Crna liturgija

Ne samo savremena politika, nego je i nauka nepopravljivo podeljena u ocenama i prirodi globalizacije. Nije se još temeljito ni pročitala knjiga Kristijana Sent-Etijena iz 2003. o neophodnosti da se Evropa uključi u američku politiku ujedinjenja sveta, a danas se teško oteti dominaciji suprotne teze da američka imperija nije ostvarenje demokratskog sna o harmoničnoj budućnosti, nego put u sunovrat. Sent-Etijen je direktor francuskog Instituta za strateške studije. “Sila ili smrt” je njegova misao. Ili se prikloniti Sjedinjenim Državama i cvetati s njima, ili otvoriti put Evropi da polako umire u zapećku. Ako je francuski predsednik u junu 2000. još verovao da buduća Evropa može postati svetska sila ujedinjenjem svojih nacija, Sent-Etijen pripada struji francuskih Marcheistes, koji sanjaju o ultraliberalnoj republici osnovanoj na tržištu. NJena osnova je u “civilnom svetskom društvu bez države”. Stvara se svetska “država proviđenje”. Nije cilj da se demokratski principi o pravičnom društvu univerzalizuju, nego obratno – da se oni odbace u smislu da će demokratiju propisati sila. U budućnosti se nacija mora odvojiti od demokratije, kao “zmija od košuljice”, i osnovati zajednica na opštoj evropskoj regionalizaciji. On čak veli da te regije moraju počivati na etničkim (kulturnim) posebnostima. Da bi se hrvala sa zahuktalom Amerikom, Sent-Etijen veli da se Evropa mora ojačati stvaranjem “Saveza evro-mediteranskog” u kome će Turska igrati veliku ulogu. U isto vreme se treba ujedinjavati sa Afrikom ostvarenjem nekog evropskog Maršalovog plana. Prirodno je da se ekonomski siromašna i demografski bogata Afrika veže za ekonomski bogatu i demografski sirotinjsku Evropu. Od pobede predsednika Sarkozija na poslednjim izborima, ovo više nije teorija, nego politički projekat Francuske. Potpuno suprotne poglede donosi nedavno objavljena knjiga “Crna liturgija – Apokaliptička religija i smrt utopije” britanskog filozofa i sociologa DŽona Greja. Crnu liturgiju on je definisao kao “religiozni ritual u kome se hrišćanska liturgija izvodi od pozadi”, nešto kao novo satanističko bogosluženje. DŽona Greja smatraju danas vodećim britanskim misliocem, iako je u našoj javnosti poznat samo malom broju ljudi. Vrlo bliska mu je i knjiga Erika Hobsbauma o globalizaciji, demokratiji i terorizmu. Zaključak o američkoj politici ujedinjenja u novoj imperiji Grej je sažeo u mišljenju DŽemsa Lavloka da “dolazi globalno nazadovanje u haotični svet kojim će vladati brutalne vojskovođe na upropaštenoj zemlji”. Erik Hobsbaum je još jasniji – Amerika se “oslanja na političku i vojnu silu i tako promoviše, ne globalni poredak nego nered, ne globalni mir nego sukobe, ne napredak civilizacije nego varvarstvo”. On ovo daje u vidu pitanja, na koji istoričari nisu dužni da nađu odgovor jer nisu proroci. Na drugom mestu veli da je američko širenje demokratije po svetu samo “opasno zviždukanje u mraku”. NJen “rat protiv terorizma je proizveo varvarizovanje naše ere”. Grej ne smatra da je ovo privremeno, a Hobsbaum smatra da je to bolna i opasna epoha. Divlji globalni kapitalizam uništava nacionalnu državu, koja je uvek bila osnovni legalni izvor demokratije, a glavni je cilj uništenje socijalne države koja je u Evropi stvorena nakon 1945. DŽon Grej je stvorio celi filozofski sistem krize čovečanstva u kome je spor o prirodi istorijskog razvoja stavljen u podlogu. Za poslednja dva veka se istorija posmatra svrsishodnim ljudskim progresom, “pa ništa ne izaziva veće protivljenje nego ideja da je istorija samo jedan meanderski tok bez cilja i pravca”. Taj mit je hrišćanski i zapadni po poreklu i nije svojstven drugim civilizacijama. Sama podela istorije na stari, srednji i novi vek nosi u sebi pretpostavku da se ona završava i da dolazi zlatno, hiljadugodišnje carstvo sreće. Od Sv. Avgustina i Joakima de Flora u XII veku okreće se hrišćanska teologija u filozofiju istorije, po kojoj se humanost uspinje kroz tri razdoblja – od boga Oca, na doba Sina, što se mora okrenuti u doba Svetog duha. Tako dolazi vreme univerzalnog bratstva koje će se produžiti do Sudnjeg dana. Na osnovu toga je došlo do stvaranja pokreta za ostvarenje hiljadugodišnjeg razdoblja sreće. Ta milenarijska učenja su završila sa Hegelom i Marksom, a odatle su “liberalni humanisti” danas. Oni su pozdravili “nekoliko godina suprematije Amerike koja izgleda kao dolazak jedne nove epohe ljudske istorije”. Grej prikazuje postanak i razvoj milenarijstva. Ako je verovati etimološkim rečnicima, u engleskom jeziku je izraz Millenarianism skovan tek 1847, kao “verovanje u dolazak idealnog društva, a naročito onog koje će se ostvariti revolucionarnom akcijom”. I ja sam u svojim davnim predavanjima tu reč prevodio kao “hiljadugodišnjaci”, “tisućnici”. U vreme engleske građanske revolucije, koju naučnici zovu “Puritanskom revolucijom” (1642-1660), postoji pokret “Pete monarhije”. Iako se ovo učenje tisućnika od doba prosvetiteljstva krajem XVIII veka sekularizuje, ono je u svom biću još sačuvalo religioznu prirodu u kojoj se ranije ispoljavalo. u tome je pomilovano nasilje kao sredstvo ostvarenja buduće hiljadugodišnje sreće. U Francuskoj revoluciji su jakobinci, 1793-1794. u Vandeji, pobili trećinu stanovništva u ubeđenju da će se buduća sloboda samo tako voditi. Reč “utopija” stvorio je Tomas Mor sa značenjem “nigdnina”, ili “dobro mesto”, ali je ona hrišćanskog porekla i njena poruka je odatle preuzeta. Do kraja XX veka, to je uvek bila ideologija svih levih pokreta, koji su i u svom ateizmu još uvek sadržavali nastavak religiozne nade iz pređašnjih vekova. I oni su se pretvarali u pokušaje stvaranja novog verovanja. Znalo se da je Bertrand Rasel 1921. posetio boljševičku Rusiju i zaključio da je taj sistem stvar budućnosti – ali je potreban drugi narod da ga ostvari na zemlji. U ovoj knjizi Grej citira Rasela da je “boljševizam socijalni fenomen koji ne treba ocenjivati kao politički pokret, nego kao jednu novu religiju”. Potkrepljuje Grej to pisanjem Trockog iz 1924. da je zadatak boljševika ne da stvore pravičnije društvo, nego novog čoveka: “Prosečni ljudski tip će se uzdići na visinu jednog Aristotela, Getea ili Marksa. Iznad tih prevoja nići će novi vrhunci”. Nasuprot ateističkim marksistima i fašizam je predstavljao ideologiju za ostvarenje ere hiljadugodišnjeg carstva sreće na zemlji. Oni su barem jasno govorili jezikom hrišćanske religije. Grej pravi razliku između mediteranskog fašizma i nemačkog nacizma. Na jednom mestu veli da je fašizam počeo sa Žozefom Domestrom. Ne pominje njegovu knjigu o papi iz 1819, ali očigledno na to misli. Italijanski fašizam, kao i oni kod katoličkih naroda koji su nastali u vreme svetskog rata 1939-1945, nisu u pravom smislu bili totalitarni, iako su podjednako nasilnički kao i nemački nacizam. Nakon propasti Sovjetskog Saveza na Zapadu se stvara “utopijska desnica kao moderni milenarijski pokret”. Upravo je tako naslovljena glava u njegovoj knjizi. Kao i prethodni nacizam i fašizmi, tako je i ovo novo liberalno milenarijstvo usađeno u religiju i govori njenim jezikom. Ranije se utopija samo otresla sekularne košuljice, ali je sačuvala sve nasilničke metode ostvarenja. Iako zasađena u religiju hrišćanstva, ona ne veruje da je to stvar nebesa. Čovek na zemlji preuzima tu božansku misiju i sam će ostvariti doba hiljadugodišnje sreće. Za današnje zapadno milenijarstvo, tvrdi Grej, “u budućnosti će samo jedna vrsta režima biti legitimna. Demokratski kapitalizam američkog stila će postati konačna forma ljudske vlade”. Moderni islamizam spada u ovaj krug, a Grej ga posmatra kao pokret i ideologiju posuđenu od Zapada. “Kao i druge moderne političke religije, radikalni islam je hibrid apokaliptičkog mita i utopijske nade i po tome je nepogrešivo zapadni”. Čak je i lično žrtvovanje u islamskom samoubilačkom teroru zapadnog porekla. Citira vodećeg islamističkog filozofa Saita Kutba, koga je Naser pogubio 1966, čija su dela puna ispisa iz Ničeove ostavštine. Da je čitao knjigu Kutbovog učenika Alije Izetbegovića o “islamu između istoka i zapada” iz 1983, morao bi da i tu potvrdi ovaj zaključak. Grejova knjiga o crnoj misi ima više poglavlja o današnjem zapadnom “liberalnom milenarijstvu”. Ono je dominaciju ostvarilo u politici današnjih Sjedinjenih Država, a glavu u kojoj je to potanko obrađeno je nazvao “amerikanizacija apokalipse”. Tu su ideologiju o novoj imperiji koja će konačno spasiti posrnulog čoveka stvorili levičari, bolje bivši levičari, pa Grej pominje neke trockiste i komuniste. Politički je ovaj novi konzervativizam najpre pobedio u Britaniji, a posledica je da je on samo probudio stari konzervativizam u Poljskoj i Mađarskoj, sa svim bitnim atributima koje je nekada u istorijskom cvatu imao, kao što je antisemitizam i organizovanje nasilja. Osnova toga učenja jeste da će slobodno kapitalističko tržište liberalizovati celi svet, da će ukinuti nekada vodeću srednju klasu. Stvara se nova svetska vlada, pa Grej citira moderne ideologije američke imperije da se demokratija budućnosti može stvoriti samo silom zapadnih armija. Tačerizam nije počeo kao ideologija, nego program da se podigne ekonomija. Religiju je crpeo iz protestantskog todizma, a ostvaren je u punom vidu sa pobedom bivših socijalista Laburističke stranke pod vođstvom Tonija Blera. On je šest puta uveo Britaniju u ratove na strani Sjedinjenih Država i u “svakom od tih slučajeva opravdavao rat kao oblik humanitarne intervencije. NJegova politička doktrina je počivala na uverenju da državni suverenitet više ne može da preživi u jednom nezavisnom svetu”. Cilj je da se uništi nacionalna država. Grej brani naciju kao osnovu demokratije, jer “nacije države nisu samo glavno sredstvo moderne slobode, nego gotovo univerzalno isto tako i liberalne demokratije”. Reč demokratija se pretvorila u novu policijsku državu. Od posebnog je interesa pitanje zašto je ova ideologija liberalnog sveta pod vođstvom američke imperije toliko natočena hrišćanskom religijom. I Grej i Hobsbaum to vrlo detaljno obrazlažu. Grej kaže da se hrišćanska religioznost pretvorila u demonologiju, pa su Sjedinjene Države manje sekularne nego Turska. Hobsbaum navodi da je preko 50 posto američkog stanovništva organizovano u razne verske organizacije, više nego u bilo kakve svetovne. Samo se u Americi još veruje u sotonu. Konzervativni, fundamentalistički američki Jug je “pojužnjačio celu državu”. Da se u pretvaranju religije u podlogu moderne politike ne radi samo o prirodnom izrastanju verovanja kao nadomestka pokleknuća demokratije, nego o organizovanom naporu raznih lobija, treba čitati i u knjizi Alena Hertzkea o oslobođenju božije dece. On želi da objasni značaj religije u američkoj politici, unutrašnjoj i spoljnoj. Iako za nauku bezvredno apologetsko delo, knjiga osvetljava kako religija ne progovara glasnijim jezikom zbog “osvete Boga” za grehe ateizma, nego se u to ulaže dosta bankarskih i političkih napora. Protestanti u Sjedinjenim Državama katolike više ne nazivaju pogrdno papistima, nego ih drže za pravoverne. Posle Drugog vatikanskog koncila, Katolička crkva ne osuđuje demokratiju kao nekoliko vekova pre toga, nego traži “predane vojnike naoružane informacijama i željom da upoznaju svoje izabrane predstavnike, da skupljaju novac i upisuju druge u pokret”. Najugledniji u društvu se uključuju, evangelisti kao preduzetnici, katolici kao vođi u ime velikih ustanova, episkopalijanci kao naslednici stare elite i Jevreji kao hrabri advokati i savest. Iako ne pominju “Svetu alijansu” pape Vojtile i predsednika Regana iz 1984. po kojoj je Katolička crkva pretvorena u instrumentum imperii, on navodi da se religiozno udruživanje u Americi smatra suštinskom podlogom pluralističke demokratije. Senator Liberman (koga dosta citira i DŽon Grej) smatra da je “religiozna sloboda prva sloboda u ljudskim pravima”. Na optužbe da borba za religiozna prava postaje “trojanski konj” za destabilizovanje drugih zemalja, američka vlada odgovara da je to samo popunjavanje praznine nakon dugog zanemarivanja. Sve američke verske organizacije i papa Vojtila su podržavali bosanske muslimane, smatrajući ih umerenom, pripitomljenom verzijom islama. Na inicijativu Eli Vizela zbog bosanskih muslimana se stvara uticajni Komitet savesti. Za ove religiozne poduhvate američki Kongres je 2000. godine odradio butet od 400 miliona dolara. Vatikan je sada “duhovno središte” Zapada, a na Istoku unijaćenjem odvraća pravoslavlje da ne bude državna vera. Oba pisca, Grej i Hobsbaum, su složni da je rušenje Jugoslavije bio probni kamen novom veku američke imperije. Hobsbaum veli da su Sjedinjene Države na pitanju Jugoslavije uvele praksu da svetu nameću demokratiju ratom. Bosnu su podržali sa “iskorenjujućim varvarstvom”, zadovoljili nisu nikoga “sem možda Hrvatske”. Ona je, dakle, kum nove imperije.