Ogovaranje Nikole Tesle

Reagovanje na stavove Desimira Tošića i Predraga Markovića iznete u Forumu NIN-a

Sa radoznalošću pratim NIN-ovu anketu u kojoj naši ugledni savremenici iznose svoja mišljenja o tri najznamenitije ličnosti u srpskoj istoriji. Razočarali su me i ražalostili odgovori koje su u anketi dali istoričar Predrag Marković i gospodin Desimir Tošić, u kojima se bukvalno ogovara Nikola Tesla (NIN br. 2862 i 2865).

Za gospodina Predraga Markovića tri najznamenitije ličnosti u našoj istoriji su Vuk Karayić, Mihailo Pupin i Stefan Lazarević, što je samo po sebi interesantan izbor. Međutim, obrazloženje koje gospodin Marković daje za nominaciju Mihaila Pupina u najmanju ruku je čudno. On u prvoj rečenici svoga obrazloženja kaže da je “Pupin u nezasluženoj senci Nikole Tesle”, da bi u narednoj rečenici rekao: “Potpuni sam laik za poređenje njihovog naučnog rada. “Ako je gospodin Marković, prema sopstvenom priznanju, “potpuni laik” za poređenje naučnog doprinosa Nikole Tesle i Mihaila Pupina (što bi trebalo da bude glavni razlog njihove znamenitosti), otkuda mu onda osnov za apodiktičnu tvrdnju da je Mihailo Pupin “nezasluženo” u Teslinoj senci.

No, ta nelogičnost je, ipak, manje bitna u odnosu na moralno ogrešenje gospodina Markovića prema Nikoli Tesli, kada on u nastavku obrazloženja svoga izbora kaže da je “Tesla bio potpuno ravnodušan prema svom narodu, kao verovatno i prema ljudima uopšte” (!), a da je “nasuprot tome Pupin (bio) primer srpskog rodoljuba savršeno uklopljenog u američko društvo”. Zar gospodin Marković misli da će njegovo nabrajanje Pupinovih zasluga za srpski narod biti ubedljivije ako uzgred kleveta Nikolu Teslu, odnosno izmišlja njegove karakterne mane, bez ikakvog činjeničkog pokrića.

Kakav je u stvarnosti bio Teslin odnos “prema svom narodu” i “prema ljudima uopšte” može se videti iz brojnih verodostojnih zapisa savremenika u knjigama, novinama i arhivskim dokumentima, uključujući i Teslinu korespondenciju. U Muzeju Nikole Tesle u Beogradu nalazi se 70 000 listova Tesline prepiske sa 6 780 korespondenata. Može li se čovek u tolikoj mreži odnosa sa savremenicima okvalifikovati kao ravnodušan prema svetu?

Teslina prepiska sa rodbinom obiluje informacijama o dirljivoj odanosti te porodice (ne

samo Tesle) prema srpstvu, slovenstvu i čovečanstvu. Teslina sestra Marica ima razumevanja za brata Nikolu što joj piše retko i uvek “u preši” (žurbi), svesna da on radi poslove važne “za čovečanstvo”. Ona samo u post skriptumu svoga pisma kaže bratu čiji su pronalasci obasjali svet: “Da mi je uživati makar tren blagodat od kakve lampice električne prije nego umrem! To je sebičnost, dabome, ali mi obični ljudi mislimo najprije na sebe, o čemu ti ni pojma nemaš.” Sva pisma rodbini Tesla piše ćirilicom, a lingvistu i književnika Pera Slijepčevića (profesora Beogradskog univerziteta), koji je posetio Teslu 1922. godine, zadivio je “Teslin idealno lepi srpski jezik, sa akcentom i dužinama tako čistim... kao da je taj čovek juče došao od ovaca”. U molbi za stipendiju koju je uputio “Matici srpskoj” 1878. godine, Tesla kaže za sebe jednostavno da je Srbin “što se samo (po sebi) razumije”. U vreme Tesline posete Beogradu 1892. godine novine su zabeležile njegove reči: “Ako budem imao sreće da ostvarim barem neke od svojih ideja, to će biti dobročinstvo za celo čovečanstvo. Ako se te moje nade ispune, najslađa misao biće mi ta da je to delo jednog Srbina.”

Za gospodina Desimira Tošića najznamenitiji Srbi su Karađorđe, Vuk Karayić i Mihailo Pupin, uz komentar da “ne treba da krademo ljude koji pripadaju drugim nacijama”, među koje je on nabrojao Nikolu Teslu, Ruđera Boškovića i Mehmed-pašu Sokolovića. Konkretno, za Teslu kaže: “Proglašavaju se Srbima, odnosno najznamenitijim Srbima, ljudi koji su vrlo značajni u nauci, ali koji nisu istupali kao Srbi, iako su znali da su Srbi po poreklu. Nikola Tesla je pripadao nauci, a nacionalno je bio Amerikanac srpskog porekla, koji nije negirao svoju domovinu Hrvatsku.”

Tesla je uvek pravio razliku između nacionalne pripadnosti i državljanstva (kao administrativne pripadnosti), što gospodin Tošić iz nekog razloga previđa. Nikad se Tesla nije nacionalno deklarisao kao Amerikanac, niti je ikad Hrvatsku navodio kao svoju domovinu. U patentnim prijavama koje je podnosio pre dobijanja američkog državljanstva za sebe je navodio eksplicitno da je “iz Smiljana u Lici, pograničnoj pokrajini Austro-Ugarske, podanik austrijskog cara, nastanjen u Wujorku”, a od 31. jula 1891. (kada je dobio američko državljanstvo) u patentnim prijavama je navodio da je “građanin Sjedinjenih Država, nastanjen u Wujorku, u okrugu i državi Wujork...” Parola o tome da se jednako ponosio pripadnošću srpskom narodu i hrvatskom domovinom je falsifikat iz vremena “bratstva i jedinstva”, što je dokazao teslolog Milovan Matić, što izgleda nije poznato gospodinu Tošiću.

Nije slučajno Tomas Martin, pisac prve knjige o Tesli na engleskom jeziku (1894), knjigu posvetio srpskom narodu (što Tesla ističe u prepisci sa ujakom, mitropolitom Nikolajem).

Sam Tesla 1936. godine u otpozdravu Udruženju jugoslovenskih inženjera i arhitekata, koje mu je uputilo čestitke povodom 80. rođendana, kaže za sebe da je “Srbin Amerikanac” (a ne: Amerikanac srpskog porekla), i zaključuje: “Ponosan sam što sam potekao iz zemljoradničkog viteškog naroda, koji je u neprestanoj ljutoj borbi za svoje ideale i evropsku kulturu zadužio Evropu i svuda zaslužio čast i poštovanje čitavog sveta, naročito velike Amerike.”

Za razliku od gospodina Tošića, koji optužuje Srbe da kradu čak i ljude koji pripadaju drugim nacijama, gde ubraja i Teslu, sam Tesla kaže (u eseju o pesniku Zmaju) da su “Srbi narod mislilaca i pesnika” koji je utkao u “veličanstvene narodne pesme” dela onih koji su pali u borbi za slobodu i da “Evropa neće nikad moći da isplati veliki dug koji ima prema Srbima što su oni, žrtvujući sopstvenu slobodu, zaustavili (na Kosovu 1389. godine) varvarski prodor (Turaka)”...

Kao Srbin i monarhista, smatrao se obaveznim da lično napiše u “Wujork tajmsu” nekrolog kralju Aleksandru Karađorđeviću, upoređujući ga sa Vašingtonom (“sposobnim i neustrašivim generalom, koji je oslobodio svoju zemlju od tuđeg jarma”) i sa Linkolnom (“mudrim i patriotskim vođom, koji je pretrpeo mučeničku smrt”).

Ne znam ima li koji Srbin jače dokaze o nacionalnoj pripadnosti od Nikole Tesle, u čijoj krštenici iz srpske pravoslavne crkve Svetih apostola Petra i Pavla iz sela Smiljana piše da je rođen 10. jula 1856. kao sin srpskog pravoslavnog sveštenika Milutina Tesle i majke Đuke, kćeri srpskog pravoslavnog sveštenika Nikole Mandića iz Gračaca i sestre mitropolita zvorničkog Nikolaja Mandića; po očevoj i majčinoj lozi, sa zetovima iz svešteničkih kuća, bilo je ukupno 36 srpskih pravoslavnih sveštenika u srodstvu sa Nikolom Teslom.

Taj isti Nikola Tesla kaže 2. juna 1892. godine u govoru studentima Velike škole u Beogradu: “Ja sam, kao što vidite i čujete, ostao Srbin i preko mora, gde se ispitivanjima bavim. To isto treba da budete i vi i da svojim znanjem i radom podižete slavu srpstva u svetu.”

Blagota Žarković, direktor

Saveznog zavoda za patente u penziji