Rehabilitacija nacionalne istorije

Postoje naučnici, stvaraoci, državnici, umetnici, blistavi umovi, koji su zbog sticaja okolnosti ostali na margini istorijskog i kulturnog nasleđa, koji nisu našli svoje mesto u spisima nacionalne istorije. Tako je u Srbiji, tako je u mnogim kulturama. Sreća je kada dođe vreme da se javnost upozna sa tim ljudima čijih imena nema u školskim udžbenicima i u literaturi. Iz potrebe da se ispravi ta nepravda, nastala je jedna dragocena igrano-dokumentarna serija pod nazivom Zaboravljeni umovi Srbije, koja predstavlja televizijsku rehabilitaciju jednog broja značajnih ličnosti u istoriji Srbije, ljudi čije su sudbine zaboravljene, nepriznate, prećutane, skrivene u prašini političkih, ratnih i drugih kovitlaca i tesnaca. Tako je Radio-televizija Srbije, na ideju Nikole Mirkova, realizovala ovaj program koji se bavi prikazom biografija tih znamenitih ljudi koji su zaobiđeni u korpusu nacionalne istorije. Radio-televizija Srbije je ušla u težak poduhvat u kome, predstavljajući sudbine i važnost ovih ljudi, upoznaje javnost sa njihovim borbama, usponima i padovima u svakodnevnom životu. NJihov je značaj zanemaren, a imena gotovo ništa ne znače široj kulturnoj javnosti, i društvu u celini. Namera autora ove ambiciozne serije bila je da se obznane imena koja nisu pomenuta u čitankama i udžbenicima, u školskoj lektiri, u javnim raspravama, imena koja su do sada bila na margini istorije i kulturnog nasleđa. Ozbiljnim umetničkim i kreativnim pristupom, a na način koji se razume i koji je dopadljiv svim strukturama gledališta, RTS je u maniru najboljih igrano-dokumentarnih biografija svetskih televizijskih kuća uspela da približi gledaocima te „zaboravljene umove”. Među njima ima filozofa, profesora, političara, naučnika svetskog ranga, emigranata, prognanih i proteranih... Serija je prikazana početkom februara 2007. godine, a ekipa RTS koja je realizovala Zaboravljene umove dobila je 2008. Vukovu nagradu za izuzetan doprinos u kulturi. Reditelj i koscenarista serije Petar Stanojlović je rekao tada da se „ovim ostvarenjem simbolično odužujemo ljudima koje je nacionalna istorija zbog spleta okolnosti zaobišla“. Treba reći da je scenarista najvećeg broja epizoda Nataša Drakulić. Ko su to ljudi čije će životne biografije čitaoci NIN-a tokom četiri nedelje dobijati na poklon? Filosof Božidar Knežević naziv je epizode o Božidaru Kneževiću, velikom srpskom misliocu evropskog značaja, tragične ljudske sudbine, ogromnog umnog potencijala, i autoru velikih filozofskih dela. NJegova biografija paradigmatičan je primer jedne ljudske veličine i ljudske tragedije. Ovog filozofa igra glumac Nebojša Dugalić. Zapisi za zaborav je naziv epizode koja govori o Milanu Vlajincu, nekadašnjem dekanu Poljoprivrednog fakulteta, čoveku koji se dugo posle Vuka posvetio istraživanju srpskog sela i svega što čini tu specifičnu društvenu strukturu. Igraju Nebojša Dugalić, Miodrag Krstović, Gordana Đurđević Dimić... Dosije Solovjev, priča je o ruskom emigrantu u Srbiji, profesoru prava, heraldičaru, istraživaču Dušanovog zakonika, čoveku koji je Srbiju smatrao svojom otadžbinom iz koje je prognan pod pritiskom posleratnog komunističkog režima. Igraju Andrej Šepetkovski, Nebojša Dugalić, Ivan Jagodić... U ime Srbije je posveta Kosti Stojanoviću, vrsnom naučniku i istaknutom uspešnom političaru koji se na mudar i posvećen način borio protiv nedaća koje su pritiskale Srbiju za njegovog vremena. Uloge tumače Andrej Šepetkovski, Nebojša Dugalić, Mihajlo Lađevac... Sećanje je posveta Vladimiru Dvornikoviću, svestranom naučniku, piscu, filosofu, etnopsihologu, autoru kapitalnog dela „Karakterologija Jugoslovena“, poreklom Hrvatu koji je sebe smatrao Srbinom. Zagreb ga je odbacio, Beograd ga nije prihvatio, a kao profesoru su mu oduzeli ono što je najviše voleo – da predaje. Tumači ga Nebojša Dugalić. Istorija ljudi i sudbina, naziv je epizode o Jovanu Radoniću, istoričaru, profesoru, diplomati, pokretaču kritičke istorije na ovim prostorima. Igraju Stevan Gardinovački, Nebojša Dugalić, Miodrag Krstović. Kalina Kovačević.