Kako da nas bude više?

Nije teško složiti se sa autorom da smo „daleko... od dobre situacije kada su demografske tendencije u pitanju”, ali to što „Srbija, u evropskim okvirima, po većini relevantnih demografskih pokazatelja, stoji prosečno”, niukoliko ne ublažava težinu i ozbiljnost ove konstatacije. Tako, umesto da potraži pravi odgovor na postavljeno pitanje, pa onda i odgovor na razumno pitanje: „Kako da nas ne bude sve manje?”, autor je, nažalost, krenuo drugim putem, pa je ovaj izuzetni problem srpske nacije i države, pokušao da objasni, a onda i opravda, opštim tendencijama, posebno onima u evropskim okvirima, da bi na kraju pokušao da čitaoca uveri, a time valjda i uteši, da u činjenici što nas je sve manje ima i dobrog. Takvi stavovi i ocene vrlo su diskutabilni. Da li su, npr. tri vodeće ekonomske sile (SAD, Japan, Nemačka) ostvarile bogatstva smanjenjem broja stanovnika? A u stvaranju bogatstva (bogatih) nacija kakvu ulogu ima neekvivalentna razmena (odnosno eksploatacija) na svetskom tržištu na štetu nerazvijenih i nedovoljno razvijenih zemalja, te šta nam kazuje BDP po stanovniku i u bogatim nacijama sa ogromnim socijalnim razlikama? Demografska saturacija (tj. usporeni prirodni priraštaj stanovništva) do početka 80-ih, pa potom negativni trend, nije se u Srbiji dogodio na nivou visokog stepena društveno-ekonomskog razvoja. (Uzgred, nije prirodni priraštaj u Srbiji u padu već od 50-ih, kako autor navodi, već je on sve do 80-ih u porastu, samo je stopa porasta smanjivana, da bi onda postala i negativna, što se i vidi iz dijagrama na str. 23). Ako imamo u vidu da je nivo ekonomskog razvoja u Srbiji barem desetinu puta (a time gotovo kvalitativno i neuporedivo) niži u odnosu na razvijene evropske zemlje, onda se moramo složiti da nije ekonomski razvoj, već naprotiv njegov izostanak (uz nepovoljne druge činioce) doveo do demografskog deficita. Za razliku od „evropskih okvira” (čitaj: razvijenih zemalja Evrope), sa bitnim i snažnim ekonomskim suficitima (primer Nemačke kao svetskog šampiona izvoza), u osnovi demografskog deficita Srbije imamo ekonomsku krizu na niskom nivou razvoja (prvo dužničku krizu krajem 70-ih i tokom 80-ih, onda sankcije plus građanskim ratom praćen raspad zemlje i tranziciono siromašenje stanovništva u toku megainflacije, te na kraju razaranje zemlje u NATO agresiji). Uzmemo li u obzir i brojne negativne događaje, koji su i u prethodnom periodu XX veka, više nego druge, pogađali srpsku naciju, a koji su se, nesumnjivo, i pojedinačno i kumulativno, veoma nepovoljno odrazili na njen demografski razvoj i aktuelnu demografsku sliku, onda se možemo složiti da je u tom pitanju Srbija izuzetak, gotovo bez sebi sličnog u Evropi. Stanje je alarmantno i zabrinjavajuće. Primer za Srbiju spominje i autor, navodeći da „će u narednoj deceniji i do čak četvrtine srpskih sela, praktično, ostati bez stanovnika”, te da „u oko 25 odsto naselja u Srbiji nije rođeno nijedno dete”, priznajući i „da čin rođenja ima za većinu ljudi neprocenjivu simboličnu važnost”. Ne samo, dakle, nedovoljan, već i krajnje neravnomeran ekonomski razvoj Srbije, daje demografskom problemu specifičnu težinu. Naravno, ne treba biti pesimista kad je u pitanju demografski potencijal i budućnost srpske nacije i Srbije. Ako je, naime, ispravan zaključak da je do demografskog zastoja, pa onda i deficita, došlo ne usled visokog stepena ekonomske razvijenosti, već naprotiv, usled izostanka razvoja u dužem periodu, kao i dejstva drugih pobrojanih i ostalih negativnih faktora, onda je opravdana nada da će očekivani dugoročni ekonomski razvoj, uz izostanak negativnih drugih činilaca iz proteklog perioda, omogućiti ponovni pozitivni trend prirodnog priraštaja stanovništva u Srbiji. Za to će nam biti neophodna nacionalna strategija razvoja za duži period. Pri tome je važno već na startu imati u vidu da su neke zajedničke i opšte društvene vrednosti iznad ličnog komoditeta egoističnog pojedinca, pa čak i za njegovu dobrobit i onda kada on toga nije ni svestan. U svakom slučaju, podmladak nacije je njena budućnost. Srbi će, a time i Srbija, svoju istorijski istinsku nacionalnu pobedu otpočeti i nastaviti da ostvaruju u onom prelomnom vremenskom intervalu u kome će, na putu mirnog, demokratskog razvoja, objediniti pozitivne rezultate na ekonomskom, demografskom i ekološkom planu. Dr Vasilije Mirić, Novi Sad