Evropski pusti snovi

Ovo, u slobodnoj interpretaciji, rečeno mini književno delo, verovatno bi imalo veći odjek, pa i veće divljenje, da autor počešće nije skakutao, pa čak pravio poput nekog od poznatih evropejskih šampiona atletičara, zadivljujuće skokove preko istorijskih nama bliskih i dobro poznatih političkih događaja i istina. Pored toga, bez ikakve čvršće utemeljenosti u davanju ocena o društveno–političkim prilikama i tokovima, ekonomskom položaju Slobodnog Zapada i Mračnog Istoka, autor se prepustio mašti poput tek stasalog dečaka. Ma koliko autor u pojedinim segmentima ovog mini dela upućivao pokoju žaoku Zapadu (neka vrsta paravana), ipak se stiče utisak da Ruse i rusku književnost nije voleo od dečačkih dana, pa do svoje poodmakle starosti. Za Ruskinje ne znam, jer su to žene (srazmerno broju žena drugih rasa) koje imaju najlepše oči na našoj, po svoj prilici jedinstvenoj planeti u beskrajnom galaktičkom prostoru. A kad se radi o našem ulasku u tako očaravajuće i sanjano društvo i njegovoj visokoj kulturi – Zapadu („Šta je bilo prirodnije nego voleti Evropu, odlaziti na Zapad“ – M.K.), valja se nakratko osvrnuti, šta su strani publicisti i ljudi vični peru („samo za mesec dana, od 14. aprila do 14. maja 1909. godine, u inostranstvu je objavljeno 30 kritika iz pera tadašnjih najuglednijih kritičara, književnih istoričara i publicista povodom ‘Golgote’ Vladana Đorđevića“), napisali o Srbiji i zapadnoj kulturi koja je počela da prodire u ovu balkansku zemlju početkom XX veka. Maks Foges u bečkom „Nojes viner žurnalu“, ističe da je bivši srpski premijer „stvorio nešto više nego što je politički roman. NJegovo je delo istorijska slika, ono je zanimljivo kao najinteresantniji memoari... i slobodno se može reći da svi novinarski članci, sve političke brošure i sve istorijske monografije o Srbiji ne daju čitaocu tako dubok i tako živ utisak o suštini srpskog naroda, o osobinama ove patrijarhalne seljačke države, koja je usrećena jednom karikaturom zapadnjačke kulture, o kobnim spoljnim uticajima, koji ni danas ne dadu ovoj zemlji da se smiri, kao što je to u stanju da učini ovaj roman jednog državnika koji je pun žarke patriotske ljubavi prema svome narodu, koji je takođe upravljao sudbinama toga naroda“. Branko Inić, elektronskom poštom