Etnogenezom do granica

Prekrajanje istorije za potrebe dokazivanja ko je u pravu u slovenačko-hrvatskom sukobu oko demarkacije, odnedavno dobija „teoretsku osnovu” u različitim naučnim i polunaučnim radovima. Jedna od prvih takvih knjiga je „Hrvati u svetlu istorijske istine” koja je, kako piše u uvodu, „tajno štampana u Beogradu marta 1944.”, ali ju je Gestapo odmah zaplenio tako da su očuvana samo tri primerka. Zbog te knjige život je izgubio štampar Antun Rot. Psunjski, autor knjige, ostao je živ jer se nije znalo ko se krije iza pseudonima. Knjiga opisuje zločine hrvatske države prema Srbima, a predsednik krajnje desne Slovenačke nacionalne partije Zmago Jelinčič u uvodu reprinta knjige opominje čitalačku publiku da se u Sloveniji malo zna da su „Hrvati krali najlepše smreke na Tomšičevoj parceli u šumama Snežnika, dok su ih ispred besnih Slovenaca štitili slovenački policajci”. Jelinčič u nastavku upozorava da su „Hrvati agresivno okupirali četiri zaseoka pored (reke) Dragonje, ukrali zemlju kod Hotize uz Muru, pored Ormoža; ministar unutrašnjih poslova je bio Igor Bavčar, a u vreme Alojza Peterlea (prvi predsednik vlade osamostaljene Slovenije 1991-1992 – prim. aut.) i istarske železnice prelaze u hrvatske ruke; kasnije je ulogu darodavca slovenačke teritorije preuzeo predsednik države Janez Drnovšek”. Knjiga Franca Kuneja „Zamolčana Istra” (Prećutana Istra) polazi od slične istorijske perspektive kako bi opisala odnos Slovenaca i Hrvata. Štivo zapravo predstavlja najzanimljivije delove knjige dr Stjepana Srkulja „Istorija Hrvatske u 19 karata” iz 1937. godine. Nije bila u slobodnoj prodaji u vreme kada je štampana, jer je bila namenjena članovima Stranke prava, odnosno „frankovcima”. Radi se o delu nekadašnjeg zagrebačkog gradonačelnika (i ministra u predratnim jugoslovenskim vladama) koji je knjigu napisao za potrebe političkih istomišljenika okupljenih oko Ante Pavelića, potonjeg poglavnika NDH. U knjizi su pobrojane aspiracije Hrvatske stranke prava. Srkulj i Pavelić bili su saradnici još od doba kada je 1927. Srkulj pratio Pavelića u Pariz na kongres gradova. Srkuljeva knjiga je ponovo štampana posle 1991. sa dodatnim kartama Hrvatske i posvetom Franje Tuđmana, što svedoči o njenoj političkoj težini. Srkulj u knjizi prikazuje sva teritorijalna širenja i „skupljanja” Hrvatske tokom istorije, a cilj je bio da Hrvatska tim kartama svojim saveznicima – nacističkoj Nemačkoj i fašističkoj Italiji – dokaže da polaže „istorijska prava” na određene prostore. Stoga je i površina NDH 1941. uglavnom onakva kakva je bila u vreme države prvog hrvatskog kralja Tomislava, smanjena za teritorije koje su prema Rapalskom ugovoru iz 1920. predate Italiji. Srkuljeva knjiga je, paradoksalno, poslužila Kuneju kao odskočna daska za dokazivanje slovenačkih „istorijskih prava” nad Istrom. Srkulj je potvrdio da su prvi slovenački doseljenici u Istri bili Slovenci koji su iz okoline Ptuja (Petovia) u 6. veku bežali „pred Slovenima”. Ti doseljenici su nova ognjišta podigli u okolini Buja, Kopra i Novigrada. Kunej se oslanja i na teoriju prema kojoj današnji Slovenci nisu potomci Slovena već Veneta, jer su Rimljani navodno još u 4. veku „znali za Venete (nemački: Wenden, Winden, Windisch)” koji su se povlačili pred najezdom Slovena. Otkriveno je da tekst na urnama pronađenim u tim krajevima ima jednake znakove kao one u Koruškoj i na ostrvima (Cres-Valun), pa sve do Toskane. „Naseljavanje slovenačkih iseljenika zaustavljeno je na graničnoj crti u dolini Reke (Rijeke) zapadno od Učke, a od tamo je nastavljeno uz korito reke Raše. Proterani sa geografskih terena današnje Slovenije, Slovenci su se naselili na rečena područja. Jesu li to bili Veneti, prema nekim teorijama - prethodnici Slovenaca?” pita Kunej, i dodaje da su bili nejaki za organizaciju prave države, ali su svakako bili „baš ovde, u Istri, sami i bez Hrvata”. Prilaže istorijsku kartu „br. 4” za 524. godinu koja je „najbliža vremenu doseljivanja izbeglica sa područja današnje Slovenije”, kojom dokazuje da „Hrvatske i Hrvata nema u Istri”, plus što geografska mapa ne daje nikakve podatke o plemenu „koje bi bilo slično Hrvatima”. Osim toga je „čak Dalmacija, autohtona domovina Dalmata, koja je u vreme Ilirike (druga polovina 5. veka) pominjana na kartama, nestala sa mape”. Zato nema sumnje da su izbeglice iz Slovenije najstariji stanovnici koji su posle propasti Rimske imperije krajem 6. veka naselili veći deo Istre i koji su pored romanskog stanovništva u obalnim gradovima Jadrana – predstavljali prve stanovnike Istre, „pre dolaska Slovena”. Ni hrvatska istoriografija nije imuna na slične navode, ali sa obrnutom konotacijom. Srkulj, recimo, tvrdi da su se Hrvati zajedno sa Srbima „kao klin zabili između tračanskih Slovena (Bugara) i Slovana u Noriku (Slovenci)”, te su uspeli da stvore „hrvatsku Karantaniju sa sedištem na Gosposvetskom polju” čiji su žitelji navodno bili „Hrvati iz Dalmacije”. Kunej to odbacuje kao spekulaciju koja ima za cilj da Hrvate predstavi kao komšije Germana odnosno Nemaca, kasnije saveznika NDH. Uveren je da se tu radi o svesnoj „grešci” koju su kasnije koristili „Hrvati pod vođstvom Tuđmana” da pomenu „alpske Hrvate” (Slovence). Slično se interpretiraju i kasnija događanja u Istri. Činjenicu da je Karantanija, „prva slovenačka država”, godine 743. pala pod vlast Franaka i da je ista sudbina zadesila i Istru, Kunej vidi kao „okupaciju” slovenačke zemlje. Franci su, tvrdi, Istru „do kraja osvojili, ali ne i naselili”, a to je dokaz da su „Slovenci u Istri time dobili svog prvog zvaničnog okupatora”. Uprkos vladavini Franaka, „Velika Karantanija je postojala i dalje” i zato jer su 952. godine Furlanija i Istra politički uključene u nju, čime su Slovenci udruženi u jednoj državi. Hrvata tada - nema na vidiku. „Prvi pisani izvor koji pominje Hrvatsku i Hrvate nosi datum 4. mart 852, i datira iz vremena Trpimirove države, imenovane Chrobatia” navodi Kunej. Upozorava da su sva Kvarnerska ostrva u to doba pripadala vizantijskom carstvu, zajedno sa teritorijom Venecije i svim obalnim gradovima. Slične opise ređa do kraja knjige, gde čeka pouka – Hrvata nije bilo u Istri sve do Jugoslavije, prvi stanovnici Istre su bili Slovenci (ili bar njihovi naslednici), a granice koje su kasnije povučene, proizvoljne su. Na sličan način obrađuju istorijske podatke i studije nastale pod patronatom Slovenačke narodnjačke partije (SLS) koja tvrdo zastupa tezu o potrebi da se uspostavi pravedna međa u Istri, u korist Slovenije. U LJubljani je još 2001. izašao zbornik radova pod naslovom „Slovenačko-hrvatska granica u Istri”. U njemu se nekadašnji slovenački ustavni sudija Mitja Deisinger zauzima za „novu strategiju prema granici sa Hrvatskom”, dok drugi autori upozoravaju da bi Slovenija sporazumom Drnovšek-Račan iz 2001. bila „oštećena” jer je Hrvatska „krivotvorila dokumente” o katastru na području opštine Sečovlje, što je dovelo do „manje Slovenije”. Da sve te „istorijske rasprave” nisu marginalne već postaju mejnstrim slovenačke spoljne politike, pokazuje čvrst stav slovenačke diplomatije u vezi s blokadom pristupnih pregovora Hrvatske sa EU. Nije zanemarljivo ni da su prvi predsednik slovenačkog parlamenta France Bučar i intelektualci poput Spomenke Hribar podržali ideju da bi slovenačku granicu sa Hrvatskom trebalo ucrtati na temelju granica iz vremena Habsburške monarhije. Bučar, predsednik slovenačkog Panevropskog pokreta, traži da se granica u Istri reši referendumom pošto ona dosad nije određena „međunarodnopravno obavezujućim aktom”, zbog čega bi kao osnovu za konačno razgraničenje među državama trebalo uzeti „granicu između austrijskog carstva (Cisletanije) i Ugarske kraljevine”. Cela Istra i Slovenačko primorje bili su, zajedno sa Kvarnerskim ostrvima na kraju Venecijanske republike uključeni u okvir Vojvodine Kranjske, što čini podelu Istre između Slovenije i Hrvatske unutar SFRJ, prema Bučaru, „međunarodnopravno irelevantnom”. Oživljavanja opisanih istorijskih ili kvaziistorijskih teorija o poreklu naroda i „prvom naseljavanju”, podsećaju na slične rasprave vođene početkom devedesetih godina 20. veka u Srbiji. Tada je zvanična politika Slovenije ljuto napadala sve ideje o „nepravednosti avnojevskih granica”, dok su se ljubljanski mediji rugali srpsko-hrvatsko-bošnjačkim, odnosno srpsko-albanskim raspravama o „istorijskim pravima” pojedinih naroda. Danas su slične rasprave u Sloveniji i Hrvatskoj kontaminirale oba društva, što vodi ka daljem zaoštravanju slovenačko-hrvatskih odnosa. Sve te teorije imaju zajedničku tačku na koju se u „Mitu o nacijama” kritički osvrnuo istoričar Patrik Geri (Patrick Geary). „Ono što svi ti zahtevi impliciraju jeste da je postojalo vreme ’primarne akvizicije’ koje je za Nemce bio 1. vek, za Franke 5, za Hrvate 6. i 7, za Mađare 9. i 10. i tako dalje, kada su jednom i zauvek utvrđene geografske granice legitimnog posedovanja zemlje. Posle ovih perioda primarne akvizicije, a u skladu sa ovakvim indirektnim zaključivanjem, sve potonje seobe, invazije ili politička asimiliranja, postaju nelegitimni. U mnogim slučajevima to znači da se briše 1.500 godina istorije.” U slovenačko-hrvatskim osporavanjima „novo čitanje istorije” podse­ća na pošalicu „prvo smo došli mi, onda su nastale amebe, a kasnije i svi ostali”. Lansiranje opisanih argumenata služi kao sredstvo za razbijanje principa „uti possidetis” koji određuje da posle raspada neke zemlje unutrašnje granice postaju međunarodne granice, što je početkom devedesetih potvrdila i Badinterova komisija. Primenom tog principa je odbranjena celovitost BiH posle rata 1992-1995, ali je isto načelo svesno odbačeno na đubrište istorije odlukom većine članica EU da jednostrano priznaju Kosovo i tako naruše nepovredivost srpskih granica. Sada je povreda istog principa podstakla velike „slovenačke apetite”, ogorčen je hrvatski predsednik Stjepan Mesić, i oživela rasprave o „istorijskim pravima” na određene teritorije od Kavkaza pa do Savudrije. DŽabe se Hrvatska danas u odnosu na Sloveniju srčano poziva na poštovanje međunarodnog prava, kada ga sama nije poštovala u odnosu prema Srbiji, priznavši Kosovo. Tako je slovenačko-hrvatski spor znatno usporio planirano proširenje Unije ka istoku. Istorija na Internetu Slovenija do Beograda U novom viđenju događaja Hrvati su asimilovani Turci, Srbi su im pomagali na štetu Slovenaca, a Tito je sproveo ideju NDH „Hrvati, istorija i Slovenci”, to je naziv pet „istorijskih jedinica” koje je „Istorijski sud” sa sedištem u Sloveniji predstavio na Jutjubu. Uvod je jasan: „91 istina o Hrvatima. Ukratko, „čas istorije” počinje 619. godine. Narator dramatičnim tonom saopštava da je vreme godinama nestabilno, pa nedostatak padavina pretvara travnatu stepu kod Kaspijskog jezera u pustinju. Glad tera deo zapadnih Turaka na selidbu ka zapadu gde su se ti spretni ratnici i jahači ustalili na jugu Poljske. Starosedeoci ih unajmljuju za odbranu pred razbojničkim hordama. Turci-došljaci među starosedeocima ne čine ni 10 odsto stanovništva, upozorava tekst u kvadratu usred ekrana, na mapi koja plastično predstavlja tadašnje događanje. U nastavku sledi da su Poljaci prekrstili rečene Turke u Harovate što znači ratnik, etimološkog izvora od reči garbati – harbati (tući, udarati). Novonastali Hrvati preuzmu slovenske jezike prirodnom asimilacijom, a 629. godine Karantanija (koju Slovenci smatraju svojom prvom državom) poziva deo hrvatskih konjanika da dođu iz Poljske i brane ih od nasilnih Obra (Avara). „Turski Hrvati brzo preuzmu slovenački jezik, a u 8. veku uz Slovence prime i hrišćansku veru”. Iako asimilirani, posle sloma Avara postanu „nepotrebni Karantancima” te se nasele „od Siska do gornjeg toka reke Une”, jugoistočno od „Karnatanaca - Slovenaca”. Glas sa ekrana napominje da Hrvata „nema u provinciji Dalmaciji” koju drži Karantanija. „Hrvati se ubrzo kao skromna manjina nasele među Slovence odnosno Slovince kako ih nazivaju istorijski izvori”. I eto zametka slovenačko-hrvatskog sporenja: „Ubrzo Hrvati koji su vojno bolje organizovani, nadvladaju domoroce Slovence, preuzmu vlast u Dalmaciji i 816. osnuju prvu hrvatsku državicu, koja se u sledećih 100 godina raširila do Jadrana potiskivanjem Vizantinaca, a u unutrašnjosti osvajanjem Bosne i karantanske Slovenije (latinski Sclavoniae)”. Država „Slovenije” sa podvarijantom imena Slovenje tj. Sclavonie proteže se na karti do Beograda. Ime Sclavi, Schiavoni, na teritoriji koju politički kontrolišu Hrvati, latinski oblik imena za Slovence, ali Hrvati to ime svojataju. Mlečani su manjak ljudstva nadoknađivali uvozeći radnu snagu – Albance, Crnogorce, Morloke, Bosance, Dalmatince - ali ne i Hrvate. Uz tvrdnju da „panonska Hrvatska nije nikada postojala, već Slovenija koja je dopirala od Sutle, Korduna, severne Bosne (gornja trećina) do Dunava”, saznaćete da je panonska Hrvatska „hrvatski falsifikat novijeg datuma”, jer je prestonica Hrvata bio Sisak, dok 1564. Zagreb nije hrvatski, već slovenački grad. Da bi „zamaglili istinu, Hrvati lažu da treba Slovenec razumeti kao Hrvat”, a pride je i „opevana seljačka buna pod vodstvom Matije Gupca savremena izmišljotina”, jer je „Gubec, Slovenac, bio vođa isključivo slovenačke bune”. I odakle onda Hrvati u Zagrebu i široj okolini?, zabrinuto će narator. I odgovara: „Hrvati, gornji, vladajući sloj plemstva, beže pred Turcima u Slovenje, gde su poubijali slovenačke plemiće, preuzevši njihove dvorce i vlast”. Hrvatski „počinje da se razlikuje od slovenačkog jezika tek u 19. veku kada su Hrvati odlučili da za svoj književni jezik preuzmu Vukov hercegovački govor koji je deo srpskog jezika”, pa prema tom tumačenju Hrvati pod uticajem srpskog jezika preimenuju brojna slovenačka imena gradova (Reka u Rijeka, itd.), kao i lična te ostala imena. Hrvati su optuženi da su hteli da unište slovenački jezik nametanjem „hercegovčine”, a Srbi da su „podlo podržali Italiju da u zamenu za ulazak u Prvi svetski rat uzme slovenačke Gorice, Istru i Trst, što je imalo katastrofalne posledice za Slovence”. Tu nije kraj – Srbi su krivi jer su iza leđa Slovenaca po okončanju Prvog svetskog rata hteli da prepuste Italijanima dodatne slovenačke teritorije, Hrvati jer su posle 1918. okupirali narod Slavonaca odnosno Dalmatinaca i nazvali ih Hrvatima „iako to oni nikada nisu bili”, a Srbi još i jer su „1929. odrezali Međumurje od slovenačkog naroda i anektirali ga Hrvatskoj”. Nije zaboravljena ni Brozova rola jer je posle 1945. „strogo zabranio da se pominje da je NDH imala planove da okupira Sloveniju sve do Trsta”. Tito je „ostvario planove fašističke NDH i Istru namenjenu Slovencima pripojio svojoj Hrvatskoj, posle čega je Istra prvi put u istoriji pod hrvatskom diktaturom”. Nije zaboravljen ni Bakarić, koji zajedno sa Titom ubeđuje Kardelja da „granice za komunističku revoluciju nisu važne”. Bakarić „ujedno naseljavanjem Hrvata iz unutrašnjosti Hrvatske u pogranična područja” kroatizuje Sloveniju, dok Kardelj, „narodni izdajnik slovenačkog naroda popušta zbog bratstva i jedinstva, u korist Tita i Partije”, pod izgovorom „šta će nam to kamenje kod Savudrije”. Stoga: „Slovenija je osramoćena, prevarena i stisnuta u morski ćošak!” U petoj epizodi sledi ideja da bi Slovenija pristala na teritorijalnu kompenzaciju za pretrpljeni teror i žrtve, tako što bi dobila Istru i ostrvo Cres, uz zaključak da sunarodnjaci treba da šire slovenački jezik među Hrvate i druge na „miroljubiv i kulturan način”… Ovo audio-vizuelno štivo dužine oko 40 minuta, „okačeno” na Jutjub, dostiže izuzetnu popularnost. Za dvadesetak dana zabeležena je poseta preko 40 hiljada korisnika na http://www.youtube.com/watch?v=O8HMUkBUZuA&feature=PlayList&p=4E482C71EE26076E&index=0&playnext=1. Na pitanje da li u ovom tumačenju istorije ima istine ili te teorije niču zbog zaoštravanja pograničnog spora između Slovenije i Hrvatske, istoričar iz Trsta Jože Pirjevec kaže da su to sumanute fantazije koje su česte u tranziciji kroz kakvu smo prošli, kada su ljudi zbunjeni i traže odgovore na svoje egzistencijalne nedoumice: „Znate da su se pojavile i različite teorije o Slovencima kao potomcima Etruraca, Veneta… Ja to ne shvatam ozbiljno i time se i ne bavim, jer nije vredno promišljanja obrazovanog čoveka. Jedino što je važno na osnovu svih tih izmišljotina jeste svest da smo potomci starosedelaca s kojima su se doseljeni Sloveni pomešali u boju i ljubavi. Naša suština je slovenska, sam osećam da sam moćno vezan za slovenski svet. Ogroman utisak mi je ostavilo nedavno putovanje na Kamčatku, gde sam utvrdio dokle doseže ’naš’ jezik, iako u ruskoj varijanti. Od Jadrana do Beringovog mora.”