi našla mjeru između varijante političkog autizma prethodne vlasti i bespogovornog sluganstva sadašnje.
       Da ove pojave nisu nova stvar, svjedoči i izvještaj obavještajne službe Austro-Ugarske iz okupirane Srbije od 30. aprila 1916. godine u kome stoji da “...inteligencija jeste i ostaje onakva kakva je bila, tj. svaki Srbin intelektualac je upola advokat i u celini političar. On je apsolutno ubeđeni neprijatelj svakom svom sunarodniku drugojačijih političkih uverenja.”
       Nije li zapanjujuća aktuelnost ovih ocjena, poslije gotovo sto godina, razlog da se dobro zamislimo kuda idemo?
      
       SRĐAN JOVANOVIĆ,
       San Dijego, Kalifornija