Naziv: Insomnia (Nesanica), SAD, 2002.
Režija: Kristofer Nolan
Uloge: Al Paćino, Robin Vilijams, Hilari Svonk

      Srđan Vučinić
       Motiv mističnog dvojništva - bilo da je reč o odnosu između zločinca i žrtve, ili o vezi predstavnika zakona sa prestupnikom - uvek se iznova vraća kao nepresušna inspiracija u građenju zapleta, kako u literaturi, tako i na filmu. To je ujedno i prilika za unošenje inovacija i produbljeniju psihološku analizu u okvirima već okoštalih žanrovskih matrica (posebno se to odnosi na triler i policijski film). Čini mi se da je neke od pomenutih mogućnosti imao na umu i Kristofer Nolan gradeći siže za svoju priču, smeštenu u doba belih noći u egzotični i zastrašujući predeo Aljaske, iznad Polarnog kruga.
       Nolan je slavu, pa i reputaciju "jednog od Hičkokovih naslednika", stekao trilerom "Memento" - začudnom formom naracije u okviru koje se radnja odmotava unazad u jednakim vremenskim segmentima (donekle sličan postupak primenjuje ove godine i Gaspar Noa u filmu "Nepovratno", ali u drugom žanrovskom ključu, sa sasvim drugačijom namerom). U "Nesanici", Nolan se opredeljuje za konvencionalniji vid pripovedanja, no to ne umanjuje njegove napore da umakne omiljenim stereotipima i poštapalicama savremenog trilera. Lik zločinca (svakako atipična uloga za Robina Vilijamsa), građen je prema već prepoznatljivom modelu: kao pisac jeftine beletristike, on pripada tipu morbidnog demijurga, prestupnika koji zločin "kreira" analogno umetničkom delu, kao spoj imaginacije i matematičke preciznosti. Ubedljivije likove zločinca-demijurga imali smo već prilike da gledamo u delima Finčera, pa i Ridlija Skota. No, središte zbivanja i unutrašnje drame ovde se pomera od prestupnika ka inspektoru (Al Paćino) - i njihovo dvojništvo, manifestovano kroz tajnu ubistva koja ih spaja je i najintrigantnija nit novog Nolanovog filma. U trenutku kada islednik, vlastitim ogrešenjem, biva prinuđen da postane "blizanac" zločinca, zapravo i započinje drama "Nesanice" - utisak je, međutim, da je reditelj, radi ustupaka tržištu, propustio priliku za produbljeniju psihološku analizu i značajniji odmak u odnosu na opšta mesta žanra.
       Građenje likova i zagonetnog odnosa između "ukletih blizanaca" u poslednjoj trećini ustupa mesto spoljašnjim atrakcijama: fascinaciji pitoresknim predelom Aljaske, kao i (ponovnom) insistiranju na oneobičenoj perspektivi, ovoga puta halucinantnoj perspektivi čoveka bez sna. Pored toga, autor se u prevelikoj meri oslanja na harizmatičnost Al Paćina koji je ulogu odigrao u svom prepoznatljivom maniru; ali pitanje je koliko manir bilo koje vrste ovakvom filmu koristi, a koliko odmaže. "Nesanicu" bi ipak trebalo zapamtiti, barem kao dokaz o izvesnom prostoru slobode koji još uvek postoji, uprkos već istrošenim žanrovskim obrascima i toposima pripovedanja. A pripovedni toposi zamorni su, koliko za publiku, toliko i za autore - da je to oduvek bilo tako svedoči i jedan sumerski zapis (bolje reći jadikovka) o tome da su sve priče već ispričane, zapis stariji od grčke tragedije.