Anatomija jednog slikara

Sagledavanje umetničkog rada Vladimira Veličkovića u Jugoslaviji, pa potom u Srbiji, obeleženo je pre svega njegovim statusom i ugledom u Francuskoj, edukativnim radom i delovanjem u kulturno-institucionalnoj sferi, kao i promišljanjima stvarnosti u brojnim medijskim istupanjima raznim povodima. Taj splet javnog segmenta njegovog života zasenio je, na Veličkovićevu štetu, svu njegovu izlagačku delatnost, a posebno ono što je radio u Francuskoj. NJegovo slikarstvo i crtež prepoznavali su se bez napora, međutim, o njemu se govorilo najmanje. Istraživači njegovog rada nastojali su da prevaziđu praznine, pa je objavljeno nekoliko vrednih studija Irine Subotić, LJiljane Ćinkul, Nevene Martinović, koje su pratile različite i složene izložbene projekte. Retrospektiva u Muzeju savremene umetnosti (od 20. oktobra 2021. do 21. februara 2022) jeste kontinuitet takvih nastojanja, a tekstovi autorki izložbe Svetlane Petrović o slikarstvu i Žakline Ratković o crtežu, kao i prof. Jasmine Čubrilo o socijalno-filozofskom kontekstu umetnikovog rada u Francuskoj, dalji i dragoceni doprinosi. Svesne da je vrlo teško predstaviti Veličkovićev izuzetno širok opus razgranat širom sveta, autorke su se opredelile za sveden pristup i u pogledu discipline – samo za slikarstvo i crtež, ali i u pogledu izbora radova, jer su se fokusirale na deset celina koje su na jezgrovit način naznačile tematske sfere Veličkovićeve umetnosti. Poseban izložbeni segment i svojevrstan uvod u izložbu čine četiri video-projekcije i film Atelje: Dan posle, koji su autentična medijska posveta Vuka Vidora ocu. Izuzetno emotivna i sadržajno koncentrovana, ova celina je istovremeno slika intimnog porodičnog gubitka i pokretna predstava dubokog razumevanja misaone, emotivne i vizuelne geneze Veličkovićevog slikarstva. Preživeti Drugi svetski rat u Beogradu kao dečak, znači u najranijoj mladosti suočiti se s ekstremnim manifestacijama zla i slikama koje vam trajno ostaju urezane u svesti. Tako iskustveno izoštren senzitivni kapacitet transformisan je u umetnički jezik, koji je građen kroz vreme brižljivim selektovanjem znanja. Veličković je svoje iskustvo putem umetnosti univerzalizovao. Ne slučajno, privlačila su ga dela izuzetnih crtača i umetnika koji su u svojim radovima tretirali prirodu i stradanja, poput Direra, Pjera dela Frančeske, El Greka, Goje, Grinevalda, ili majstora koji u svoje upečatljive slike uvode fantastične elemente poput Brojgela ili Boša. Pored radova starih majstora, Veličković je istovremeno obrađivao i integrisao čitav spektar njemu savremenih umetničkih kretanja, koje je, kao veoma informisan umetnik, prerađene unosio u svoje radove. Od Majbridžovih fotografskih istraživanja, preko dokumentarnih fotografija, do medijskih izveštaja i filmskih svedočanstava. Postupak transformacije nije bio banalan. Veličković je slikarstvo starih majstora ugrađivao na nivou ideja, konceptualizujući ih u svojim slikama. Ikonografski spektar tradicionalnog slikarstva za Veličkovića je obrazac po kojem stvara svoj ikonografski svet. Kako je govorio, svaki slikar ima svoj bestijar, pa su se u njegovom našli psi, pacovi, vrane, gavranovi, slepi miševi i druge životinje. Pored njih tu su i vešala, konopci, kuke, zatim delovi ljudskog tela, lobanje, kosturi, unakažena tela, tmurni pejzaži, mrtve prirode... Poput holandskih i flamanskih majstora, koji u svojim predstavama svakodnevice opominju i upozoravaju na blizinu smrti i tanku liniju između nje i života, tako i Veličković, u svom diptihu Život i smrt cveta ne govori o njegovoj lepoti. Pejzaži su prostori u kojima on pokušava horizontom da definiše sopstvenu poziciju i poziciju posmatrača u odnosu na svet koji gleda. Nekada uspeva da uspostavi ravnotežu između neba i zemlje, ali često horizonta nema. Za razliku od starih majstora, Veličković je svoje predstave ogolio, one su brutalne, mučne, neprijatne, intenzivne. Crne, sive i preteće crvene. Prepune fantastičnih elemenata i spojeva jer, u neverici da se zaista dešava, zlo izgleda nerealno, nestvarno, izmišljeno. Slike su samo predstave o tome što je čovek u stanju da uradi istom tom čoveku. NJegova ikonografija košmara je barokna. Slike su mu ukorenjene u tradiciju zapadne umetnosti i otuda ne iznenađuje njegov uspeh u Evropi. Komunikativni kod mu je prepoznatljiv. Istovremeno, taj kod je srodan i sa ikonografskom koncepcijom pravoslavnog slikarskog nasleđa, koje je, takođe, jedno od polazišta. To je naracija koja se zasniva na simboličkim potencijalima svedenog broja elemenata, njihovim kombinovanjem i vizuelnom izražajnošću. Ona je uopštena, bez konkretnog mesta i vremena, u nedefinisanom prostoru, scenska, prepoznatljiva u radovima: Podrum, Luda, Veliko strašilo, Polje mrtvih ptica, Izlaz, Silazak, Moja zemlja koje više nema, Crno sunce, Gavran... Svi pomenuti elementi grade Veličkovićeve predstave viđenog sveta i nastaju u borbi sa konačnošću i prazninom bele površine, jer „platno, hartija koja je pred vama, to je vaš smrtni neprijatelj kojeg treba savladati!“