Likovna umetnost

      Mi, Južni Sloveni smo, izgleda, narod kome je tranzicija sudbina. U prethodnih sto godina, tri puta smo prolazili kroz takav istorijski proces. Prvi put u vremenu oslobodilačkih ratova i ideje ujedinjenja, u prvim decenijama minulog veka. Drugi put sredinom istog stoleća, nakon smrti i vaskrsnuća države i društva posle Drugog svetskog rata, sa novim ideološkim usmerenjem. Treći put, na kraju veka, nakon istorijskog, političkog i moralnog fijaska, u gubitničkoj psihozi usporenog i zakasnelog otrežnjenja. Čini se, otud, da mi i nemamo druge kulture osim tranzicijske, one koja je stalno u stanju nekakvog prelaza, sa oduševljenjem ili prinudom vraćana na početak... Dokle?
       Takva psihoza “novog” početka ali manje jasnog u intenciji i izvesnog u perspektivi, oseća se danas, nakon minulih zbivanja iz devedesetih godina, posle kojih “više ništa ne može biti isto”, jednako u životu društva, u kulturi i u umetnostima. Primarni zadatak aktuelne kulturne tranzicije kroz koju prolazimo sažima se u četiri toliko puta ponavljane reči: naći svoj kulturni identitet. To je ono na čemu su vekovima radili naši preci i na čemu, evo, sada rade naši savremeni stvaraoci, umetnici. Rezultati tog rada su, po prirodi stvari, najlakše uočljivi u domenu vizuelnih ili likovnih umetnosti.
       Najveći i najozbiljnije pripremljen prilog o našem traženju kulturnog identiteta dao je beogradski Narodni muzej, velikom izložbom sa nazivom “Od Lepenskog vira do moderne umetnosti” kojim taj identitet nije dobio neku definisanu formu, već je, naprotiv, predstavljen u kontinuitetu stalnih promena obrazaca, često i suprotnih intencija, kao onih na prelazu iz paganske u hrišćansku eru, a potom iz hrišćanske u epohu sekularne kulture građanskog društva. Sličnu ideju, ali reduciranu na kulturne aspekte aktuelnog vremena imaju izložbe Muzeja savremene umetnosti, beogradskog Oktobarskog salona i Bijenala mladih u Vršcu. Misao o tome gde smo i kuda idemo nosi u sebi nova postavka Muzeja na Ušću, čiji se autor, Jerko Denegri, suočio sa te dve dileme. Pitanje dokle smo stigli tematiziraju selektori Oktobarskog salona dok njihove kolege u Vršcu pokušavaju da kažu kuda treba da idemo.
       Ono što imamo, što nam je, nakon stalnih gubitaka, ostalo kao trajna baština, pokazuju izložbe individualnih stvaralaca, Marka Čelebonovića u galeriji Cepter, Miodraga B. Protića u Narodnom muzeju, vajara Tometa Serafimovskog i Vladimira Veličkovića u galeriji SANU. Ideju reduciranu na aktuelni aspekt ovog vremena ima izložba u galeriji Kulturnog centra čiji autor Zoran Pavlović, sa gestom “svega (nam) je dosta” rezignirano replicira poslednje istorijske sekvence kroz koje smo prošli i još prolazimo. Na retko postavljano, ali ne manje važno pitanje kako nam je, simbolično odgovara mladi urednik Uroš Đurić neobičnom izložbom bez (vidljivih) radova u galeriji “Remont”...
       Opšta slika koju odaje sve što je pomenuto ostavlja ravnodušnog posmatrača u ovom trenutku u dilemi, a malobrojnije svesne svedoke vremena ispunjava čudnom mešavinom rezignacije i revolta iz koje mogu da proizađu suprotne reakcije, apstinencijalne letargije ili silovitog prevratničkog aktivizma.
      
       ĐORĐE KADIJEVIĆ
      
      

1. “Od Lepenskog vira do moderne umetnosti”, Narodni muzej Beograd        2. Muzej savremene umetnosti, nova postavka        3. Beogradski oktobarski salon, Umetnički paviljon “Cvijeta Zuzorić”        4. Bijenale mladih, galerija “Konkordija”, Vršac        5. Marko Čelebonović, galerija “Cepter”        6. Miodrag B. Protić, retrospektivna izložba, Narodni muzej Beograd        7. Tome Serafimovski, skulpture, Galerija SANU        8. Vladimir Veličković, slike, Galerija SANU        9. Zoran Pavlović, Galerija Beogradskog kulturnog centra        10. Uroš Đurić, galerija Remont