Između stvarnog i virtuelnog

Specijalno za NIN iz Venecije Oskarovska trka je počela, ali i nova bioskopska sezona! Tako nam je najavila 74. venecijanska Mostra, najstariji filmski festival na svetu. To je potkrepio i dolazak zvezda koje su na Lidu promovisale svoje filmove, od DŽordža Klunija, Meta Dejmona, Itana Houka, DŽulijen Mur do Havijera Bardema, Penelope Kruz, DŽudi Denč, Vudija Harelsona, Donalda Saterlenda... I dok su američki reditelji u svojim filmovima govorili o temama vere i duhovnosti, zabrinutosti zbog zagađenja planete, nasilju usled rasne netrpeljivosti, evropski autori su se bavili intimnim portretima, starošću i samoubistvima, ali i mafijaškim pričama, organizovanim kriminalom i korupcijom - baš kao i njihove kolege iz Azije. Vremešni Venecijanski festival odvijao se između stvarnog i virtuelnog. Uveden je takmičarski program filmova napravljenih za gledanje i doživljaj iskustva virtuelne realnosti. Zato će 74. izdanje ući u anale. Mostra je postala prvi i jedini među svetskim festivalima sa novom kategorijom u kojoj se filmovi gledaju sa kacigama na glavama, najavljujući nam neko novo doba pokretnih slika. Nažalost, u večeri dodele nagrada, Festival sa ugledom i tradicijom poklekao je pred specijalnim efektima iz Holivuda i pričom koja nimalo nije originalna. Pirova pobeda za reditelja Giljerma del Tora, Meksikanca iz fabrike snova. On je Zlatnog lava za film Oblik vode posvetio mladim latinoameričkim stvaraocima poslavši bizarnu poruku filmskom svetu u filmskoj palati na Lidu: „Ukoliko ostanete čisti i odani svojoj veri i onome u šta verujete – u mom slučaju, to su čudovišta – možete svašta da postignete.“ Del Torova ljubavna horor fantazija o intimnoj vezi gluvoneme čistačice i reptilskog čudovišta kompilacija je bajke Lepotica i zver, te Čudovišta iz crne lagune, Čudesne sudbine Amelije Pulen, ali i ruskog klasika Čovek amfibija. Predsednica žirija, američka glumica Anet Bening, kao i članovi (mađarska rediteljka Ildiko Enjedi, englesko-australijski filmski kritičar Dejvid Streton, reditelji Mišel Franko, Edgar Rajt i Tajvanac Jonfan, te glumice Rebeka Hol, Ana Muglalis i Žasmin Trinka), ostaće upamćeni po sramnoj odluci nedostojnoj za najstariji festival. U retro stilizovanom hororu sa ikonografijom starih holivudskih filmova B produkcije, Meksikanac se vraća omiljenoj tezi da čudovišta nisu monstrumi, već su ljudi ti koji čine monstruozna dela. Priča se odvija u hladnoratovskim šezdesetim, u tajnoj vladinoj laboratoriji gde se čuva biće iz Amazonije. Zaplet otvara zainteresovanost ruskih špijuna za „lovinu“. Međutim, zaljubljena lepotica otpočinje misiju spasavanja. Od površne zabavljačke priče za široke mase, preko prekopirane stilizacije Grada izgubljene dece Marka Karoa i Žana Pjera Ženea, do jeftinog mračno-bajkolikog srećnog kraja „živeli su srećno do kraja života“, film Oblik vode prosečan je blokbaster koji je kompromitovao glavni takmičarski program Mostre. Među 21 naslovom u trci za Zlatnog lava, bilo je pregršt kvalitetnijih filmova. Među njima je izraelska antiratna drama Fokstrot Samuela Maoza. Film je dobio drugu nagradu - Gran pri žirija koji se dodeljuje u obliku Srebrnog lava. Poznato je da je izraelsko-palestinski sukob konstantna inspiracija rediteljima sa obe strane. Kao i u prethodnom ostvarenju Liban, sa kojim je osvojio Zlatnog lava u Veneciji 2009. Samuela Maoza i dalje inspirišu sećanja, ali i traume koje je doživeo tokom služenja vojnog roka, kada je i sam bio deo izraelskog rata u Libanu. Film metaforičkog naziva Fokstrot o plesu čoveka sa svojom sudbinom, filozofska je parabola o dekonstrukciji nejasnog koncepta sudbine i to kroz priču o odnosu oca i sina koji uprkos udaljenosti i razdvojenosti uzajamno menjaju sudbinu jedan drugom. Klasična grčka tragedija u tri čina, poslužila je kao platforma za priču u kojoj junak sam sebi smišlja kaznu, boreći se protiv svakog ko želi da mu pomogne u trenucima porodične agonije, nesvestan ishoda koji će njegova dela doneti. Emotivan proces u „krešendu“, predočava roditeljski bol izazvan najpre lažnom, a potom i istinitom vešću o smrti sina. Izraelski sineasta pravi veštu paralelu između sudbine druge i treće generacije onih koji su preživeli Holokaust. Dragocen film iz konkurencije je Osloni se na Pita, britanskog reditelja Endrjua Heja. Sasvim opravdano njegov protagonista, mladi Čarli Plamer, osvojio je nagradu „Marčelo Mastrojani“ za najboljeg glumačkog debitanta. Posle ove uloge sigurno mu se smeši zavidna holivudska karijera. Evropski reditelj potražio je nadahnuće na Divljem zapadu, pa je moderni vestern, rađen u duhu filmova Sema Pekinpoa i Nikolasa Reja, snimio po romanu američkog pisca Vilija Blotona. Da za dobro i zlo ne postoji bolje mesto od Amerike, svedoči priča o autsajderima, istrajavanju, o potrazi za domom. Glavni junak je sam na svetu, suočen sa tragedijom u ekstremnim okolnostima. Kompleksan i višeslojan, empatičan i dirljiv, Hejov film je zaslužio jednu od glavnih festivalskih nagrada. Film iz konkurencije za Zlatnog lava koji je podelio kritiku - od transa i ushićenja do mržnje praćene urlicima - jeste film Majka! horor misterija Darena Aronofskog. Glavni razlog negodovanja je plagiranje Polanskog i njegove Rozmarine bebe, kao i „pozajmica“ Kjubrikovog Isijavanja. U fokusu priče o demonima, noćnim morama i ličnim slabostima je bračni par koji se useljava u raskošnu ruralnu vilu - pisac u potrazi za inspiracijom (igra ga Havijer Bardem) i njegova eterična supruga (tumači je DŽenifer Lorens). Idilu prekida dolazak neočekivanog gosta (Ed Haris) kome će se kasnije pridružiti i njegova demonska „lepša polovina“ (sjajna Mišel Fajfer), a to je zapravo i početak haosa koji će ujediniti frenetične piščeve obožavaoce, predstavnike medija i razuzdano-agresivne građane. Po principu - mnogo hteo, mnogo “uzeo”, rezultat „ambicioznog“ rada Darena Aronofskog je histerično, bizarno, kičasto prestilizovano kopiranje kultnih klasika. Promovisanje novih televizijskih serija postalo je sastavni deo ozbiljnih filmskih festivala, pa se i Venecija priklonila aktuelnom trendu prikazivanja TV serija na velikom platnu. Tako je 74. Mostrom suvereno vladao Netfliks, globalna internet televizija. Pored filma Naše duše u noći, sa laureatima Zlatnog lava za životno delo Robertom Redfordom i DŽejn Fondom, romantične komedije o potrazi za srećom, setnoj adaptaciji bestseler romana američkog pisca Kenta Harufa, predstavljena su još dva nova projekta. To su italijanska kriminalistička serija Subura i dokumentarno–igrani mini-serijal oskarovca Erola Morisa od šest epizoda Warmwood o obaveštajnoj službi CIA, LSD-ju i misterioznoj smrti američkog biologa Frenka Olsuna. Američki producenti skloniji su dolasku u Veneciju nego u Kan, jer je prikazivanje filmova tokom proteklih godina – Čovek ptica, Pod lupom, Dolazak, DŽeki, Noćne zveri, La la lend, rezultiralo nizom Oskara u velikom finalu na Beverli Hilsu. Tako je i u ovo kasno leto, Venecija bila dobro mesto za početak kampanje, od naučnofantastične satire koja je svečano otvorila 74. Mostru, filma Smanjivanje Aleksandra Pejna (često mu se dodaje atribut oskarovski autor) sa Metom Dejmonom, do gangsterske epizode iz života Eskobara (rediteljima očito inspirativnog) u filmu Voleti Pabla Španca Fernanda Leona de Aranoe sa izvrsnim glumačkim tandemom Havijer Bardem - Penelope Kruz. Među „trkačima“ mesto je sigurno obezbedio i DŽordž Kluni sa ekipom Suburbikona, filma posle koga slavnog glumca možemo gledati i kao solidnog reditelja, ali i zbog zabavnog i inteligentno skrojenog scenarija braće Koen. „Ovo nije film o Donaldu Trampu, ali jeste o današnjoj Americi koja je besna i puna gneva“, otkrio je u Veneciji Kluni, jedan od najistaknutijih boraca za ljudska prava u Holivudu. Priča filma odigrava se krajem pedesetih godina u savršenom naselju na periferiji za tipičnu američku porodicu (otuda i naziv Suburbikon) čiju utopijsku viziju života narušava dolazak afroameričke porodice. Kreativni izvor za mračnu triler dramu s crnohumornim elementima i teškim društveno-političkim nabojem koji odslikava rasističku Ameriku, Kluni je našao u stvarnom životu. U filmu sa trilerskim zapletom nalik Fargu - o mužu, psihopatskom negativcu koga igra izvrsni Met Dejmon (uz Pejnov film, još jedna potencijalna nominacija za Oskara), njegovoj supruzi i njenoj sestri bliznakinji (dvostruku ulogu ima DŽulijen Mur), eskalira jučerašnji fašizam rasističke Amerike u belom kvartu, koji je zapravo i fašizam rasističke Amerike danas.