Politički popisi

Vekovna surevnjivost i resantimani naroda na ovim prostorima oličeni su i u manipulacijama sa brojem stanovnika, već u zavisnosti od istorijskog trenutka i političke potrebe, a ratovi su se baš tu najbolje pokazali kao politika drugim sredstvima. I danas postoji tendencija da se ostvarivanje prava naroda, odnosno manjinskih prava, vezuje za njihovu brojnost, bilo da su Srbi, Hrvati, Bošnjaci, Crnogorci... I dok je za Evropu popis stanovništva normalna administrativna i statistička mera, na Balkanu je to, za zemlje bivše SFRJ, politički prioritet prvog reda. Popisi se sprovode u Hrvatskoj, Crnoj Gori i na Kosovu, u Srbiji i Makedoniji su odloženi za jesen, u BiH ih za sada neće biti jer nije usvojen zakon na nivou države, ako ih bude u RS neće ih priznati međunarodna zajednica... Na Kosovu i Metohiji Srbi su pozvani na bojkot popisa iz razloga što ovo pravo pripada isključivo međunarodno priznatim državama. Pošto ga ne sprovode UN za Srbe je nevažeći. Vlada Srbije je dve godine ambiciozno pripremala Strategiju o Srbima u dijaspori i regionu, ali je taj dokument izdržao probu vremena svega dva meseca. Posle burnih reakcija iz Hrvatske i Crne Gore, izbačen je deo dokumenta koji se odnosi na zahtev Beograda da srpskom narodu u ovim državama bude priznat konstitutivni status, iako je Parlamentarna skupština Saveta Evrope još 2006. godine usvojila preporuku u kojoj se traži da Srbi budu vraćeni kao konstitutivni narod u Ustav Hrvatske, čemu se čak ni Zagreb u to vreme nije protivio, računajući, valjda, na realno stanje koje ovoj težnji ne ide u prilog. Na primerima Hrvatske i Crne Gore, gde su srpski politički lideri maksimalno angažovani na prosvećivanju sunarodnika, najbolje se vidi zašto ovaj popis smatraju „biti ili ne biti“ za opstanak i očuvanje identiteta Srba. Prema popisu stanovništva 1991. godine, Hrvatska je imala 4.784.265 stanovnika. Od tog broja kao Srbi izjasnilo se 581.663 što je 12,15 odsto. U popisu iz 2001. godine od 4.437.460 stanovnika Srba je bilo 201.631 ili 4,54 odsto. U njemu nisu bili obuhvaćeni prognani ni izbegli (oko 300.000), nije bilo proporcionalne zastupljenosti popisivača, a njihova stručnost i nepristrasnost su bili pod velikim znakom pitanja. U prilog etničkom čišćenju, prekrštavanju kao i strahu da se izjasne da su pravoslavci, govori podatak iz Splita. U ovom gradu se 2001. godine samo devetoro građana izjasnilo da su pripadnici pravoslavne vere, a prema popisu iz 1991. godine bilo ih je 5.409. I u ovogodišnjem popisu u Hrvatskoj neće biti obuhvaćene osobe koje u Hrvatskoj imaju prebivalište ali su iz nje odsutne duže od jedne godine. Ova mera kao da je namenjena srpskim izbeglicama, a nije daleko i od pomisli da je na sceni svojevrsna legalizacija etničkog čišćenja Srba. Samo u prva dva dana popisa uočeno je više nepravilnosti u nekoliko mesta u Hrvatskoj, a u nekoliko srpskih domaćinstava u blizini Zadra članovima je sugerisano da se izjasne kao grkokatolici (unijati), umesto kao pravoslavci. Kao da se ostvaruje strah izbegličkih udruženja Srba iz Hrvatske da će u Hrvatskoj biti u potpunosti ostvareni nacionalni ciljevi Ante Pavelića i Franje Tuđmana, i to u vreme proevropskog predsednika Ive Josipovića i uz aktivno učešće predstavnika Srba kao koalicionih partnera HDZ-a. S druge strane, kampanja pred popis stanovništva u Crnoj Gori neodoljivo je podsećala na onu predreferendumsku iz 2006. godine. Po bilbordima u crnogorskim gradovima nalaze se kralj Nikola, NJegoš, Stefan Mitrov LJubiša, Vuk Stefanović Karadžić, Novak Đoković... Ni crkveni velikodostojnici, svih konfesija, nisu propustili priliku da pastvu pozovu da se izjasni u duhu svoje vere i jezika... To se može razumeti tek kad se malo zaviri u istoriju. Nema ni punih sto godina od popisa stanovništva u Crnoj Gori iz 1921. godine kada se 92,96 odsto od ukupnog stanovništva Crne Gore izjasnilo da etnički pripada srpskom narodu. U poslednjih sto godina u Crnoj Gori nije bilo masovnijih seoba, ali rezultati popisa drastično su se menjali i predstavljaju, u stvari, sliku političkih kretanja na relaciji Crna Gora – Srbija. Jedan narod – srpski, čas se pojavljivao čas nestajao u istoj državi, u istim granicama. Sve do 1948. godine udeo srpskog naroda u ukupnom broju crnogorskog stanovništva iznosio je preko 90 odsto. Teška golootočka 1948. godina broj Srba u Crnoj Gori svodi na nemogućih 1,78 odsto i fabrikuje crnogorsku naciju koja po golootočkom popisu čini 90,67 odsto stanovništva Crne Gore. U novije vreme, od devet odsto Srba 1991. godine, dogurali su do 32 odsto 2003. godine, kada je Crnogoraca bilo 43 odsto, a najviše se građana izjasnilo da govori srpski jezik, njih 63 odsto. Danas, vlast čini sve da procenat Crnogoraca bude preko 50 odsto i da budu većinski narod. Ovako, uz politizaciju, još samo sada. Jer, kako kažu protagonisti popisa, već 2021. godine, kada se popisi budu radili po evropskim standardima, ta pitanja neće biti dominantna. Samo da nema te proklete istorije koja upozorava i opominje.