Zbog čega na ovogodišnjem Festivalu filmskog scenarija u Vrnjačkoj Banji nisu postavljena prava pitanja?

      Ovogodišnji festival filmskog scenarija bio je još jedna potvrda činjenice da je pisanje za film jedan od ključnih problema aktuelne srpske kinematografije. Svaki od ukupno pet filmova prikazanih u zvaničnoj konkurenciji imao je krupnih scenarističkih problema. Čak i u rediteljski nesporno snažnim i inovativnim ostvarenjima (Apsolutnih sto, TT sindrom) scenario je faktor koji bitno ograničava njihove domete. Stoga su ovog puta prilično apsurdno delovale propozicije festivala po kojima se dodeljuju čak četiri nagrade. (Konkretno, apsurdno je nagradama stimulisati površnost, neozbiljnost i udvaranje populističkom ukusu koji u scenarijima demonstriraju Bumerang i Ringeraja.)
       Razlozi za pomenute scenarističke nevolje su mnogobrojni: od potcenjene i praktično nepostojeće profesije scenariste, neadekvatnog obrazovanja na ovdašnjim filmskim školama, pa sve do nepostojanja odgovarajuće korespodencije između filma i savremene srpske literature.
       No, tradicija koju poseduje Festival filmskog scenarija u Vrnjačkoj Banji (čiji su laureati između ostalih bili i Abdulah Sidran, Dušan Kovačević i Mirko Kovač) uspeva da, barem delimično, kompenzuje slabosti ovogodišnje domaće produkcije. U dva prateća programa prikazani su selekcija slovenačkog filma, kao i izbor istočnoevropskih dela sa Festivala u Kotbusu. Međunarodnu letnju školu dramaturgije (koja od 2000. godine nosi ime pisca i scenariste Slobodana Stojanovića) pohađali su studenti iz Nemačke, Slovenije, Hrvatske, Bosne i Srbije. Školu je vodio Slobodan Šijan uz asistenciju nemačke rediteljke Nore Hope, učenice Aleksandra Sokurova i autorke filma Raskršće, zapaženog i na Autorskom festivalu u Beogradu.
       Ovogodišnji simpozijum (čiji je moderator bio Dinko Tucaković) održan je pod nazivom "U potrazi za izgubljenim Aristotelom: smrt ili prevazilaženje žanra". Svojom raznolikošću radovi su potvrdili da je i danas ova tema nepresušna. Radomir Putnik govorio je o primeni aristotelovskih obrazaca na film i televiziju, dok je obiman rad Gorana Gocića o pornografiji praktično skica za njegovu narednu knjigu (ovaj filmolog objavio je već zapažene studije o Endiju Vorholu i Emiru Kusturici).
       Treba svakako pomenuti i sugestivno podsećanje Bore Draškovića na filmove "crnog talasa", kao i izlaganje Bernda Budera, direktora festivala u Kotbusu, koji je analizirao recepciju istočnoevropskih filmova na Zapadu i šablone vezane za taj prijem (motiv nasilja i famozna "slovenska duša" samo su neki od neizbežnih elemenata tog zapadnog "horizonta očekivanja"). Borislav Anđelić govorio je o problemu prezentacije jugoslovenskog filma na međunarodnim festivalima u protekloj deceniji, dok se Vuk Pavlović bavio pitanjem (ne)postojanja žanra u studentskim filmovima.
       Pored svih izlaganja, inspirativnijim za ovu priliku čini mi se pitanje koje je na samom kraju postavio kritičar Milan Vlajčić - zašto na simpozijumu poput ovog nema otvorene diskusije i sučeljavanja mišljenja? Ova diskusija je još neophodnija imamo li u vidu pomenute nevolje sa filmskim scenarijima. Dok ne budemo otvoreno govorili o najvećim slabostima (i njihovim uzrocima), teško je očekivati bilo kakav vrednosni pomak - a pisanje scenarija i dalje ostaje baratanje izanđalim klišeima i jeftini biznis u okviru zatvorenih krugova i filmskih klanova.
      
       SRĐAN VUČINIĆ