Crkva i politika

VLADIKE PROTIV REZIMA

Kako je episkopska konferencija SPC, sazvana za drugi januar, i bez odluke Svetog arhijerejskog sinoda o sazivanju vanrednog Sabora prerasla u vanrednu " crkvenu skupstinu "

Cak i dobro obavestene o onome sto se desava pod krovom Srpske patrijarsije, vise je nego iznenadila vest da su se u Beogradu drugog januara na vanrednom zasedanju Sabora sastali arhijereji SPC. Odatle je javnosti upuceno britko saopstenje o tome kako Crkva gleda na unutrasnja zbivanja u Srbiji. Nedoumice da li je posredi bilo saborsko zasedanje, episkopska konferencija ili prosirena sednica Svetog sinoda i dalje su prisutne, pa i naklonjeni Crkvi sve cesce postavljaju pitanje: ko se to u Srpskoj pravoslavnoj crkvi oglasio protiv rezima u Srbiji? Tim pre sto pomenutu kritiku vlasti, najostriju dosad upucenu iz Srpske patrijarsije rezimu Slobodana Milosevica, nisu potpisale sve srpske vladike, kojih je s patrijarhom ukupno 35, a potpisa je bilo 20.

Iz arhijerejskih krugova Srpske pravoslavne crkve NIN ekskluzivno saznaje da je pomenuti skup sazvan kao konferencija episkopa i sednica Svetog arhijerejskog sinoda, koja je na licu mesta prerasla u vanredno zasedanje Svetog arhijerejskog sabora SPC. Da ovo nije dogadjaj bez presedana u istoriji Srpske crkve, tvrde NIN-ovi izvori, dokaz je i to sto je patrijarh srpski Gavrilo (Dozic) 22. novembra 1946. godine episkopsku konferenciju pretvorio u vanredno zasedanje " crkvene skupstine " najviseg tela SPC, jer su to, isto kao i danas, zahtevale dramaticne okolnosti u kojima se nasao srpski narod, a shodno tome i Crkva. Patrijarh Gavrilo je, dakle, po povratku iz nacistickog logora u zemlju 1946. godine predlozio da se sazvana konferencija proglasi za saborsko zasedanje, a patrijarh Pavle je drugog januara 1997. na predlog jednog od episkopa iz Srbije (posto je utvrdjeno da postoji kvorum potreban za odrzavanje vanrednog Sabora) episkopsku konferenciju preimenovao u zasedanje najviseg tela Crkve.

U srpskoj patrijarsiji se prica da je predlog o pretvaranju episkopske konferencije u vanredni sabor potekao od Wegovog preosvestenstva episkopa sumadijskog gospodina Save (Vukovica), koji je, kako tvrde dobro obavesteni krugovi bliski SPC, " jos krajem novembra trazio od Wegove svetosti da se makar vladike iz Srbije, ako vec ne svi arhijereji Srpske crkve, jasno odrede prema protestima studenata i naroda protiv falsifikovanja lokalnih izbora u Srbiji " . Vladika sumadijski je, tvrdi se u Srpskoj patrijarsiji, jos tada predlozio patrijarhu da sazove prosirenu sednicu Svetog arhijerejskog sinoda kojoj ce prisustvovati i arhijereji iz Srbije, jer je izborna kradja problem prvenstveno srpski, a da se saopstenje koje ce se tom prilikom saciniti javnosti uputi sa glavnog balkona Patrijarsijskog dvora u Beogradu, i da njegovom citanju osim patrijarha srpskog i clanova Svetog sinoda prisustvuju i arhijereji koji rukovode eparhijama SPC u Srbiji.

Tako se, dakle, dogodilo da ni ova godina Gospodnja 1996. (za SPC, koja se i dalje pridrzava julijanskog kalendara u racunanju vremena Nova godina pocinje 14. januara po novom kalendaru) ne prodje bez vanrednog Sabora, koji se dosad svake godine odrzavao redovno, a obicno u novembru, samo sto je ove godine nesto " zakasnio " , a desilo se da nije zvanicno ni sazvan.

Zasto neki od vladika nisu potpisali ostru crkvenu osudu vlasti? NIN u Srpskoj patrijarsiji saznaje odgovor i na ovo pitanje: " samo jedan od arhijereja koji su ucestvovali u saborskom zasedanju nije hteo da potpise ovaj protest Crkve protiv ponasanja aktuelnih srpskih vlasti, jer je mitropolit zagrebacko-ljubljanski i cele Italije gospodin Jovan (Pavlovic) smatrao da ovakvom saopstenju u Crkvi nema mesta, pozivajuci se na jednu odluku Sinoda SPC iz 1990. godine u kojoj se kaze da se SPC nece baviti dnevnom politikom " .

Vladike koje su potpisale pomenuti apel, suprotstavile su misljenju i stavu mitropolita Jovana cinjenicu da je pomenuta odluka Sinoda SPC, na koju se on pozvao, doneta u vreme bolesti patrijarha Germana (kad ga je pomenuti mitropolit zamenjivao) kao i da se dogadjaji i prilike u Srbiji 1990. godine nikako ne mogu meriti sa onim sto se zbiva 1996. godine, ulazeci cak i u 1997.

Zasto su srpski arhijereji zasli u ove - neki vele politicke - vode jasno je i iz saopstenja izdatog na praznik Svetog Ignjatija Bogonosca (u SPC se praznuje drugog januara po novom kalendaru) u kojem se kaze i sledece:

" Sveti arhijerejski sabor SPC osudjuje vlast koja je prenebregla ne samo izbornu volju naroda, vec pre svega pogazila nasu slavnu i mukotrpnu istoriju, vekove, narodno pamcenje, obraz, dostojanstvo, ime, cirilicu, duhovne i nacionalne vrednosti i svetinje, izdala zapadne srpske krajine, dovela naciju i drzavu do potpunog sloma a narod do procsjackog stapa, zavadila nas sa celim svetom a sada pokusava da nas i medjusobno zavadi i zakrvi, samo da bi sacuvala svoju vlast. Zato Sveti arhijerejski sabor SPC, kao vekovni cuvar narodnih svetinja i vrednosti, energicno i javno zigose i osudjuje ovakvo ponasanje vladajuceg rezima " - stav je vrha Srpske crkve (kakav, uostalom, odavno zahtevaju studenti Bogoslovskog fakulteta i svestenstvo).

Ko je od vladika stavio potpis ispod ostre osude vlasti? Od arhijereja koji su ucestvovali na Saboru u zgradi Patrijarsije svi, osim vec pomenutog mitropolita Jovana, iako se vladika backi Irinej (Bulovic) dugo kolebao da li da stavi svoj potpis. To je na kraju i ucinio, kako neki ocevici svedoce " sa velikom teskocom " , stavljajuci saopstenje na vlastito koleno i potpisujuci ga bukvalno ispod stola.

Najostriji kriticari komunista i aktuelne vlasti u zemlji, mitropolit Amfilohije i episkop Atanasije nisu prisustvovali ovom drugojanuarskom zasedanju u Patrijarsiji, jer ih je nevreme sprecilo da doputuju u Beograd. Mitropolit crnogorsko-primorski, medjutim, naknadno je potpisao dokument o ostroj osudi srpskog rezima, dok episkop zvornicko-tuzlanski Vasilije (Kacavenda) nije sacekao zavrsetak zasedanja, pa zato ni njegovog potpisa nema.

Od Milosevicevog rezima ogradili su se, pored patrijarha Pavla i mitropolita dabrobosanskog Nikolaja i episkopi: Stefan zicki, Sava sumadijski, Lavrentije sabacko-valjevski, Irinej niski, Vasilije sremski, Georgije kanadski, Nikanor gornjokarlovacki, Longin dalmatinski, Hrizostom banatski, Irinej backi, Dositej britansko-skandinavski, rasko-prizrenski Artemije, bihacko-petrovacki Hrizostom, srednjoevropski Konstantin, milesevski Vasilije, timocki Justin, vranjski Pahomije i zapadnoamericki Jovan.

Irina Puskaric