Opštine “piloti”

Nacrtom plana se predviđa formiranje novih opština i podopštinskih jedinica. U dokumentu se navodi da su podopštinske jedinice alternativno rešenje za osnivanje novih opština i nova forma - podopštinske jedinice, osnivale bi se unutar postojećih opština. U dokumentu se konstatuje da Kosovo trenutno ima 30 opština sa oko dva miliona stanovnika, a koje su po evropskim standardima velike. Tako, zaključuje se sa stanovišta lokalane demokratije, očito je da bi manje opštine bile poželjnije i njihovim stvaranjem omogućilo bi se rešavanje problema svih zajednica.

Kriterijumi za stvaranje novih opština, to jest jedinica lokalne samouprave su u skladu sa Evropskom poveljom o loklnoj samoupravi:

“Tako bi osnova za određivanje teritorijalnih granica u na primer seoskim oblastima bila grupa sela sa geografskim karakteristikama, gde su stanovnici povezani zajedničkim potrebama i interesima, kulturnom tradicijom i jezikom” - stoji u dokumentu i dodaje se:

“U većim gradovima, granice bi mogle da budu zasnovane na istorijskim podelama, glavnim putevima, rekama. Sve stalne promene opštinskih granica treba da budu sprovedene u skladu sa članom 5 Evropske povelje.”

Međutim, u dokumentu se konstatuje da predstoje teškoće u procesu formiranja novih opština jer se i samo Kosovo nalazi u teškoj privrednoj i političkoj situaciji. Zato bi bilo mudro uzdržati se sada od predlaganja sveobuhvatne reforme opštinskih teritorijanih struktura bez prethodnog sticanja praktičnog iskustva.

“Preporučuje se da se prvo stekne praktično iskustvo u rekonstruiranju opština putem pilot - projekata.”

Nezvanično se navodi da je, gotovo izvesno da će Gračanica biti pilot - opština, ali nisu isključene ni druge oblasti gde žive Srbi.

Nadležnost opština određena je principom subsidijarnosti. Ono što ovaj princip predviđa jeste da javni poslovi treba da budu obavljani što bliže stanovnicima opštine, na najnižem mogućem nivou uprave. Po Nacrtu opštine mogu da izrađuju opšte i posebne prostorne planove u koje spadaju stambena pitanja, javni prevoz, opštinski putevi, prostori za javno korišćenje i objekti... Zadaci koje opštine obavljaju u ime centralnih vlasti su registracija građana, izdavanje dokumenata, registracija preduzeća, dodeljivanje finansijskih sredstava za školstvo, upravljanje šumama, izdavanje dozvola za korišćenje prirodnih resursa... Opštine treba da imaju ovlašćenje da rukovode sopstvenim budžetima, da se finansiraju iz sopstvenih prihoda...

Pojedine oblasti života su pod kontrolom nadležnih ministarstava, ali se ne može poništavati opštinska odluka ukoliko je zakonita. Takođe opštine usvajaju i svoj statut.

U poglavlju “zaštite zajednica” Radna grupa navodi da “sadašnji sistem zaštite zajednica koje nisu većinske putem Odbora za zajednice i Odbora za posredovanje u mnogim opštinama nije funkcionisao na zadovoljavajući način”.

“Blokiranje donošenja odluka od strane manjina mora da bude izbegnuto. Radna grupa predlaže smanjenje broja članova Odbora za zajednice koji potiču iz većinske zajednice na jednu četvrtinu. Odbor za zajednice ima posmatračku funkciju, a ne funkciju donošenja odluka, i zato treba da odražava stavove zajednica koje su u manjini.”

U poglavlju “Javna bezbednost” Radna grupa zaključuje da jedinicama lokalne samouprave treba da bude obezbeđen institucionalni okvir za olakšavanje podrške i saradnje sa Kosovskom policijskom službom.

“Sadašnja praksa u opštinama pokazuje da postoje koristi od saradnje opština i KPS. Zabrinutost zajednica u vezi sa bezbednošću treba da bude u potpunosti uzeta u obzir.”

Zahtev za decentralizaciju vlasti na Kosmetu potekao je pre svaga od srpske zajednice. Mada je “približavanje vlasti građanima i dostupnost službi “potreba na Kosovu i većinske albanske zajednice”.