Minimum politikantstva, optimum disidentstva i maksimum profesionalnog rada osnovna su obeležja novih filmskih i pozorišnih projekata u Istri. Oni pokazuju da su etablirane filmske i pozorišne smotre u Hrvatskoj loše, beznadežno dosadne i komično pretenciozne

      Dvanaestak godina polupraznog Vespazijanovog amfiteatra u Puli konačno je navelo filmske kritičare u Hrvatskoj da glasno kažu ono što se prećutno već dugo znalo. Slava pulskog festivala i njegovih “zlatnih arena” zamrla je otkako su domaćom kinematografijom zavladali “državotvorni” filmovi sa “državotvornim” režiserima i “državotvornim” scenarijima. Domaćim i stranim ljubiteljima filma to je trebalo da pokaže da je nacionalna kinematografija u Hrvatskoj napokon došla na svoje, a ljubiteljima Istre odaslana je poruka da se beogradski glumci i režiseri više neće šetkati Pulom kao vlastitim dvorištem.
       Rezultat ove sveobuhvatne akcije u domaćoj kulturi pokazao je, međutim, ono što u vreme “zajedničke jugokinematografije” možda nikada ne bi ni izašlo na videlo - da je filmska produkcija u Hrvatskoj beskonačan niz praznog hoda koji tek retko popuni poneki zanimljiv ili, ako je ikako moguće, gledljiv film. Po mišljenju publike i kritičara, ove godine je to bio film “Serafin, svjetioničarev sin”, režisera i scenariste Vicka Ruića, kao i “Fine mrtve djevojke” Dalibora Matanića koji je ujedno odneo i najviše Zlatnih arena.
       Da su Arene prestale da budu merilo vrednosti domaćeg filma prikazanog na pulskom festivalu, može da se proveri jednostavnim matematičkim operacijama. Veoma pojednostavljeno, priča se i ove godine svela na geslo “koliko filmova, toliko nagrada”.
      
       Otužna konkurencija
       U žiriju su sedeli režiseri (Branko Ivanda, Gideon Bahman i Ron Holovej), književnici (Mirko Kovač i Simon Popek), glumci (Anja Šovagović-Despot) i novinari (Branka Šemen), a već prema afinitetima, hvalili su svih sedam filmova ovogodišnjeg pulskog festivala. Nekima se najviše dopao Matanićev film o lezbijskom paru koji uznemirava “ćudoredno susjedstvo” i preti tragičnim epilogom, drugi su hvalili duhovitost brata i sestre, scenariste Gorana Tribusona i rediteljke Snježane Tribuson, u filmu “Ne dao bog većeg zla”. Treći su se okomili na Jakova Sedlara i njegovo “Sjećanje na Georgiju” za koje tvrde da je toliko dosadno da bi umesto devedeset minuta moralo da traje upola kraće, ali bi se gledaoci i tada razbežali iz bioskopa.
       U Puli je prikazano još i “Potonulo groblje” Mladena Jurana sa scenariom književnika Gorana Tribusona. Reč je o urbanoj drami u kojoj glavni lik, posle godina izbivanja, u rodnom gradu traga za svojom porodičnom istorijom. Tu je i film “Prezimiti u Riju” režisera i scenariste Davora Žmegača, porodična drama sa zagrebačke periferije i traumama iz nedavnog rata... U otužnoj domaćoj konkurenciji loše su prošli i inostrani filmovi. Od filma “Raj” Nemca Tonija Tajvera, do francusko-britanske “Intime” Patrisa Šeroa po literarnom predlošku poznatog britanskog pisca indijskog porekla Hanifa Kureišija. Razlog, naravno, ne treba da se traži u nekvalitetu ponuđenog inostranog izbora, nego u činjenici što su strani filmovi prikazivani tek da “popune rupe” između termina predviđenih za domaće autore.
       Omiljeno vreme da bi se pogledalo šta se događa u filmskom svetu van Hrvatske bilo je uglavnom kasno noćno ili rano jutarnje doba, kada je publika već nervozno razmišljala o poslednjim gradskim autobusima... Ciničan zaključak domaćih kritičara filmske produkcije u Hrvatskoj sveo se zato na ocenu da je reč o “tipičnoj Puli”. Dakle, o filmskom festivalu koji je unazad dvanaestak godina tradicionalno loš, dosadan, loše organizovan i nadasve pretenciozan.
      
       Opravdani rizik
       Dok Pula tapka u mestu na kojem se zatekla kad su u nju prestali da dolaze glumci i režiseri iz svih krajeva bivše Jugoslavije, Evrope i sveta, Motovun se očito pretvara u “eldorado” za takvu vrstu gostiju i publike. Nešto slično moglo bi uskoro da se dogodi i slavnim Dubrovačkim letnjim igrama koje su se, bez ranijih inostranih gostiju, pretvorile u smrtno ozbiljan pozorišni festival sa pratećom muzikom kamernog tipa. Politizacija Dubrovačkih letnjih igara i pulskog festivala očito je učinila svoje, jer nicanje alternativnih scena više ne može da se zaustavi. O tome svedoče i nedavne generalne probe “Medeje” sa Mirom Furlan u naslovoj ulozi koju je na brionskoj tvrđavi Minor postavila poznata režiserka teatra “Ulisis” Lenka Udovički.
       Otkako je osnivač teatra Rade Šerbedžija prošle godine na Brione spektakularno doveo Šekspirovog “Kralja Lira” sa briljantnom glumačkom postavom, počele su glasine o tome da bi pozorišni festival iz Dubrovnika mogao i doslovno da se preseli na Brione.
       Mira Furlan, koju posle godina ružnih političkih i nacionalističkih harangi protiv nje, sada glasno hvale i publika i kritika, kaže da je to okolina u kojoj su nicale i slavne antičke drame, poput Euripidove “Medeje”.
       Ako se, međutim, filmovi iz Pule presele u Motovun, a pozorišne predstave iz Dubrovnika na Brione, sigurno je da to više neće biti ni filmovi, ni teatri na kakve je domaća publika navikla u protekih desetak godina. “Kralj Lir”, u kojem se gledaoci brodovima prevoze s ostrva na ostrvo, onako kako se menjaju dramske scene, mnoge je, recimo, podsetio na način rada Ljubiše Ristića s kojim je Šerbedžija svojevremeno sarađivao u Subotici. Opasnost da se posle duge pauze ovde ponovo ugledaju nekad poznata lica glumaca i režisera, pokazala se opravdanom.
       Grubo rečeno, Pula i Dubrovnik postali su dosadni. Pravi događaji dešavaju se negde dalje, sa drugim ljudima, na drugim mestima, po drugim scenarijima... Najjednostavniji recept za takvu vrstu uspeha svodi se na već otrcanu, ali u domaćim prilikama nikada dovoljno puta ponovljenu poruku - minimum politikantstva, optimum disidentstva i maksimum profesionalog rada. Rezultat su rasprodate karte za sve ovogodišnje predstave teatra “Ulisis” na Brionima i odluka državne pošte u Hrvatskoj da se, preko Interneta, uključi u direktan prenos filmskog festivala u Motovunu. Pametnome dosta.
      
       ZORICA STANIVUKOVIĆ