AUTOR: Dušan Kecmanović
NAZIV: Individualni ili društveni poremećaj
IZDAVAČ: “Prosveta” Niš 2002.

      Najnovija knjiga ovog uglednog psihijatra, koji već nekoliko godina radi u Australiji, predstavlja još jedno osveženje u literaturi iz graničnih oblasti psihijatrije, prevashodno socijalne psihijatrije.
       U prvom delu knjige (“Uloge i metafore”), asocirajući na svoje ranije eseje, Kecmanović piše na teme: “Slobodno i neoslobođeno čovekovo seksualno biće”, “Panfilija kao bijeg od stvarnosti” i “Genitalni i socijalni egzibicionizam”. U njima se pojedini simptomi ili sadržaji psihičkog života tretiraju kao aspekti egzistencije, tj. personalnog identiteta pacijenta. No pored toga, on ne gubi iz vida njihov društveni karakter. To se vidi u prilogu “Socijalna uloga i narkomanija” u kojem se poremećaj sagledava kroz interakciju pojedinca i društva, kad narkoman (sekundarno) usvaja etiketu devijanta i zavisnost postaje sadržaj njegovog ličnog identiteta. U prilogu “Muke sa samoubistvom” autor pokušava da razreši filozofsko-antropološke i psihijatrijsko-terapijske antinomije vezane za samoubistvo.
       Drugi deo knjige (sa podnaslovom: “Psihijatrija: od individualnopsihičkog do društvenog i nazad”) počinje esejom “O psihijatrizaciji” (socijalnih devijacija, društvenih konflikata pre svega), koja je, opet, na svoj način, u službi ideologije vladajuće elite budući joj, kako potom detaljnije objašnjava u sledećem eseju “Normalno i patološko u socijalnoj psihijatriji”, podastire tzv. naučne kriterijume za ono što nije a što jeste ‘pravo’ u društvu. U prilogu “Rad kao sredstvo i cilj psihijatrijske terapije” objašnjava koncizno ulogu i mesto radne ili okupacione terapije u psihijatriji danas.
       Najpolemičniji, a po našem mišljenju i najrazrađeniji, deo knjige predstavlja prilog sa naslovom “Etička upitanost psihijatrije”. U njemu autor navodi različite izvore mogućeg neetičkog ponašanja psihijatara (strah od duševne bolesti, opšti komoditet, nestručnost psihijatra, paramedicinska korist lekara od pacijenta, dogmatsko oslanjanje na jednu teorijsku orijentaciju), a unutar dve glavne dimenzije socijalne uloge psihijatara: lečenja i nadziranja. Nasuprot obrascu paternalističke nametljivosti i liberalističke neodgovornosti u odnosima psihijatra sa pacijentom, on se zalaže za treći, optimalni obrazac te relacije - za uzajamnu toleranciju sukoba vrednosti i neizvesnosti.
       U esejima “Psihijatri između interesa društva i potreba duševno poremećenih ljudi” i “Tenzije između psihijatrije i društva” razobličava predrasude o duševno obolelim kao potencijalnim zločincima, iznoseći rezultate istraživanja koja nedvosmisleno potvrđuju da je verovatnoća recidiva delikta kod tzv. zdravih i duševno obolelih ista. Uz to skreće pažnju na neke nove socijalno-psihijatrijske fenomene, na tzv. epidemijski etnonacionalizam u odnosu na uobičajeni tzv. endemijski nacionalizam, pred kojim psihijatri teško mogu da zatvaraju oči, i kao individualnim i kao društvenim fenomenom. Najzad, najintrigantniji prilog predstavlja esej “Da li je sreća psihički poremećaj”.
       Da sažmemo, ponovo smo se sreli sa knjigom autora, koji dosledno kritički, a pored toga stručno i informativno, raspravlja o višestruko isprepletenim pitanjima individualnog i društvenog bića čoveka, problemima smeštenim negde između tzv. intrapersonalne subjektivnosti i tzv. međulične objektivnosti savremenog čoveka stavljajući, u fenomenološkom smislu, i jedan i drugi aspekt ljudskog postojanja u zagradu. Sve u cilju pojašnjenja nekih fenomena u savremenoj psihijatriji, koje ona ili previđa, ili ih uzima zdravo za gotovo, u nekom od pakovanja koje nude različite naučne i društvene ideologije.
      
       PETAR OPALIĆ