Dobrilo Nenadić (1940–2019)

Dobrilo Nenadić je bio poglavito pisac istorijskih romana, ali u njima ima više priče nego istorije. Kao što istorija privatnog života insistira da se, nasuprot opštoj slici političkih, dinastičkih ili vojnih istorija, oživi neponovljivi život običnih ljudi u okolnostima jednog istorijskog doba, tako i piščevi istorijski romani nastoje da pred nas izvedu običan život i ljudske drame u velikim epohama istorije. Mada prvi, njegov roman Dorotej nesumnjivi je vrhunac ovog piščevog nastojanja. Pored kanonizovanih likova srednjeg veka (kralj, feudalac, vlastelinka, ratnici i plemići, sveštenici), Dorotej ispunjavaju jednako upečatljivi, nekad i upečatljiviji, obični vojnici i meropsi, vidari i kurve, trgovci i skitnice. Čak se i u kanonizovanim likovima srednjeg veka odigravaju složene unutrašnje drame i besne strasti, što ih čini življim, psihološki ispunjenijim i modernijim junacima. Smešten u doba kralja Milutina, Dorotej tek u mimogredu evocira kraljevski sjaj nemanjićkog sveta, poneku bitku i vojni pohod. U najvećem delu romana osvaja priča o svakodnevnom životu koji se odvija u kontekstu srednjeg veka. U matici tog svakodnevnog života sučeljavaju se i prožimaju, mire i poništavaju visoko i nisko, plemićko i meropaško, svešteničko i bezbožničko, ali tako da svi na kraju bivaju na gubitku, činili pre tog kraja dobro ili zlo, bili predati dužnostima ili otporni prema svakom redu i obziru. Ako pravi predmet Nenadićevih romana nije istorija nego sudbine ljudi, svejedno niskog ili visokog roda, u okvirima raspoznatljivog istorijskog vremena, tako ni piščev srednji vek nije nimalo zlatan, ni blistav, još manje kanonizovan. Daleko od pozlate kojom je često obasipan i udešavan u književnosti starijeg i novijih vremena, takav srednji vek iz velikih razmera istorije biva sveden na ljudsku meru, pa tako i uzrok moderne priče o silama koje uređuju čovekovu istoriju i koje, nekad još moćnije, vitlaju u samoj čovekovoj prirodi.