Deoba nedeljivog

Na Fruškoj gori, u Novom Sadu i u Sremskim Karlovcima se nalaze “vojvođanski pravoslavni manastiri i crkve”, a u ostatku Pokrajine su manastiri i bogomolje Srpske pravoslavne crkve, to se navodi u monografiji Kulturno nasleđe Vojvodine. Svoj prvi milion, i više, godina postojanja Vojvodina je uknjižila u ovoj monografiji. U poglavlju “Vojvodina kroz daleku prošlost” dr Predrag Medović piše: “Panonska nizija je formirana pre više od milion godina. Vojvodina je delila tu zajedničku sudbinu”. Iako je Vojvodina nastala 1848. godine, monografija pruža mogućnost da njeni pojedini autori utiču na daleku prošlost, što nije bez budućnosti. Kulturno nasleđe Vojvodine kao izdavači potpisuju Zavod za kulturu Vojvodine i Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture. Poglavlje “Razvoj arhitekture” ispisuje prof. dr Nađa Folić-Kurtović. Ona ovu delatnost istražuje “na području današnje Vojvodine” i navodi da je “tokom XVI veka došlo do osnivanja većine danas poznatih pravoslavnih manastira na Fruškoj gori, kao i nekih manastira u Banatu” i tako isključuje Srpsku pravoslavnu crkvu kao i Rumunsku pravoslavnu crkvu iz naziva manastira. Od tada je ova priča pod stalnom autorskom negom, već na sledećoj, 18. strani manastirima se dodaju i crkve, i pridev “vojvođanski”, pa se saopštava: “Vojvođanski pravoslavni manastiri i crkve prvi put se pominju u XV i XVI veku, upravo u periodu nezadrživog osvajačkog širenja turske države na sever i zapad preko Save i Dunava”. Sve crkve Novog Sada, Saborna, za koju se kaže da je najstarija novosadska crkva, zatim Uspenska, Almaška i Nikolajevska, nemaju identifikaciju kao srpske pravoslavne crkve. Tako je i sa crkvama Vavedenje presvete Bogorodice, Sv. Petra i Pavla i Sv. Nikole u Sremskim Karlovcima. Za razliku od ovog područja, u ostatku Pokrajine se daje prostor Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Crkva u Bečeju je opisana kao srpska pravoslavna crkva Sveti Đorđe, takođe i srpska pravoslavna crkva Svetog Dimitrija u Subotici. Tako se još predstavljaju i Srpska pravoslavna crkva Vavedenje Bogorodice u Staparima i srpska pravoslavna crkva Sveti Jovan u Somboru. Ečka, Kumane i Bočar su mesta gde se nalaze bogomolje Srpske pravoslavne crkve a navedene su i objašnjene u Kulturnom nasleđu Vojvodine. Crkve u Vatinu, Kuštilju i Ritiševu su imenovane kao rumunske pravoslavne crkve. U monografiji, čiji je stručni konsultant Dušan Vujičić, činovnik u Izvršnom veću Vojvodine, prećutani su oni koji su proterivali ili ubijali sveštenstvo, rušili, palili i pljačkali manastire Srpske pravoslavne crkve na Fruškoj gori tokom Drugog svetskog rata. Navodi se da su “vojvođanski pravoslavni manastiri i crkve” porušeni i opljačkani ali se ne kaže ko je počinio zlo. Od rušitelja i pljačkaša samo se beleže Turci, u svoje vreme, ali ustaše i nemački okupator iz Drugog svetskog rata se ne pominju. Monografija je promovisana u Izvršnom veću Vojvodine, a pokrajinski sekretar za kulturu Milorad Đurić je ocenio da je Kulturno nasleđe Vojvodine “svedočanstvo o jednom duhu koji je vladao na ovim prostorima i koji, nadam se, vlada i vladaće u pregnuću i zanosu sa kakvim su naši preci gradili ove prostore”. Urednik monografije i direktor Pokrajinskog zavoda za zaštitu kulture Zoran Vapa je preporučuje jer je “ona dokument o bogatstvu specifične kulturne baštine Vojvodine, koja je odraz vekovnog preplitanja višenacionalnog i višekonfesionalnog bitisanja na ovim prostorima”. Fenomen dokumentarnosti je toliko poštovan da ova monografija može biti i još jedna pravoslavna krštenica Boga. Kulturno nasleđe Vojvodine se ne može nigde kupiti, a Zoran Vapa veli da će ga imati biblioteke po Vojvodini i biće poklon gostima Pokrajine. Zanimljivo je da prilikom promocije nijedan episkop Srpske pravoslavne crkve u Vojvodini, ni Nikanor banatski, ni Irinej bački, ni Porfirije jegarski ni Vasilije sremski nije prozborio ni božjeg slova o “vojvođanskim pravoslavnim manastirima i crkvama”.