Naziv: Simultano oko
Autor: Aleksandar Đurić
Izdavač: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2002.

      Đorđe Kadijević
       Danas je u svetu sve više umetnika koji se, osim što stvaraju dela, bave i teorijom umetnosti i umetničkom kritikom. Smatra se da se savremena umetnost nalazi u fazi razvoja u kojoj teorijska elaboracija i kritička recepcija njenog predmeta predstavljaju potrebu kulturnog auditorijuma, ali i uslov uspeha umetnika u njihovim stvaralačkim poduhvatima. Izgleda da je prošlo vreme kulta prema stihijskom stvaralaštvu i instinktivno motivisanim umetnicima "koji stvaraju tim bolje što manje misle".
       Autor knjige "Simultano oko" jeste Aleksandar Đurić, istaknuti likovni umetnik, istoričar umetnosti i likovni kritičar. On je svoju knjigu napisao iz potrebe da ono što stvara, sagleda u relaciji prema aktuelnim zbivanjima u savremenoj umetnosti i da to u autokritičkoj refleksiji proceni i teorijski pojasni. Đurićevo "Simultano oko" otud ima dvostruku funkciju, kao osvrt na opštu problematiku savremenog umetničkog stvaralaštva, i kao prolegomena za autorov lični umetnički rad.
       Đurić u svojoj egzegezi polazi od pojma integralne slike. U tom pojmu se, po njemu, sublimira sav smisao svih težnji i motivacija što su pokretale stvaraoce klasične i moderne umetnosti. Glavne teme njegovog traktata su fenomeni oblika i dubinske strukture forme. Složene reference značenja što proizlaze iz te strukture po Đuriću "određuju samo biće slike" koje u sebi čuva tajnu prohodnosti umetničkog dela kroz vreme. Od istog značaja je za Đurića i pojam antropološke konstante po kojoj se umetničko stvaranje shvata kao fenomen života koji se događa na ljudski način. To događanje obeležno je težnjom čoveka za prevazilaženjem granica izolovane, individualne egzistencije i opiranja pretećoj tami ništavila. Umetničko delo otud predstavlja "medijsko obeležje egzistencijalnih fenomena". Za Đurića je značajno razlikovanje istorijskog i neistorijskog načina posmatranja umetničkog dela. Za ono prvo važno je š t a delo kaže, o čemu ono govori, a za drugo k a k o to čini. Đurić smatra da su oba ova aspekta jednako relevantna. Prvi određuje delu mesto u vremenu, a drugi u večnosti.
       Glavna tema Đurićevog izlaganja je ona što se tiče metoda kojim se on sam služi u svom umetničkom radu. Reč je o tehnici kolaža. Kolaž za Đurića nije puka veština montiranja slike iz delova. To je medijski sistem mišljenja koji sliku povezuje sa svetom i prodire u njenu dubinsku strukturu. U kolažu se najbolje oseća razlika između fenomena primarne likovnosti datih u onome što je vidljivo oličeno, i faktora proste optičke senzacije. Skup pukih vizuelnih podataka ne čini sliku, odnosno ne čini je umetničkom. Bez l i k a, bez njegove estetske projekcije, nema umetnosti. Kolaž je medij koji otkriva nesagledive veze među predstavama dalekih predmeta čiji približeni likovi otvaraju nove, neslućene prizore. Složenu tehnologiju značenja u kojoj se odvijaju ti procesi sinteze Đurić objašnjava služeći se teorijom skupova. Da pri tom ne bi zabasao u apstrakciju, pisac stalno insistira na čulnom kontaktu oka sa likom koji slika čini vidljivim. To oko jeste simultano zato što u isto vreme opaža dvostruku relaciju lika i slike, fizičku, inertnu, indiferentnu, prozaičnu, i transcendentalnu, ekstatičnu, epifanijsku, poetsku.
       Đurićeva estetika slike oponira antiestetizmu prisutne postmodernističke neoavangarde koja pokušava da etablira svoje suvoparne minimalističke trendove. Njen vulgarni, tautološki naturalizam Đurić smatra neproduktivnim. Pišući svoju knjigu, on kao da je slutio ono o čemu danas govori futurolog Jensen: da posle globalističke uniformnosti jezika umetnosti informatičke epohe dolazi vreme "duhovnog strujanja" oslobođene estetske svesti zanesene slikama obnovljenih fabula snova i mitova...