NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Srpski mazohizam i Andrić

(“Nepoznati Andrić”-NIN br. 2719-20)

      
       Povodom 110-godišnjice Andrićevog rođenja u HAZU je vođena rasprava o tome ima li Andriću “koji se odrekao svog hrvatskog porekla i smestio se u krug srpske književnosti” mesta u memorijalnoj sobi slavnih Hrvata.
       Objavljivanje Andrićevih pisama iz knjige “Hrvatski književnik Ivo Andrić” pretpostavljam treba da nas ubedi kako je Andrić još u ranoj mladosti loše mislio o Hrvatima i odlučio da postane Srbin.
       Andrićeva književna veličina nije sporna, ali je on sporan kao čovek i političar. Kad se jedan visoki intelektualac bavi politikom, onda ni on ne može da se zaklanja književnom veličinom, niti može biti izuzet od vrednovanja i suda istorije kojem podležu profesionalni političari, a naročito ako su živeli u burnim prevratničkim vremenima. Niko izgleda tako vešto i bezbolno nije prešao iz jednog u drugi tabor kao Andrić, koji je kao podanik bivšeg “nenarodnog” režima bio diplomata u najozloglašenijim fašističkim zemljama: Španiji, Italiji i Nemačkoj i koji je bio prisutan pri potpisivanju Trojnog pakta u Berlinu 1941. godine.
       Neposredno posle Drugog svetskog rata, srpski intelektualci su za navodnu saradnju sa Nedićevom vladom proganjani, osuđivani, ubijani i anatemisani: trebalo je da prođe pola veka da se posmrtni ostaci Jovana Dučića prenesu u njegovu Hercegovinu, a četvrt veka da se najvećem srpskom piscu svih vremena Milošu Crnjanskom omogući povratak iz emigracije. A Andrić, koji je rat proveo u Beogradu, napisao svoja najbolja dela i dobio za njih Nobelovu nagradu, postao nedodirljiv i o njemu stvoren kult kao ni o jednom književniku u 20. veku na ovim prostorima. Hrvati ga svojataju s pravom, a Srbi s poznatim srpskim mazohizmom, iako nema pisanog traga o tome da li se i kad Andrić izjasnio da je Srbin i pravoslavac, kao što je to učinio Meša Selimović u svom duhovnom testamentu SANU: “Potičem iz muslimanske porodice iz Bosne, a po nacionalnoj pripadnosti sam Srbin. Pripadam srpskoj literaturi.”
       Malo je poznato da su neki pisci o Andriću izrekli ocene koje odstupaju od opšteprihvaćenih. Tako Sveta Lukić (“Bivši Beograd”) piše: “Došlo je vreme da se suprotstavimo lažnom kultu Andrića-natčoveka” i podseća da je Andrić bio bliski prijatelj Milana Stojadinovića, kneza Pavla Karađorđevića, da mu je bilo neprijatno kad bi se u dokumentarnim filmovima u Jugoslovenskoj kinoteci u svakoj oficijelnoj prilici video pored Stojadinovića i italijanskog grofa Ćana, i zaključuje da je on sa novim vlastima sklopio sporazum o nespominjanju prošlosti.
       Milisav Savić u “Ožiljcima tišine” sasvim umesno postavlja pitanje: kako to da Andrić nikad nije napisao nijedan tekst u kojem bi osudio zločine koji su počinili pripadnici nekad njegovog naroda nad pripadnicima naroda kome sad pripada ni obrnuto. A da nismo mazohisti kakvi smo i sami bi to pitanje postavljali.
       Andrić je u Beogradu dobio sve najbolje, u njegovom centru svoj Venac i Zadužbinu. Ima neke simbolike u tome, nalaze se između zgrada simbola: Starog dvora koji simbolizuje stari režim kojem je služio i zgrade Predsedništva Srbije, koja simbolizuje posleratni režim čiji je miljenik postao. Za to vreme Zadužbina Miloša Crnjanskog nema ni minimum uslova za funkcionisanje, ni sredstava, ni prostora, ima podstanarski status u UKS!
      
       MIRJANA KUZMANOVIĆ,
       Beograd


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu