Usputni rasizam

Administracija predsednika Donalda Trampa objavila je nameru da legalnu imigraciju u Sjedinjene Države skreše za polovinu, dajući prednost visokoobrazovanim imigrantima koji dobro govore engleski. Kada je izveštač Si-En-Ena DŽim Akosta, sin kubanskog imigranta, Trampovog višeg savetnika Stivena Milera podsetio da su SAD tradicionalno rado primale siromašne migrante, od kojih većina engleski uopšte nije govorila, Miler je Akostu optužio za „kosmopolitsku pristrasnost“. Akosta je postavio pitanje da li nova politika znači da će ubuduće samo državljanima Britanije ili Australije biti dopušteno da se usele u SAD. Moguće je da je pritom bio pomalo provokativan. Ali implikacija Milerovog prigovora bila je da je Akostina „pristrasnost“ izraz svojevrsnog rasizma. Kako je ta primedba stigla od jednog predstavnika administracije koja makar povremeno povlađuje belim suprematistima, to je, najblaže rečeno, bilo krajnje neobično čuti. Pitanje je ima li Miler ikakvu predstavu o istoriji upotrebe termina „kosmopolitski“ kao diskvalifikacije. Kao potomak siromašnih Jevreja koji su pre više od jednog stoleća pobegli iz Belorusije, trebalo bi da je ima. „Kosmopolite bez korena“ je bila šifrovana fraza koju je Josif Staljin koristio misleći na Jevreje. U prvim godinama nakon Drugog svetskog rata, sovjetski diktator je pokrenuo kampanju protiv jevrejskih intelektualaca, naučnika i pisaca, koji su bili optuženi za manjak lojalnosti prema Sovjetskom Savezu i naklonjenost Zapadu. Budući da nisu smatrani delom ruske nacije, podrazumevalo se da su Jevreji deo nekakve međunarodne klike, iz čega je proizlazilo da im je inherentno izdajničko postupanje. Ali nije to Staljin izmislio. Tridesetih godina 20. veka fašisti i nacisti su Jevreje, zajedno s marksistima i masonima, proglašavali „kosmopolitama“ i „internacionalistima“ - ljudima upitne lojalnosti. To je terminologija koja proizlazi iz nativističkih pokreta, neprijateljski nastrojenih prema etničkim ili verskim manjinama, ili prema finansijskim i intelektualnim elitama koje navodno kuju zaveru čiji je cilj da se naudi istinskim sinovima i kćerima nacije. Predratni fašisti su SAD često smatrali simbolom kosmopolitske dekadencije. Upotreba termina „kosmopolitizam“ u negativnom kontekstu, stoga, ima duboko antiameričku intonaciju. Jedna od neobičnosti vezanih za Trampovu administraciju jeste to što je nekoliko njenih pripadnika oživelo tradicionalnu antisemitsku retoriku iako su neki od njih, poput Milera, jevrejskog porekla. Glavni ideolog etničkog nacionalizma u Trampovoj eri, Stiv Benon, reakcionarni je katolik. On naginje francuskim i italijanskim fašističkim misliocima s početka 20. veka, poput Šarla Morasa, osnivača Francuske akcije, i Julijusa Evole, mračnjaka koja se divio Hajnrihu Himleru i tokom Drugog svetskog rata radio za nemačku policiju. Ali posmatrati antikosmopolitizam kao specifično katoličku patologiju bilo bi pogrešno. Prva upotreba termina kosmopolitizam u uvredljivom kontekstu usledila je u vreme protestantske pobune protiv Katoličke crkve. Protestantski buntovnici u vreme Reformacije na Rim su gledali kao na centar globalne „kosmopolitske“ mreže koja se opresivno odnosi prema pojedinačnim nacionalnim aspiracijama. Tragovi te predrasude danas se mogu naći kod nekih protivnika Evropske unije, koji na Brisel, u kome je sedište EU, gledaju kao na novi Rim. Nije verovatno da je Miler, odrastao u liberalnoj porodici u Kaliforniji, antisemita. Možda je izvorno njegovo okretanje desnom ekstremizmu bilo neki oblik pobune, mada pobune koja će ga uskoro dovesti u društvo toksičnih saveznika. Kao student Djuk univerziteta postao je prijatelj s Ričardom Spenserom, koji će kasnije postati promoter „miroljubivog etničkog čišćenja“ kako bi se odbranila bela civilizacija, šta god to značilo. Jedna stvar koja ujedinjuje mnoge od Trampovih pristalica - kao i desničarske populiste u drugim zemljama, uključujući Izrael - jeste omraza prema muslimanima, te prema liberalnim urbanim elitama, koje optužuju da su prema muslimanima isuviše popustljive. Kada Miler govori o kosmopolitskoj pristrasnosti, verovatno na to misli. Ali nepoverenje u muslimane je samo deo priče. Oni koji teže moći, ali veruju da ljudi koji deluju sofisticiranije na njih gledaju s visine, društvene elite, liberalne intelektualce i kritički nastrojene novinare vide kao neprijatelje. I to nije uvek pitanje društvene klase kojoj se pripada. Predsednik DŽordž V. Buš je, recimo, prezirao američke reportere koji su govorili francuski. Ni ovo nije nov fenomen. Više klase u mnogim društvima često vole da se distanciraju od širokih masa time što uče jezike i usvajaju manire stranaca pristiglih iz kultura koje smatraju superiornijim u odnosu na svoju. Evropske aristokrate 18. veka govorile su francuski. Moderni engleski nacionalizam počeo je kao revolt protiv ovakvog ponašanja kroz kreiranje lika DŽona Bula (kao simbolične personifikacije Britanije, pre svega Engleske, prim.) i veličanje „Stare Engleske“. Nisu sve populističke pobune neizbežno rasističke ili fašističke. I demokratija je rezultat otpora vladavini aristokratije. Ali je teško poverovati da su Tramp ili njegovi ideolozi poput Milera i Banona zainteresovani za proširenje demokratskih prava, čak i ako se pretvaraju da govore u ime običnih, ili - kako oni vole da kažu - „stvarnih“ ljudi. Benon je, recimo, antiliberalno nastrojen, i ponosi se time. Svojevremeno je objavljeno da je sebe opisao kao lenjinistu čiji je cilj uništenje države. Ali hajde da ostavimo mogućnost da se Mileru omaklo. Da, kada je kosmopolitizam upotrebio kao kletvu, nije imao predstavu o tome u kom kontekstu je taj termin ranije korišćen. Da ne zna ništa o istoriji fašističkog, nacističkog i staljinističkog antisemitizma. Da prošlost zapravo ne postoji. I da je u stvari reč o ignorantu koji kritikuje ono što on vidi kao liberalni establišment. Ali neznanje može da bude opasno koliko i zla namera, posebno kad ima podršku velike sile.