Govorite li be-ka-es?

Od izdavačke kuće Iudi-cium u Minhenu dobio sam podeblju knjigu, Nemačko-bosanski/hrvatski/srpski rečnik glagolskih valencija, čiji su autori Miloje Đorđević i Ulrih Engel. Prvi je, ako ne grešim, profesor Univerziteta u Sarajevu; drugi je istaknuti germanista, kod nas poznat prvenstveno po nemačko-srpskohrvatskoj kontrastivnoj gramatici koju je zajedno s Pavicom Mrazović objavio 1986. u Novom Sadu. I ovaj rečnik spada u kontrastivnu gramatiku, to jest u uporedno istraživanje gramatičkih struktura u nemačkom i našem jeziku. Glagolsku valenciju, pojam koji su poslednjih decenija razrađivali Engel i drugi nemački lingvisti, nemoguće je objasniti na ograničenom prostoru ove rubrike. Napomenimo samo da rečnik, sa oko 650 najčešćih nemačkih glagola i oko 1.200 njihovih srpskih ekvivalenata, može biti koristan za prevodioce s nemačkog na srpski i obrnuto. Ono što je za širu publiku zanimljivo jesu pre svega nazivi jezika u naslovu, a zatim i komentari koje u vezi s tim daju autori u predgovoru. Podsetivši najpre na međujezičke kontakte koji su postojali u nekadašnjoj Jugoslaviji, zahvaljujući velikom broju jugoslovenskih gastarbajtera u Nemačkoj i nemačkih turista u Jugoslaviji, oni kažu: „Onda je došlo do raspada... Na tlu Titove jedinstvene države danas postoji šest malih država, kojima ostali deo Evrope poklanja upadljivo malo pažnje – jedino je važno da tamo opet vlada mir...” Iz predgovora je uzet i tekst književnog oglasa koji se posebno, kao letak, šalje potencijalnim kupcima. Tu se kaže: „Prema zvaničnom političkom tumačenju, u najvećem delu bivše Jugoslavije više ne postoji jedinstven jezik. U postjugoslovenskim državama, Bosni-Hercegovini, Hrvatskoj, Srbiji i Crnoj Gori, danas se govori bosanski, hrvatski odnosno srpski. Razlike među njima su trojake...” Slede objašnjenja o ćirilici i latinici, o ekavskom i ijekavskom izgovoru, kao i o leksičkim parovima tipa vlak – voz, uvjet – uslov, kolodvor – železnička stanica. Poslednji pasus glasi: „Uza sve to ne treba izgubiti iz vida da se Bosanci, Hrvati i Srbi međusobno (jezički) razumeju, da mogu razgovarati i kad svako govori svojom varijantom. Južnoslovenski narodi, tokom hiljadu godina međusobno razdvojeni političkim, privrednim, kulturnim i verskim granicama, ipak su u jeziku zadržali takvo jedinstvo kakvo bi teško bilo naći drugde u svetu. Pre svega je osnovni leksički fond, u koji spada i najveći broj glagola, ostao svima zajednički. To je najjači argument u prilog nemačko‑bosanskog/hrvatskog/srpskog leksikona valencije. Bosanci, Hrvati, Srbi i Crnogorci moći će podjednako da ga razumeju i da ga koriste.” To je ceo tekst oglasa. Kao što vidimo, sama knjiga se jedva pominje u poslednje dve rečenice: sav ostali prostor iskorišćen je da se objasni kakav je to čudni jezik koji se mora imenovati sa tri reči razdvojene kosim crtama. Našim čitaocima, pogotovu ako su pratili prenose iz Haga, verovatno nije nepoznato da se od pre desetak godina sve češće koristi taj trodelni naziv, u kome su pridevi poređani po abecednom redu, a koji se zbog dužine mora skraćivati u BKS (odnosno BCS na engleskom i francuskom). Oko toga šta predstavlja slovo „B” moglo bi se još raspravljati. Budući da ni mi ni Hrvati ne prihvatamo velikodržavni termin „bosanski jezik”, a priznajemo Bošnjacima pravo da po svom etnonimu jezik nazovu bošnjačkim, među našim lingvistima je bilo predloga da Nemci ne kažu bosnisch nego bosniakisch, Englezi ne Bosnian nego Bosniac. Nažalost, za strance koji pre izbijanja poslednjeg evropskog rata gotovo da nisu ni čuli za Bosnu, takve finese su nedostižne. Sada, posle najnovijih vesti iz Podgorice, biće zanimljivo videti da li će se trodelni naziv proširiti u četvorodelni, dodavanjem još jednog prideva, montenegrinisch odnosno Montenegrin, sa skraćenicom BKSM (BCSM). Verovatno hoće, pošto o svemu odlučuje politika a ne nauka. Mi tu ništa ne možemo. Ili bismo možda mogli, ako je već toliko važna nacionalna pripadnost, da ubuduće nemački jezik nazivamo nemačko/austrijsko/švajcarski, sa skraćenicom NAŠ. Tako bi ispalo da najveći deo srednje Evrope govori NAŠ jezik.