Rezonanca

U valjevskoj Modernoj galeriji održava se izložba slikara Qubodraga Jankovića Jaleta. To zvuči kao vest. Pitanje je, međutim, kako ona odjekuje u prostoru naše kulturne javnosti. Jer, njene reakcije registruju se na različitim frekvencijama. Na jednoj od njih, ta vest ima zvuk koji najavljuje ozbiljan kulturni događaj. Na drugoj, ona se ne čuje, kao da nije ni saopštena. Sve zavisi od rezonance kod onih koji slušaju. To mogu biti oni koji “još uvek vole slikarstvo” (i to ono figurativno!). Ali ima i onih drugih (ili prvih?), čiju pažnju aktiviraju samo “novi mediji”. Tu se ne radi tek o pukoj razlici u reagovanju. Reč je o postavljanju u skladu sa stavom po kome se diferenciraju načelna shvatanja savremene umetnosti. Te pozicije toliko su udaljene da Jaletova izložba ne može da posluži kao pokazatelj njihovog rastojanja. Za to treba navesti bolji primer: kako su ovi “drugi” (ili prvi?) reagovali na prošlogodišnji Oktobarski salon. Po njima, selektor Salona (koga su sami doveli iz inostranstva) iznenadio ih je neprijatno time što se u njegovoj selekciji našlo nekoliko eksponata koji pripadaju klasičnim (“starim”) medijima, ili samo liče na njih. Odmah je postavljeno pitanje šta to znači? Da li Salon “ide natrag”?... Šta bi takvi opservatori mogli reći za Jaletovu valjevsku izložbu kada bi im uopšte palo na pamet da o njoj nešto kažu? Otud se ovaj osvrt nudi onima koji (još uvek) ne zaziru da pogledaju dela klasičnog, figurativnog slikarstva. Qubodrag Janković Jale tipičan je predstavnik beogradskih slikara koji su se formirali šezdesetih godina prošlog veka, prinuđeni da biraju između dve alternative, likovne figuracije i apstrakcije. Jaletov primer pokazuje da se pitanje idejno-estetskih opredeljenja u pomenutom vremenu – za razliku od današnjeg – ticalo prirode i karaktera umetnikove ličnosti više nego opštih, načelnih stavova i sugeriranih ubeđenja. Jaletovo slikarstvo, prema najopštijem određenju, pripada žanru “umerene” poetske fantastike. Takvo slikarstvo oponiralo je prema onovremenoj eskalaciji apstraktnog ekspresionizma i naturalizma. Jale u tome nije imao neposredni uzor. Moguće je, ipak, da je estetizam beogradske slikarske grupe “Mediala” imao posrednog uticaja na njegovo formiranje. Ali, “mitologija” Jaletovog slikarstva je originalna. U svetlu širih istorijskih asocijacija, njegovi slikani prizori sa dominantnim motivom nage ženske figure orijaškog telesnog sastava, lišene individualne fizionomske i psihološke određenosti, kao da vuku poreklo iz drevnih kultova “velike majke” kao univerzalnog simbola života i plodnosti. Ta simbološka uopštenost motiva čini da na Jaletovim slikama izostaje “događaj”. One ne prikazuju radnju, već stanje. To je jasan pokazatelj primarno misaonog, a ne fabulativnog sadržaja njegovih slika. Ovaj umetnik prepoznatljiv je i po svom slikarskom rukopisu. On slika neočekivano “široko” za vrstu figuracije kojoj pripada. Bez naglašenog crteža i naročitog insistiranja na detalju, Jale potencira atmosferu predstavljenog prizora, u kome jače dolaze do izražaja boja i svetlost. Ipak, najviše pažnje izaziva njegova antropologija. Izraziti gigantizam njegovih aktova sugeriše posmatraču jedno osećanje života koje ga, suprotno prvom utisku, manje slavi, a više istražuje tajne izvore njegovih energija. U tom aspektu se otkriva unutarnja, metafizička dimenzija Jaletovog slikarstva.