Volio bih da papa dođe ovdje, volio bih da papa ode u Jasenovac i da to bude sa našim patrijarhom. Da obiđe sva mjesta koja mogu da približe narode i da otklone te zle teme istorije koje nas dotiču

      Povod za ovaj intervju sa Svetozarom Marovićem, predsednikom SCG, isključivo je njegova poseta Vatikanu. Koga ne bi interesovalo šta je razgovarao s papom Vojtilom? Znamo da je predsednik Marović pozvao, na neki način, papu u Beograd, ali da li će doći? I pod kojim uslovima? Dok u kabinetu predsednika čekamo odgovore na ta pitanja, gospodin Marović sastavlja pismo za ministra vojnog Borisa Tadića u kome ga moli da se udovolji crkvi oko njene imovine u Obilića poljani kod Cetinja.
       Budućnost Srbije i Crne Gore podrazumijevaju jedan evropski odnos prema svojim vjerskim institucijama, prema crkvama, zajednicama koje okupljaju vjerujuće ljude, bilo da nose Talmud, bilo da nose Sveto pismo ili da nose Kuran. Različiti su ljudi, ali sa tom knjigom su plemenitiji ako je iskreno nose sa sobom.
      
       Žiskar d’Esten je novi ustavotvorac Evrope, a i iz tog Evropskog ustava je reč bog izbačena. Kako to komentarišete?
       - O tome sam razmišljao baš sada prilikom posete Vatikanu.
      
       Šta papa misli o tome?
       - Nismo govorili o tome ali imam utisak u kontekstu razgovora koji sam imao sa Sodanom, predsjednikom Državnog vijeća i predsjednikom vlade Vatikana, da Crkva svakako vidi svoje mjesto u tom nekom novom, mogućem, neću reći hrišćanskom - projektu nove Evrope, ali jednom novom hrišćanskom duhu Evrope koji je tolerantan prema drugim vjeroispovijestima. Naravno, uvažavajući činjenicu da je Evropa multietična, da u Evropi ne žive samo hrišćani, ali da svakako prepoznaju tu potrebu da se taj hrišćanski duh Evrope na neki način preciznije definiše, da vide svoje mjesto.
       Imam utisak da nisu baš presrećni ni u Vatikanu, a ne vjerujem ni u pravoslavnoj crkvi, pa ni u anglikanskim i protestantskim vjerskim zajednicama tim rješenjem, izbacivanjem boga iz Evropskog ustava. Ali, to je tek početak rada i vjerujem da će se naći neko rješenje.
       Čini mi se da je ovo neki trenutak novog pristupa Evrope ulozi hrišćanstva koju ono može imati u stabilizaciji vrlina jedne Evrope, koja je krenula putem svoga definitivnog proširivanja.
       U tom smislu prosto se neka sada potreba objedinjavanja hrišćanskih vrijednosti pojavljuje kao imperativ i u tom smislu jedna ekumenistička filozofija, a to je da ekumenizam postaje glavna riječ, ako smijem tako reći. I to ne samo u crkvi i među crkvama nego i u politici. Jer, ekumenizam je u stvari, tolerancija sekularizovano izvedeno, a to je da morate živjeti sa razlikama i da te razlike treba da podstaknu nešto zajedničko.
      
       Ali, upravo imamo teoriju koja dolazi s one strane Atlantika, koja govori o nekoj kantovskoj Evropi, sa kantovskim građanskim redom. Čak se pominje sintagma “kantovski raj”. Da li je moguć u 21. vreku kantovski raj u Evropi?
       - Kant je ipak bio u Keningsbergu i živeo tamo. Ja mislim da ono što bismo iz Kanta mogli najviše uzeti, ovim povodom, to su njegovi moralni imperativi, koji su najhrišćanskija, a istovremeno i najetičnija poruka koju sam ja ikada čuo. I kasnije, kao neko ko je rođen u Crnoj Gori, vidio da između Kanta i Marka Miljanova postoji potpuna podudarnost kad je riječ o tome - čini ono što bi volio tebi da učine, neka tvoje držanje i tvoje ponašanje bude nešto što bi volio da drugi rade prema tebi.
       Ali, meni se čini da prosto povratak u prošlost nije moguć, kao što nije moguće zanemariti neke poduke prošlosti. To, ipak, daje Evropa, dominantno kontinent naseljen hrišćanima. To da jedan hrišćanski kontinent, koji unutar same hrišćanske populacije ima razne vrste interpretacija, apsorpcije ili adopcije hrišćanskih vrlina, od one najniže u odnosu na vjeru, a to je ateizam, koji ima jedan racionalistički agnosticistički stav.
       Znate, to je u Katoličkoj crkvi pitanje jezuitizma. Vi znate da su jezuiti bili u jednom trenutku posebno važan red u Katoličkoj crkvi. Ne znam kako je danas, ali tu dolazi do jedne opasnosti približavanja religije i filozofije, kada filozofija postavlja pitanja koja religija nema, jer religija bježeći od pitanja vodi po svaku cijenu stvar ka vjeri. Jer, ukoliko sumnjate u sve, onda vi ne možete vjerovati ni u šta.
       Čini mi se da prepoznajem kao novu stvar, a to je da se preko hrišćanstva, ako smijem tako reći, želi obnoviti jedna nova istorija ujedinjene Evrope, koja bez obzira na razlike između protestantizma, katolicizma, pravoslavlja, želi da pruži ruku novoj realnosti a to je da Evropa nije samo hrišćanska, ali, da to nije prepreka da hrišćani budu zajedno.
       Kao što islam takođe ne zatvara vrata saradnji sa drugim religijama. I nije islam, kako se želi često predstaviti, u onoj radikalnoj varijanti poziv na džihad, nego je islam jedan veoma strog, jedan veoma tolerantan u nekim stvarima veoma praktičan sistem uvjerenja i vjere.
      
       Postoji, tako, mišljenje da je u Kuranu zapisano mnogo više autentičnog od hrišćanske nauke nego u Jevanđelju.
       - Ne bih sudio o tome, svakako to je sveta knjiga kojoj sam se nekoliko puta vraćao. Sada sve manje, nažalost.
      
       Jer, Kuran je knjiga koja je najmanje cenzura i recenzija pretrpela.
       - Tako govore. I doista tu ima najdirektnijih, konkretnih poduka jedne praktične mudrosti, rješavanja životnih pitanja. To je knjiga koja ima svakodnevnu upotrebu, kao što je to i Sveto pismo, kao što su to i mnoge druge svete knjige koje naši ljudi, bojim se, često suviše hermetički tumače, pretvaraju ih u ezoterična štiva, postaju sistem nedodirljivih vrijednosti za jedan izabrani sloj ljudi.
       Po mom mišljenju, hrišćanstvo nije dokazivanje samo svoje vrijednosti nego uvažavanje onoga ko je pored tebe. I to je ta nova Evropa, koja se sada otvara i prema zapadnom Balkanu. Vi vidite da ta Evropa ne želi da ostane zatvorena. Mislim da ta Evropa doista želi da prihvati jednu multietničnost, multikulturalnost i hrićanstvo može da bude jedna dobra duhovna baza tome.
       I iznad svega - ja sam u tom smislu i govorio sada kad sam bio u Vatikanu - ja bih iskreno želio da papa, na primer, dođe kod nas. Mi doista ili pripadamo Evropi ili ne pripadamo Evropi. Ja imam svoju vjeru i pokušavam da budem ono što bismo jezikom crkve mogli da kažemo, manje ili više grešan vjernik, ispravljajući te svoje nedostatke. Ja, naravno, pripadam svojoj vjeri i ne vidim razloga zbog čega bi bilo ko u Beogradu ili bilo ko u Podgorici imao strah od ekumenizma, od dijaloga, od poštovanja...
      
       Ali znate šta kaže Srpska pravoslavna crkva? Njih posebno iritira što je papa imao četiri posete a nijednom nije otišao u Jasenovac. A ovom prilikom služio je misu u ozloglašenom Petrićevcu gde je zaklano 2 700 Srba. Znači, nije reč o strahu SPC nego o jednoj gruboj papinoj provokaciji.
       - Imam razumijevanja za takve razloge. Pričao sam sa patrijarhom o toj temi.
      
       I patrijarh je rekao ovo što sam ja rekao?
       - Da. To je i meni rečeno da u pojedinim krugovima u Crkvi postoje upravo naglasci na te činjenice, ali mi je rekao jednu stvar s kojom sam se posebno složio.
      
       To ste bili posle Vatikana?
       - Ne, ja sam išao kod patrijarha dva-tri dana prije Vatikana. I on je rekao: Zamislite da li bi Hrist ikada uspio u svojoj misiji da nije išao u susret i grešnima i bolesnima i poročnima. To je naša dužnost kao hrišćana i kao onih koji slijedimo Hristovu vjeru. Nije naše da tražimo izabrane i oni koji su već čuvari najvećih vrlina ili bezgrešni, jer takvih nema. A suština jeste da idemo u susret onima koji griješe i s jedne i s druge strane.
      
       A kako vi tumačite da papa nikako da svrati do Jasenovca?
       - Pa ne znam zašto je to tako. Mislim da često postoji tu uplitanje i nečega što jeste dnevna politika. Moram priznati, govor koji je imao predsjednik Mesić u Jasenovcu, ove godine, to je govor koji otvara vrata da se stvore uslovi da se pojedini politički stavovi koji su puni istorije, puni pamćenja, ne izjednačavaju sa crkvama. Nije crkva ni Katolička ni Pravoslavna zaštitnik svih grijehova, niti čuvar svih grijehova koje pojedinci koji pripadaju toj vjeri naprave. Jer, ako je zločin napravljen, a napravljen je u Jasenovcu nesumnjivo zločin, mislim da bi to bio dobar povod da papa zajedno sa našim patrijarhom dođe na to mjesto i da kažu da je to zločin bez obzira ko ga je napravio.
      
       Da li ta ideja postoji ili to vi, ovog časa, zagovarate?
       - Ja bih to intimno volio, to što sada iznosim. Volio bih da papa dođe ovdje, volio bih da papa ode u Jasenovac i da to bude sa našim patrijarhom i da obiđe sva mjesta koja mogu da približe narode i da otklone te zle teme istorije koje nas dotiču.
      
       Jeste li možda to papi predložili?
       - Ja sam papi rekao da bih kao predsjednik državne zajednice i kao neko ko predstavlja svjetovnu vlast, želio da pripremimo njegov što skoriji dolazak. Želimo da potvrdimo da ovdje bez obzira na sve te tegobe u prošlosti, jedan dio ljudi to osjeća, ne samo oko Jasenovca. Ima problema i u sjećanjima ljudi oko bombardovanja Republike Srpske i NATO intervencije, i u periodu rata u Bosni. Jedan dio Srpske pravoslavne crkve smatra da papa tada nije osudio to bombardovanje.
       Ja sam papi rekao da bih volio da dođe. Naravno, ostaje dogovor dvije crkve. Ja nemam prava da se miješam u taj dio.
      
       Ispada da su sada političari veći hrišćani od crkvenih poglavara. Mesić je došao u Jasenovac i rekao šta je rekao, vi, takođe nudite jedan tolerantni hrišćanski oprost grehova, a crkve su se izgleda urovile i ne mrdaju - niti papa ide u Jasenovac, niti patrijarh hoće da ga pozove dok to ne obavi.
       - Znate, ja mislim da se u svemu može naći kompromis.
      
       Da li ovim intervjuom, preko NIN-a, možemo da objavimo da vi kao predsednik države prihvatate misiju izmirenja Vatikana i SPC?
       - Naravno, uz njihovu saglasnost. Ne bih volio da budem razapet zbog toga što imam samo dobre namjere i saznanja o svojoj slabosti. To će ipak same crkve najbolje, u interesu vjernika, kulture i duha novog vremena, svakako same raditi.
      
       Pa i po tu cenu?
       - Kod nas često u običnom životu lako osuđuju svakog ko pokušava da pomiri.
       DRAGAN JOVANOVIĆ