NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Knut Hamsun i nacizam

      Oslo, 1952, Norveška
       Dok je većina Norvežana pomno pratila zimske Olimpijske igre, jedan čovek je ispuštao dušu. Samo nekoliko ljudi prisustvovalo je njegovom poslednjem ispraćaju. Bio je to pisac Knut Hamsun, literarni genije, radikalni individualist, simpatizer Hitlera i Kvislinga a time i nacističke okupacije Norveške tokom Drugog svetskog rata. Svoja najbolja dela napisao je pre 1900. godine i smatra se jednim od najvećih i najuticajnijih evropskih pisaca 20. veka. Uprkos tome, Knut Hamsun je već godinu dana nakon smrti odbačen i zaboravljen. Saradnja i bliski kontakti sa Nacističkom partijom i lične simpatije prema Hitleru, deklarisali su ga kao neprijatelja svoje domovine i skoro u potpunosti ugrozili njegov status velikog pisca, čije je ime nekada bilo tik uz ime Ibzena.
       Knut Hamsun rođen je 4. avgusta 1859. godine u selu Lomu u Gudbredsdalu, u srednjoj Norveškoj u porodici siromašnih zanatlija. Kao dete od četiri godine preselio se sa roditeljima u Hamarej, severna Norveška, gde ga kao dečaka od prvog trenutka opseda čudesna lepota dotle nepoznatih predela, i gde će se kasnije vratiti sa suprugom Marijom i provesti najbolje godine svog života.
       U svojim najpoznatijim romanima “Misterije”, “Glad” i “Pan”, napisanim krajem 19. veka, Hamsun je stvorio jedan novi literarni stil koji uvodi novi tip literarnog junaka - lik otuđenog usamljenika. Presudni momenat, ne samo za Hamsuna kao pisca, već i za književnost uopšte, nastao je nakon objavljivanja romana “Glad”. Mnogi njegovi savremenici smatrali su ovaj roman prekretnicom s kojom književnost započinje novu eru neoromantizma. Godine 1917. izdaje roman “Plodovi zemlje”, koji mu tri godine kasnije donosi Nobelovu nagradu.
       S obzirom na sve ovo, nameće se pitanje kako je jedan nacionalni heroj i jedan od najomiljenijih pisaca i boraca za prava i slobodu čoveka mogao postati najomraženija ličnost, izdajnik narodnih težnji i neprijatelj slobode.
       Hamsun je prvi put otvoreno podržao Hitlerovu politiku 1934. i od tada zastupao sve oštriji kritički stav prema društvenim tendencijama i pojavama njegovog doba i postepeno zauzimao krajnje reakcionarne pozicije. Podršku za svoje stavove prepoznaje u “pozitivnim” aspektima nacističke ideologije.
       Tragajući za odgovorima na mnoga pitanja koja se tiču “enigmatskog podvajanja” umetnosti i života Knuta Hamsuna, kao ključno pitanje nameće se kakav stav zauzeti prema simpatijama koje je ovaj veliki pisac gajio prema nacizmu. Norveška štampa i mediji o ovome već duže vreme vode veoma delikatnu debatu u kojoj savremeni pisci i kritičari ili hvale Hamsuna kao pogrešno shvaćenog pisca ili ga osuđuju kao izdajnika Norveške. Norveški pisac Jan Kjerstad piše u članku u “Dagbladetu” da “nema sumnje da je Knut Hamsun, po zakonu, odgovoran za izdaju svoje domovine. Hamsun nije bio samo veliki pisac, ili samo ličnost koja je simpatisala nacističku ideologiju. On je bio i jedno i drugo.” Neki imaju teškoća da to shvate i ne slažu se sa Kjerstadom, ali diskutujući o piscu, svi se slažu u jednome - da je on svojom skoro skandaloznom originalnošću predvideo veliki deo modernizma 20. veka.
      
       RADMILA PEROVIĆ


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu