Peti filozofski susreti, koji su od 5. do 8. jula održani u Smederevskoj Palanci i Velikoj Plani, u organizaciji Udruženja studenata filozofije Jugoslavije, pokazali su da su ove godine u prvi plan izbili pojmovi modernizacije i globalizacije

      Sledeći osnovnu ideju, dijalog između različitih filozofskih stanovišta, ali i stvaralačko prožimanje filozofije i društvenih nauka, tema ovogodišnjih susreta bila je "Istina i istorija".
       Uvodno izlaganje ("Filozofija istorije i istina istorijskog smisla") imao je profesor Mišo Kulić (Filozofski fakultet, Novi Sad). Na početku svog izlaganja, prof. Kulić se pita kako je pojam istorije postao nesavremen, a u prvi plan su izbili pojmovi modernizacije i globalizacije. Globalna demokratija se pervertira u globalnu diktaturu budući da se sloboda svodi samo na pravno pitanje u okviru datog, pa se jedna mogućnost slobode nameće kao jedina. Nasuprot pomodnom mišljenju o kraju istorije, smrt (kraj) istorije je smrt (kraj) slobode, a ne njena realizacija. Zato ideja svetskog čovečanstva i njegove istorije samo prividno korespondira ideji globalizacije. U tom kontekstu se navodi Bodrijarova misao da univerzalno nije isto što i globalno.
      
       Hegel, Niče, Hajdeger
       Izlaganje profesora Alekse Buhe sa Filozofskog fakulteta u Banjaluci ("Istinito istorije") razmatra različite koncepcije o temeljima istorijskog zbivanja koje se naročito prepliću u filozofiji nemačkog idealizma. Po jednoj od njih, cilj istorije je razvoj umnosti i moralnosti ljudskog roda. Francuska revolucija je potvrdila moralnu vrednost čovečanstva, a Hegelova filozofija unosi u razmatranje istorije samo jednu prostu istinu uma: da um vlada svetom i da je celo istorijsko zbivanje umno. Ako se kao supstrat istorijskog zbivanja postavi ljudska priroda, onda je, po Kantovoj ideji nedruštvene društvenosti, samo zahvaljujući negativnim momentima u ljudskoj prirodi, moguć napredak i razvoj moralnosti i umnosti. Po trećoj koncepciji, supstrat istorije je država. Da bi se realizovala umnost neophodan je svetski mir, a on je moguć samo ako se uspostavi federacija država. Međutim, bolje je i da države ostanu nesjedinjene nego da postoji jedna svetska vlada koja bi se izmetnula u diktaturu i samovolju.
       Profesor Mirko Zurovac (Filozofski fakultet, Beograd) u svom izlaganju "Konstrukcija u istoriji" polazi od stava da je istorija kao događanje mnogo manje prozirna nego što nam se čini na prvi pogled. Za istoričara je osnovno pitanje šta u prvobitnim dešavanjima treba shvatiti kao izvorno, a šta je stvar naknadne dogradnje i konstrukcije. Njega progone pitanja kakva razlika postoji između prošlih zbivanja i njihovih tragova, i kada možemo biti sigurni u tumačenje. Od prošlosti ostaju samo tragovi, koji su vidljivi jedino u svom preoblikovanju.
       Dragan Jovanović (NIN, Beograd), u izlaganju pod naslovom "Niče, istorija, istina", prišao je interpretaciji Ničeovog "Torinskog pisma" krajnje ničeovski, namerno odustajući od uobičajenog akademskog tona. U tom pismu Niče tvrdi da je predrasuda da je on čovek, te da je on, u osnovi, svako ime u povijesti. Ničeu se cela istorija čovečanstva činila kao hronika njegovog života. Po Jungovoj teoriji sinhroniciteta, ne samo da je to moguće, već je jedino moguće. U nastojanju da prispe do onog nadistorijskog, Niče je iz carstva reči prešao u carstvo telepatije. Ničeove reči se možda i danas izgovaraju, ali mi to ne uviđamo jer nismo telepate.
       Asistent Nebojša Grubor (Filozofski fakultet, Beograd) u svom izlaganju razmatra odnose istorije i istorijskog u mišljenju Martina Hajdegera.
       Analitička filozofija istorije bila je tema izlaganja mr Radeta Kalika (Treći program Radio-Beograda).
       Docent dr Mladen Kozomara (Filozofski fakultet, Beograd) imao je izlaganje pod nazivom "Verum factum". Polazi od jedne Vikoove misli da je "istinito činjenica". Pošto je činjenica po svom smislu vezana za činjenje, istinito je zapravo produkt u povezanosti sa produkcijom. U jednom drugom fragmentu Viko kaže da su ovaj svet stvorili ljudi, tako da je reč o ljudskom, istorijskom svetu.
      
       Šta je bilo pre Herodota
       Došlo se do shvatanja da je istorija svet praktičko-političkog delovanja i da je o istoriji i istoričnosti reč samo u specifičnom sklopu po kome istorija i istorijsko držanje spadaju u jedno. Istorije i nema bez istorijskog samorazumevanja, ona je "nešto" u šta bitno spada istorijsko samorazumevanje tog nečeg. Čovekovo promišljanje istorije je deo onoga što se promišlja; drugim rečima, nema onog po sebi istorijskog zbivanja, odnosno nema istorijskog događaja pre istoriografije, i u tom smislu pre Herodota nema istorije. Pošto refleksija menja, producira ono što se reflektuje, izvan produkcije nema znanog kao istorijske stvarnosti ili bivstvovanja. Zato ne može biti reči o istorijskom zbivanju koje je bez ikakve svesti o sebi samom. Istorija nije puki skup događaja, nešto što se slučilo, steklo, jer je to priroda.
       Čini se da je sapripadnosti istine, istorije i slobode predstavljalo centralno filozofsko pitanje na Petim filozofskim susretima. Nema istine koja bi bila neposredovana istorijom, niti je istorija moguća bez slobodnog čovekovog delanja. S druge strane, sloboda je moguća samo kao čovekovo praktično-istorijsko delanje. Stoga odbacivanje istorije, tako bučno isticano u određenim filozofskim pravcima, mora završiti u odbacivanju istine i slobode. A nije li onda čovek zaista prepušten otuđenim društvenim silama, koje kao stihija prirode provaljuju i razaraju njegovo istorijsko biće i vode ga ne u postistoriju, već u predistoriju?
      
       V. ĐURĐEVIĆ
      
       M. KALIK