Izdavači su predstavili prilično bogatu produkciju, njeno veličanstvo knjiga imala je zapažen status, ali je bila i najveća žrtva skupog zakupa izložbenog prostora i skupih ulaznica

      Bio je sajam knjiga, a na sajmu i pogotovo oko sajma videlo se da je mnogima kao hleb nasušni potrebna knjiga!
       Sam sajam opet je dobio pohvale: bilo je dosta posetilaca, dosta novih i dobrih knjiga, dosta izlagača.
       Pitanje je samo ko ima pravo da prisvaja te pohvale. Pripadaju one, sasvim sigurno, najviše izdavačima. Jer, kako reče vlasnik Paideje i jedan od prošlogodišnjih organizatora Petar Živadinović, "nije nikakva umetnost organizovati dobro sajam knjiga, zato što je za to najvažnije da izdavači objave dosta vrednih knjiga, a ove godine to jeste slučaj".
       Beogradski sajam knjiga toliko je ukorenjen da se stiče utisak da bi njega bilo i kad ga niko ne bi organizovao: izdavači su uglavnom uvek na istom mestu, na istom štandu. Sve ostalo su nijanse.
      
       Ulaznice
       Ali, ono što jeste bitno, pogotovo u ovako oskudnom vremenu, to su cene. A na njih su ove godine svi zakukali: i izdavači i knjižari, i posetioci i vozači koji su dolazili svojim vozilima.
       Knjiga je opet bila najveća žrtva.
       I pored tako skupe dobrodošlice hale su često bile zakrčene masama ljubitelja lepe pisane reči. Zato je mnogima nestvarno zazvučao podatak da je prvih pet dana Sajam sa plaćenim ulaznicama posetilo 113 552 posetioca. Sumnju je podstaklo i podsećanje na prošlogodišnje polemike, kada je saopšteno da je prodato 107 176 karata, a kako je ovih dana objavljeno u novinama, "prema proceni organizatora" bilo je "više od 400 000 ljudi".
       Česte su polemike i kada se nagrade dodeljuju, bez prigovora nije prošla ni ovogodišnja dodela najvažnijih sajamskih priznanja. Žiri je za izdavački poduhvat godine proglasio "Enciklopediju pravoslavlja" u izdanju Savremene administracije, knjiga godine je "Kralj Aleksandar Karađorđević" u izdanju Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva, za najbolju ediciju proglašen je Pojmovnik koji u okviru Narodne knjige uređuje Gojko Tešić, dok je kao najbolja knjiga za decu nagrađena "U marami jabuka" beogradskog Kreativnog centra.
       Zanimljivo je da u ovoj kategoriji nagrada niko ne spori jedino priznanje Tešićevoj ediciji Pojmovnik.
       Forum novinara kulturnih redakcija - sekcija za izdavaštvo - proglasio je Narodnu knjigu iz Beograda, četvrti put zaredom, za najboljeg izdavača između dva sajma i za izdavača koji ima najprofesionalniji odnos prema medijima.
       Narodna knjiga je inače poslednjih godina preuzela primat u srpskom izdavaštvu. Pokazala je to i na ovom sajmu, predstavila je ubedljivo najviše novih knjiga, čak - 303! U takvoj produkciji ima knjiga za svačiji ukus. Kod ovog izdavača objavljuje većina danas najistaknutijih domaćih pisaca, tu su i dela mnogih svetski poznatih imena.
       Prosveta, sa Milisavom Savićem na čelu, prednjači među tzv. državnim izdavačima. Na Sajam je iznela čak 120 novih knjiga. Veliku pažnju i ovoga puta privukla je biblioteka Naj.
       Novosadski Prometej iz godine u godinu beleži veliku i značajnu produkciju. Na ovogodišnjem sajmu pažnju je prvo skrenuo romanom "Besudbinstvo" novog nobelovca Imrea Kertesa (prevod Aleksandar Tišma) koji je objavljen u saradnji sa Stilosom, takođe iz Novog Sada. Na Prometejevom štandu još su reprezentativna monografija Dejana Medakovića "Dunav - reka jedinstva Evrope", zatim fotomonografija na osam jezika "Novi Sad", potom srpsko izdanje najprodavanijeg romana u Hrvatskoj "Šta je muškarac bez brkova" Ante Tomića, pa knjiga Jove Toševskog "Nerazumna mreža" koja se bavi razlikama između ženske i muške emocionalnosti, knjiga Vasilija Krestića "Biskup Štrosmajer u svetlu novih izvora".
      
       Izdavači
       Pravoslavna reč iz Novog Sada predstavila je izuzetno luksuzno opremljenu dvotomnu ilustrovanu enciklopediju "Manastiri Srbije", s tekstom mr Slobodana Mileusnića i likovnom i grafičkom opremom slikara Boleta Miloradovića. Ovo otmeno delo moglo je s punim pravom da ponese svaku od nagrada kojima se knjige nagrađuju na ovom sajmu.
       Izdavačku delatnost oživeo je i novosadski Dnevnik, pod književnim urednikovanjem Đorđa Randelja, pa su za kratko vreme objavljene 24 knjige, a među njima tri toma "Enciklopedije Novog Sada", na kojima radi ekipa stručnjaka iz raznih oblasti života sa dr Dušanom Popovom na čelu, zatim eseji Slavka Gordića o srpskoj književnosti "Glavni posao", eseji Svetislava Jovanovića "Mitovi XX veka", eseji Đorđa Pisareva i Franje Petrinovića "Pred vratima raja", književnoistorijski ogledi Save Damjanova "Novo čitanje tradicije", knjiga Gorana Markovića "Osma sednica i druge drame"...
       Beogradski Stubovi kulture imaju 69 novih knjiga, među kojima su romani "Vrt u Veneciji" Milete Prodanovića, "Sahib" Nenada Veličkovića, "Arhivske grobnice" Rajka Lukača, "Guvernanta" Ivana Ivanjija, "Poslednji čovek i njegova žena" Velimira Ćurgusa Kazimira, autobiografska proza Svetlane Velmar-Janković "Prozraci", drame Ljubomira Simovića, priče Radoslava Petkovića "Izveštaj o kugi"...
       Izdavačka kuća Clio pročula se po svojim bibliotekama, a naročito po biblioteci Polis, koja često prva donosi na srpskom jeziku ovde dosad nepoznate istorije. Ovoga puta pokrenula je seriju iz istorije Evrope, po stolećima, objavljuje potom "Istoriju Osmanskog carstva", "Oksfordsku istoriju islama", "Stvaranje Istočne Evrope - od praistorije do postkomunizma", treći tom "Istorije privatnog života"... U biblioteci Ars muzika nastavlja se projekat "Oksfordske istorije muzike"...
       Čigoja štampa ima 50 novih naslova, među kojima su Sabrana dela Đure Šušnjića, odabrana dela Vladislava Bajca, Dela Isidore Bjelice. U ediciji svetskih religija izašlo je sedam novih knjiga. Reprezentativno delo ove kuće svakako je zbornik "Slovensko srednjovekovno nasleđe", posvećen profesoru Đorđu Trifunoviću, u kojem su tekstovi pedeset naučnika iz zemlje i sveta. U ediciji Reprinti objavljena je, između ostalog, i prva "Istorija srpskog naroda" koju su napisali Srbi, Ljuba Jovanović i Ljubomir Kovačević...
       Sa istim brojem dela (50) izlazi i niška Prosveta. Pod naslovom "Životni krug" ovaj izdavač prvi put u jednoj knjizi štampa tri značajne studije profesora Tihomira Đorđevića o srpskim običajima pri rođenju, na svadbama i prilikom smrti; objavljuje potom dosad neprevođeno delo Karla Gustava Junga "Sedam propovedi mrtvima", knjigu eseja Vladete Jerotića "Približavanje Bogu", zatim novo izdanje "Sabranih pesama" Branka Miljkovića, ali i prvi put životopis ovog pesnika iz pera našeg najpoznatijeg književnog biografa Radovana Popovića, pod naslovom "Princ pesnika".
       Iz Niša među najuspešnije srpske izdavače sigurnim koracima napreduje privatna izdavačka kuća Zograf. Vlasnik ove izdavačke kuće Despot Despotović svojim korektnim odnosom priziva najpoznatije i najtiražnije srpske pisce, a onda dobrim delima i povoljnim cenama privlači čitaoce. Na sajmu je jedna od najtraženijih knjiga bio novi roman Mome Kapora "Legenda o Taboru".
       Banjalučki Glas srpski objavljuje "Izabrana djela" Petra Kočića, knjigu priča Miroslava Toholja "Mala Azija i priče o bolu", romane Duška Trifunovića "Gola seča" i Milosava Popadića "Smrti Danila Dangube", antologiju keltske poezije "Pod belim nebom crven zmaj" koju je priredila Ranka Kuić.
      
       Beogradski izlozi
       Za Grafički atelje Dereta iz Beograda protekla godina jedna je od najuspešnijih, ne samo po broju objavljenih dela, nego i po više desetina naslova koji se prvi put pojavljuju. Pokrenuto je šest novih biblioteka, pa ih sada ima više od dvadeset. Jedna od novih biblioteka nosi naziv Granice slobode, u okviru koje se pojavljuje istoimena knjiga nobelovca Džejmsa Bjukenena; druga nosi ime Istorija merenja, a u njoj se pojavljuje knjiga Erika Hobsbauma "Doba ekstrema", koja je zvanični udžbenik istorije XX veka na evropskim univerzitetima...
       Plato je opet dosta obogatio svoje police knjigama iz francuske literature, koje je prvo počela da predstavlja Svetlana Stojanović a onda nastavio sadašnji glavni urednik Aleksandar Jerkov. Posebnu pažnju privlače dve knjige Danijela Penaka o hronici porodice Malosen "Kriv za sve" i "Mala prodavačica proze"; bestseler ovog izdavača je i roman psihijatra Irvina D. Jaloma "Kad je Niče plakao", tu su još roman Viktora Jerofejeva "Muškarci", Barbare Kosmovske "Privatan posed", Nataše Gerke "Sve paštete sveta"... Ovaj izdavač poznat je i po svojoj filozofskoj biblioteci, koja je u protekloj godini dopunjena sa deset knjiga...
       Paideja između dva sajma obogatila je svoju produkciju sa pedesetak naslova. Na sajamskim štandovima najviše su tražena izabrana dela francuskog modernističkog pesnika Žaka Prevera, sabrana dela Nine Berberove, koja se prvi put pojavljuju na srpskom jeziku, u sedam knjiga, zatim novi roman Paula Koelja...
       Rad ima 45 novih knjiga. Pažnju skreće rad na izabranim delima Hulija Kortesara, Itala Kalvina i Fridriha Ničea. U biblioteci Reč i misao izdvajaju se "Razgovori s Kafkom" Gustava Janouha, "Priče koje su izgubile ravnotežu" Stanislava Vinavera, "Ivan Moskva" Borisa Piljnaka, "Sreda u subotu" Ljubomira Simovića... U biblioteci Hiperion objavljen je roman grčkog pisca Tanasija Pecalija Diomidija "Zvono svete Trojice"...
       Kod ovog izdavača, i ove godine, sa svojim izdanjima gostovao je NIN. Izdanja naše kuće ugostio je i Interprint, koji je imao više zapaženih naslova, među kojima i luksuzne monografije; Bora Baruh, Naivna umetnost Srbije i Dobrosav Milojević; zatim "Srpski mitološki rečnik" S. Kulišića, Petra Ž. Petrovića i N. Pantelića...
       Izdavačka kuća Pešić i sinovi specijalizovala se u objavljivanju dela koja se tiču daleke prošlosti, pa tako ovoga puta, između ostalih, predstavlja "Kontinuitet vinčanske kulture" Dragoljuba Antića, "Sloveni i Srbi - kult, mit i religija" Radmila Petrovića, zbornik "Život je ljubav - o vinčanskom pismu"...
      
       Roman o romanopiscu
       Jugoslovenska knjiga objavljuje zanimljiv roman Milovana Vitezovića "Burleska u Parizu" o Miodragu Bulatoviću, zatim monografiju dr Stanislava Živkovića o našem velikom slikaru koji je u samom vrhu evropskog nadrealizma, Mihailu Đokoviću Tikalu...
       Book & Marso, pored više novih ili obnovljenih izdanja, objavljuje Sabrana dela Meše Selimovića. Orpheus iz Novog Sada četiri knjige "Istorije slovenskih naroda" od Jovana Rajića...
       SKZ ima 42 nove knjige, među kojima je i 94. kolo najčuvenije edicije, u kojoj su objavljeni roman "Bez ljubavi" Pavla Ugrinova. "Pesme" Slobodana Rakitića, "Drame" Dušana Kovačevića i "Društvene pojave u Srbiji u XIX veku" Jovana Milićevića; među novim naslovima su i "Mitovi i legende" Vladete Jankovića, molitve Svetoga Save i molitve Svetom Savi "Prionu duša moja"...
       Službeni list SRJ često se identifikuje sa svojom zakonodavnom literaturom; međutim, osim zakona i drugih propisa, ovaj izdavač objavljuje i dosta drugih značajnih dela. Tako, recimo, nedavno je objavljena izuzetno vredna knjiga poznatih univerzitetskih profesora dr Obrada Stanojevića i dr Sime Avramovića "Ars rhetorica - veština besedništva", potom knjiga filozofskih ogleda Bogoljuba Šijakovića "Pred licem Drugog - Fuga o ogledima", Vladana Kutlešića "Organizacija vlasti - uporedna studija ustava bivših socijalističkih država Evrope"...
       Slična sudbina, da budu u senci knjiga koje čine osnovnu delatnost kuće, a što je upisano i u samo ime firme, često pogađa izdanja Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva. A ovaj izdavač redovno ima dela koja obogaćuju srpsku kulturu. Između dva sajma, pod znakom ove kuće, objavljena su, pored ostalih, izabrana dela Milana Kašanina, Svetozara Miletića, Stojana Novakovića i Pavla Popovića...
       Ove godine na Sajmu veliku promociju imali su i crkveni izdavači. Srpska patrijaršija preko svoje izdavačke delatnosti predstavila je više od dve hiljade knjiga sa verskom tematikom. Svoja izdanja predstavili su "Svetigora" Mitropolije crnogorsko-primorske, "Beseda" Eparhije bačke, "Glas crkve" Eparhije šabačko-valjevske, "Istočnik" Kanadske eparhije, Eparhija raško-prizrenska, Manastir Hilandar, Manastir Ćelije i Zadužbina "Sveti Jovan Zlatousti" oca Justina Popovića, "Hrišćanska misao", "Atos" iz Kragujevca, Bratstvo "Sveti Simeon Mirotočivi" iz Vrnjačke Banje...
       Od inostranih izdavača najopremljeniji bio je hrvatski nacionalni štand, na kojem su bila zastupljena izdanja 160 izdavača iz ove bivše jugoslovenske republike. Profesor dr Srećko Lipovčan, potpredsednik hrvatske Zajednice nakladnika i knjižara, kaže da je za ovu priliku specijalno oformljena komisija radila na izboru knjiga koje će biti predstavljene na ovom štandu, veličine sto kvadratnih metara. Kriterijumi su bili da dela budu žanrovski raznovrsna, da su sadržajno kvalitetna i da pokazuju kvalitet štampe. Odabrano je i izloženo 1 200 knjiga, neki izdavači predstavljeni su samo sa jednom knjigom a neki sa više. Izloženo je i dosta stručnih knjiga, za koje kažu da je vladalo veliko interesovanje.
       Srpsko kulturno društvo "Prosvjeta" imalo je takođe svoj poseban štand na kojem je izložilo sedam svojih novih knjiga, među kojima su "Antologija srpskog pjesništva u Hrvatskoj" Nebojše Devetaka, roman "Konstantin Bogobojazni" Sime Mraovića, ogledi "Zločin i kazna" Jovana Mirića, "Knjiga o Zahariju Orfelinu" Laze Ćurčića...
       Veliku pažnju novinara na Sajmu izazvao je i susret ministara kulture Srbije i Hrvatske Branislava Lečića i Antuna Vujića, koji su najavili lakši prelazak knjiga preko granice.
       Sajam je bio, ali se njegovi rezultati tek ubiraju.
      
       JOVAN JANJIĆ