NASLOV: Bande Njujorka
SCENARIO: Džej Koks
REŽIJA: Martin Skorseze
PRODUKCIJA: Miramaks, SAD

      “Moramo održati privid zakona, naročito onda kada ga narušavamo”, kaže u ovom filmu predstavnik vlasti predstavniku prvobitne mafije. Dakle, treba organizovati nekoliko javnih vešanja kako bi se stišala ozlojeđenost pljačkanog i gladnog naroda. Za žrtve, izabrani su neznatniji kriminalci. Po izvršenju, svečano je zasvirao gradski orkestar - to je deo ceremonije. U jednom trenutku, u krupnom planu, vidimo dečaka pribijenog uz majčine skute kako ponosno i svečano gleda svog obešenog oca, jednog od glavnih “glumaca” ovog političkog “pozorišta”! Odlična scena. U “Muvama” Sartr kaže: “Vešanje je razonoda u provinciji.”
       Skorsezeove “Bande Njujorka” predstavljaju predistoriju Kopolinom “Kumu”. Polovina je devetnaestog veka. To je vreme rađanja kako moderne kapitalističke države i građanskog društva, tako i modernog kriminala. U filmu je prikazan onaj prvobitni amalgam običajnog prava i patrijarhalizovanog kriminala koji će se profilisati nadalje, s jedne strane, u neprikosnovenost američkog Ustava, a s druge, u modernu mafiju. U Skorsezeovom opusu koji je u celini posvećen temi dekadencije zakona (i u čoveku i u društvu), ovaj film ima važno idejno mesto. Međutim, sa estetičkog stanovišta on će ostati upamćen isključivo kao potvrda jedne glumačke osobenosti koja u savremenu holivudsku kinematografsku industriju uvodi glumu kao umetnost. Ulozi Bilija Kasapina u “Bandama Njujorka” možemo se diviti i tu ulogu možemo proučavati kao što se divimo i proučavamo dela muzike, književnosti ili slikarstva. Škola, metodologija, istraživanje, improvizacija, lični stil - skup je onih elemenata koji Danijela Dej-Luisa čine jednim od najznačajnijih stvaralaca anglosaksonskog glumišta.
       Utemeljen u jednoj zabašurenoj tradiciji glume koja u njemu oživljava u svom elementarnom vidu, Danijel Dej-Luis raskida sa holivudskim glumačkim standardom. Ovaj glumac otelovljuje onu tradiciju “preživljavanja” o kojoj je govorio Stanislavski. Naročito pridajući važnost takozvanom fizičkom prilagođenju, Dej-Luis se mesecima priprema za ulogu. On eksperimentiše onako kako su nekada eksperimentisali veliki učenici Stanislavskog: Vahtangov i Mihail Čehov (ovaj sinovac poznatog pisca svojim je podučavanjem ostavio vidnog traga i u Engleskoj i u Americi, gde su mu učenici bili, između ostalih, Gregori Pek, Jul Briner, Elija Kazan). To uzrokuje da svaka uloga ovog glumca bude osobena i da smo mi očarani zapravo njegovom glumačkom mnogostrukošću, a ne različitim maskama jednog istog manira.
       Harizma Danijela Dej-Luisa jeste harizma glume, harizma umetničkog dela, a ne harizma privatne osobe. Ovo se jednostavno može uočiti ukoliko gledamo televizijske intervjue ovog glumca. Mi vidimo čoveka koji razmišlja i govori o svojoj umetnosti; u tom trenutku, vidimo čoveka bez harizme: čoveka bez uloge. S druge strane, najproslavljeniji holivudski glumci s kraja prošlog veka u intervjuima i dalje pokazuju naslage onih svojih uloga koje su prigrlili kao sebe same. U njihovim intervjuima, na njihovim privatnim fotografijama, prepoznajemo onaj isti harizmatični manir kao i u njihovim ulogama. Toga nema kod Danijela Dej-Luisa; kod njega je gluma umetnost, a ne kompenzacija za sopstvenu ličnost. Kod njega je umetnost stvaranje novog, a ne reprodukcija starog.
      
       ZLATKO PAKOVIĆ