Poređenja između sadašnjeg rata u Iraku i nekadašnjeg rata u Vijetnamu izgleda da su se nametnula sama od sebe ponajviše zbog toga što su mnogi analitičari podsvesno očekivali nešto što je sada sve manje verovatno: američki poraz

      Od trenutka kad su Amerikanci priznali da će rat u Iraku biti i teži i dugotrajniji nego što su planirali, počela su poređenja između raznih ratova u novijoj prošlosti. Poređenja između sadašnjeg rata u Iraku i rata u Vijetnamu, u šezdesetim i sedamdesetim godinama prošlog veka, nekako su se sama od sebe nametnula, donekle zbog sličnosti antagonizama između zaraćenih strana, a možda još više zbog toga što su mnogi analitičari podsvesno očekivali nešto što sada izgleda sve manje verovatno: američki poraz. Poređenjima su znatno doprinele i antiratne demonstracije širom sveta: sadašnje su najmasovnije posle onih protiv rata u Vijetnamu.
       Sličnost antagonizama neodvojiva je od sličnosti povoda za rat. Rat u Vijetnamu je počeo uz veliku podršku američkog javnog mnjenja, jer je bio, kao i sadašnji rat u Iraku, politički i propagandno pripreman na osnovama sličnih strepnji od sličnih, stvarnih ili imaginarnih, opasnosti. Amerika je strepela da će, ako Severni Vijetnam pokori Južni, čitav niz azijskih zemalja pasti pod komunističku vlast poput oborenih domina, kako je objašnjavao Dvajt Ajzenhauer. Sada Džordž Buš strepi od oružja za masovno uništavanje, koje Irak navodno poseduje, i od navodne podrške Sadama Huseina međunarodnom terorizmu. Oba režima su, po tvrdnjama Vašingtona, ugrožavala američke interese i svetski mir.
       Povodi za oba rata bili su izmišljeni, odnosno nedovoljno argumentovani. Lindon Džonson je - posle navodnog provokativnog napada Severnovijetnamaca na dva američka razarača, 2. avgusta 1964. u Tonkinškom zalivu - dobio saglasnost Kongresa da “preduzme sve neophodne mere radi odbijanja svakog oružanog napada na američke snage i radi sprečavanja agresije”. Naredio je bombardovanje Severnog Vijetnama, posle čega je rat potrajao još čitavu deceniju. Predsednik Buš je imao “kart blanš” - i na osnovu odluka o borbi protiv međunarodnog terorizma i na osnovu američke doktrine o preventivnom ratu.
       U prvom slučaju, povod za rat bio je lažan, jer Vijetnamci sa severa nisu bili napali američe razarače, kažu danas i američki istoričari. U drugom slučaju inspektori UN nisu uspeli da dokažu da Irak poseduje razorno oružje, za koje se optužuje, niti je CIA dokazala da Sadam Husein podržava Al kaidu ili bilo koju drugu međunarodnu terorističku organizaciju. Međutim, zbog intenzivne kampanje demonizovanja iračkog režima 45 odsto Amerikanaca veruje da je Sadam “imao nekog udela” u terorističkom napadu na Njujork i Vašington 11. septembra 2001. To je bilo dovoljno da se za ratni pohod na Irak ima podrška javnog mnjenja. U vreme vazdušnog napada na Severni Vijetnam sličnu ulogu odigrao je podstaknuti antikomunizam.
       Što se tiče antiratnih demonstracija nekad i sad, sličnosti su velike koliko i razlike. Kad je počeo rat u Vijetnamu, na Zapadu nije bilo mnogo negodovanja. Bilo je to vreme hladnog rata i Zapad je “zauzdavanje” komunizma imao kao svoj cilj. Tek kroz nekoliko godina, kad su u Ameriku sve češće stizali mrtvački sanduci i kad je general Vilijam Vestmorlend ubeđivao Kongres da će moći da “pacifikuje” Vijetnam tek ako pod svojom komandom bude imao bar dva miliona vojnika (a tada je imao “samo” milion), mirovni pokreti su počeli da potresaju i američku javnost i američki establišment.
       U Evropi su tada prve antiratne demonstracije organizovali levičari. Bilo je to vreme antikolonijalne borbe, u kojoj su simpatije levičara bile na strani Vijetnama, dok su Amerikanci tretirani kao novi kolonijalisti, i vreme uspona nove levice, koja je 1968. podstakla studentsku pobunu najpre u Francuskoj (i uslovila čak odlazak jednog De Gola s vlasti), a potom i širom Evrope, pa i kod nas.
       Sad antiratne demonstracije prevashodno podstiču protivnici globalizacije i hegemonije, bili u opoziciji ili na vlasti. Sadam nije ni Če Gevara ni Ho Ši Min i ne bi se moglo reći da uživa simpatije demonstranata, ali je očigledno da sadašnji mirovni pokreti osuđuju jedan rat koji nema pravog povoda, što će reći neizazvan i nepravedan rat, čiji se osnovni motiv, uprkos silnim objašnjenjima, ipak svodi na otimačinu tuđe nafte. Postoji još jedan razlog kojeg u vreme vijetnamskog rata nije bilo: sa snaženjem Amerike u jednopolarnom svetu, Evropa strepi od mogućeg prećutnog ozakonjenja preventivnih ratova.
       Mnogo je teže naći ubedljive sličnosti između vijetnamskog i iračkog rata na samom ratištu, iako neki analitičari naziru analogiju u eventualnom dugom trajanju oružanog sukoba, koji bi iscrpljivao i napadače, a ne samo napadnute, u primeni urbane gerile, u ratnim obmanama i varkama u pustinji i slično. Tvrdi se da su Sadam Husein i njegovi generali dobro proučili i ruske studije o odbrani Staljingrada i ratnu strategiju i taktiku Ho Ši Mina i majstora gerilskog ratovanja Vo Ngujen Đapa. A Đap je savetovao borce Vijetkonga: “Ako je neprijatelj jak, treba ga zavarati, ako je slab, treba ga napadati”. Može li se ta taktika uspešno primeniti u uličnim borbama u Bagdadu teško je reći.
       Ali, Sadam ni na ratištu, a ne samo u politici, nije ni Ho Ši Min ni general Đap. Niti je iračka pustinja za gerilski rat isto što i vijetnamska džungla. Postoji jedna pretpostavka da u produženoj oružanoj borbi Irak ipak uzliči na Vijetnam, uprkos ogromnoj premoći američke ratne tehnike. Iračani ne dočekuju Amerikance kao oslobodioce, nego kao agresore, osvajače i okupatore. Oni nemaju ideologiju Vijetkonga, ali imaju nacionalni ponos, patriotizam i fetvu, veru u pravednost svojih, islamskih zakona. U takvoj zemlji, sa Sadamom ili bez njega, osvajač teško da može da bude sasvim siguran u svoju pobedu.      
      
       DRAGOSLAV RANČIĆ