Fruška gora je ogledalo geološke prošlosti, nacionalni park i riznica duhovnosti srpskog naroda

      Na teritoriji Srbije i Crne Gore (koja čini svega 2,1 odsto površine evropskog kontinenta) nalazi se osam nacionalnih parkova: Durmitor, Biogradska gora, Lovćen, Đerdap, Kopaonik, Skadarsko jezero, Šar planina i Fruška gora, kao i veliki broj prirodnih rezervata poput Deliblatske peščare, Obedske bare, Carske bare, Prokletija, Resavske pećine... Na našoj teritoriji postoji i više od tri stotine lovišta na ukupnoj površini od 7 300 000 hektara (http://www.ecology.co.yu/ecology). Četiri područja - Ludoško jezero, Obedska bara, Stari Begej - Carska bara i Skadarsko jezero pod najvišom su zaštitom međunarodnih organizacija za očuvanje Svetskog prirodnog i kulturnog nasleđa (UNESCO i WWF).
      
       Flora i fauna
      
       Na južnom obodu Panonske nizije uz desnu obalu Dunava, na manje od dva sata vožnje od Beograda, proteže se nacionalni park Fruška gora. Na oko 25 393 hektara površine nalazi se 17 srednjovekovnih manastira i prava riznica flore i faune našeg područja. Od 1948. godine Fruška gora nosi epitet narodnog izletišta, a 1960. godine dobija tretman nacionalnog parka. Najveći deo Fruške gore je pod šumom, a s obzirom na geografski položaj (u pravcu zapad-istok) i ostrvski karakter (najviši vrh, Crveni čot dostiže 539 metara nadmorske visine), objedinjeni su i stepski i mediteranski elementi flore - od orhideje do četinara. U dolinama se nalaze izletišta s pašnjacima, voćnjacima i čuvenim vinogradima. Plavne, močvarne i ritske šume zastupljene su u nižim predelima, a čiste i mešovite hrastove (kitnjaka i belog graba) i bukove šume u višim delovima. Posebno su zaštićeni pitomi kesten, breza, razni hrastovi i beli grab sa lipom, crni jov, šume bukve i srebrnaste lipe, crni orah itd.
       Najpoznatija turistička izletišta su Iriški venac, Zmajevac, Osovlje, Andrevlje, Testera na Malom jezeru, Popovica i Stražilovo. Raznovrstan životinjski svet, od srna i zečeva do jelena i orlova privlači mnogobrojne lovce i turiste sa svih meridijana, a poseta Fruškoj gori se preporučuje i u brošurama svetskih i domaćih agencija (http://www.travelgudes4u.com, http://www.beograd.com/kontiki/karlovci.html, http://www.serbia-turism.org/cultmenu.htm i http://www.domovina.com/turmanastiri.htm).
       Planina je sačinjena od raznovrsnih stena - najstarijih paleozojskih škriljaca, gornje krede, miocenskih i poliocenskih sedimenata do kvartalnih naslaga (lesa i peskova) i najmlađih taloga diluvijuma i aluvijuma. Sa specifičnom fosilnom faunom Fruška gora je i izuzetno zanimljiv geološki lokalitet (http://geologylinks.freeyollow.com/regeur.html). Sve prirodne lepote ali i aktivnosti i manifestacije kao što su maraton i biciklističke trke lepo su predstavljene na oficijelnom sajtu http://www.fruska-natl-park.co.yu.
      
       Manastiri
      
       Posebnu vrednost Fruške gore predstavljaju brojni istorijski spomenici, poput Vrdničke kule i srednjovekovni manastiri. U središnjem delu Fruške gore nalaze se manastiri Hopovo, Velika Remeta, Grgeteg i Krušedol, a ostali su rasuti po okolini. Manastir Novo Hopovo osnovan je početkom XVI veka. Mada se jedno vreme mislilo da je crkva podignuta 1576. godine (kako stoji na zapadnom ulazu), danas se zna da taj podatak nije tačan i da je Novo Hopovo starije. Prema navodima iz Hopovskog mineja (iz vremena igumana Pavla) manastir je postojao još 1541. godine, pa je zaključak da je verovatno postojala još starija crkva na kojoj je podignuta sadašnja. Kako o vremenu gradnje, tako i o njenom osnivaču postoji više verzija, danas se zvanično smatra da je manastir zadužbina Đorđa Brankovića, a u putopisu Stefana Gerlaha (1573-78) pominje se da postoji i monaška škola. Crkva je prvi put oslikana 1608. godine, od strane nepoznatih autora koji su verovatno na ovaj lokalitet pristigli iz Svete gore (to se može zaključiti na osnovu slike “Pokolj vitlejemske dece”, koja je u potpunosti preuzeta sa freske u Katolikonu crkve manastira Lavra). Manastir je bio pravi rasadnik kulture, a poznato je da je u njemu boravio i Dositej Obradović, od 1757. do 1760. godine. Istočno od manastira Novo Hopovo, izolovan i nepristupačan nalazi se manastir Staro Hopovo ili “stari manastir”. Podigao ga je Đorđe Branković (Maksim) negde između 1496. i 1520. godine.
       Za razliku od ostalih, za manastir Šišatovci se pouzdano zna da je nastao 1520. godine. Osnovali su ga monasi iz manastira Žiča i posvetili Rođenju Bogorodice. Početkom XVIII veka manastir Šišatovci je bio jedan od većih u Sremu, opasan plodnim zemljištem i prelepim vinogradima. U to vreme u njemu je živelo 25 kaluđera. Bio je stecište srpske inteligencije XIX veka ali tokom Drugog svetskog rata manastir s crkvom je razoren. Kao mogući osnivač manastira Mala Remeta pominje se Dragutin Nemanjić, koji ga je tokom XIV veka poklonio manastiru Rača na Drini. Mala Remeta je čist primer tradicionalne arhitekture južnih krajeva i uočljivo je skoro potpuno odsustvo baroknih uticaja. Interesantno je da sama crkvica nikada nije imala zvonik. Prepisivački centar tokom XVII i XVIII veka bio je manastir Rakovac. U njemu je izvršen i prepis Dušanovog Zakonika, a dovršen je i poznati rakovački rukopisni “Srbjak” monaha Maksima.
      
       Najviši zvonik
      
       Pivina glava je, prema predanju, najstariji manastir na Fruškoj gori, sagrađen još u XII veku, ali se sa više verovatnoće smatra da je podignut tokom XV veka. Njegova gradnja vezuje se za despota Srbije Vuka Brankovića. Tokom Drugog svetskog rata crkva sa konacima ostala je neoštećena, ali je vredna biblioteka sa arhivom odneta i delom spaljena. Najviši zvonik u Sremu ima manastir Velika Remeta - 38,6 metara. Manastirski konaci opkoljavaju manastir sa sve četiri strane pa izdaleka manastir liči na malu tvrđavu. Interesantno je da je ovaj manastir i spolja bio oslikan, a danas je sačuvana jedino freska Bogorodice sa malim Hristom iznad severnih vrata.
       Godine 1811, na Vidovdan, kada je završena manastirska crkva Ravanica u Vrdniku, prenete su mošti kneza Lazara. Jedan od najznačajnijih srpskih manastira Krušedol poznat je kao mauzolej znamenitih Srba. Tu su sahranjeni patrijarh Arsenije Čarnojević III, mitropolit Isaija Đaković, Arsenije IV Jovanović Šakabenta, grof Đorđe Branković, kralj Milan Obrenović... Prema navodima opata Boninija iz 1702. godine, Krušedol je bio raskošni kaluđerski manastir. Crkva je sagrađena u starom grčkom stilu sa kupolom i freskama u mozaiku.
       Istorijat fruškogorskog regiona obrađen je i na sajtu http://www.genealoginetz.de/reg/ESE/dssyrmi.html, a nešto više i o ostalim fruškogorskim manastirima naći ćete na adresi Novosadskog univerziteta http://www.ns.ac.yu/novosti_dogadjaji/Izleti/Manastiri i na prezentaciji Novog Sada http://www.visitnovisad.com/monasteries.htm. Nažalost, i za vreme bombardovanja 1999. godine pojedini manastiri pretrpeli su znatna oštećenja (fotografije manstira pre i posle razaranja pogledajte na adresi Srpske pravoslavne crkve http://www.spc.org.yu/Svetinje/svetinje_1.html).
      
       NATAŠA USKOKOVIĆ