Crno-sumorna slika Srbije

Odumiranje, film Miloša Pušića, dobrim delom svoju privlačnost duguje vrlo dobrom scenariju Dušana Spasojevića. Unekoliko po strani od aktuelnih smernica srpskog filma, Odumiranje nije divergentan film samo iz razloga što neguje tematiku sela, ali što njegova crno-sumorna slika Srbije pre liči na dokumentaristički stenogram nego na estetski čin. U formalnom pogledu, Odumiranje je veoma konzervativan, čak retrogradan film. Iako s različitim podtekstom, njegov reper za poređenje je film Led Jelene Bajić Jocić, premda ni jedan ni drugi film ne iniciraju nijednu novotariju, nijedan kanon niti uspostavljaju ikakvu, datumom pojavljivanja omeđenu filmsku tradiciju.

Odumiranje je, bez obzira na primetne slabosti ubedljiviji, iz jednostavnog razloga što je alarmantnija njegova tema. Tandem Spasojević-Pušić priča nam o mladiću Janku koji iz egzistencijalnih razloga napušta svoju rodnu grudu, majku, očevinu i odlazi u beli svet. Vreme Odumiranja je vreme između njegovog privremenog povratka u majčinski dom i neopozive odluke da se prodajom imanja uputi u Švajcarsku. Branislav Trifunović u ulozi Janka nije naročito glumački ubedljiv i u ovom slučaju mu bolje pristaje producentska uloga. Izuzev izvrsnog Borisa Isakovića i standardno dobre Dare DŽokić, moguće je prigovoriti čak i jednoj tako očigledno veličanstvenoj glumici kakva je Jasna Đuričić. Istina, više tako koncipiranom liku Jovanke koji otelotvoruje nego njenoj izvedbi.

Iako je film izrazite likovnosti i veoma dobre fotografije, Odumiranje nije ostvarenje koje glavninu svojih akcentuacija stavlja na promišljanje slikom. Možda je to zbog toga što se Miloš Pušić previše pouzdaje u dijalog te, primetno, njegove režijske strategije uzmiču u korist onih scenarističkih. Dijalog svakako može učiniti mnogo, počev od toga da popuni dramaturške praznine i informatičke deficite, ekonomiše vremenom skraćujući put do narativnih saznanja, da ne govorimo o tome koliko na planu izražavanja osećanja među akterima može biti značajna interaktivna spona No, na drugoj strani, dijalog može posve neutralisati filmski jezik sužavajući njegovu autohtonost u odnosu na aspekte čiste literarizacije, kao što je s Odumiranjem slučaj. Tamo gde se Pušić oslobađa doslovnosti scenarija i gde njegova kamera počinje vizuelnu nadgradnju ne može se oteti utisku da apostrofirane slike neretko imaju prevashodno etno (dis)funkciju i prereferiraju na Kusturičine svetove no što, realno, kreiraju sopstvene.



Ono što je po mišljenju potpisnika ovih redova najkvalitetnije a i najsadržajnije u ovom filmu i što ga čini dobrim, jeste njegov inteligentno iznađeni balans između tolikog crnila za koji mu se može opravdano prigovoriti da je overdozirano i izrazito antidefetističkog stava! Imamo li u vidu Alchajmerom pogođenu majku geometra (Emir Hadžihafisbegović), Strahinjinog sina koji se ubio i kojeg u filmu ne vidimo, Stamenu (Milica Janevska) koja abortira, Janka koji napušta sve i čak uklanja (privremeno) očev krst kako ne bi bio prepreka prodaji imanja, majku (Dara DŽokić) koja ostaje sama neminovno nas sve vodi ka tome da je u Spasojevićevom (Pušićevom) svetu sve mrtvo i da je obezvređenost njegovih ljudskih sudbina, te deplasiranost njihovih napora zapravo samo imitacija života. No, Odumiranje završava jednim od najlepših oksimorona u novijem srpskom filmu: rađanjem. Istina, rađa se jedno tele, ali i ovo više simboličko rađanje sa značajnom motoričkom i katarzičkom funkcijom čini da Odumiranje jeste film koji ipak pripada nadi.

Posle Golubovićevih Krugova srpska kinematografija ponovo dobija film čija prevashodna interesovanja počivaju na etičkim apostrofima. Treba li, u istoj kalendarskoj godini, ovo shvatiti kao dobar znak?