Srž avangarde

Pažljivim iščitavanjem i temeljnom rekonstrukcijom umetničkog rada koji funkcioniše kao svakodnevna živa aktivnost, pa tako i ne podrazumeva brižljivo dokumentovanje urađenog, kustosi Zoran Erić i Nebojša Milenković su nam u retrospektivnom pregledu predočili opus Ilije Šoškića (izložba Akcione forme u MSUV Novi Sad i MSU Beograd, otvorena do 24. decembra), pripadnika prve generacije umetnika čija je umetnost proizašla iz duha jugoslovenske, ali i evropske radikalne (neo)avangarde. Šoškićeva autentična interpretacija tekovina novih umetničkih praksi proizašla je iz promišljanja akumuliranih umetničkih i životnih iskustava unutar kojih su pozorišna istraživanja Ježija Grotovskog, akcione forme DŽeksona Poloka, stavovi i iskazi siromašne umetnosti, ali i konkretno ideološko, političko i društveno angažovanje u Beogradu u okviru studentske 1968. a potom i u Italiji, gde u Bolonji i Rimu pristupa krugu italijanskih i evropskih intelektualaca koji tada čine srž svetske slobodoumne i avangardne kulture. Raznorodne forme Šoškićevog umetničkog iskaza uvek zadržavaju izvoran, čist umetnički jezik, koji često dopunjuje metafizički intoniranim izjavama. U radu Ikarus (Vrabac na ramenu), realizovanom u okolini Venecije 1973. godine, čin mitologizacije ukupnih umetničkih napora iskazuje rečima: „Ono što razlikuje umjetnika od običnog čovjeka je Ikarus. San o letu.“ Čitav niz Šoškićevih umetničkih radova nastaje kao proizvod društvenog okruženja u kojem deluje, ali je istovremeno i stav prema pojavama i događajima koji grade to isto okruženje. Tako dva njegova rada: PPP devet sati kasnije, umetnička akcija u seriji forenzički intoniranih fotografija, i performans Pazolini posle, referišu na intelektualnu poziciju i brutalno ubistvo Pjera Paola Pazolinija, ali i druga politička ubistva u Italiji sedamdesetih. Tu, kako kaže, dramu 20. veka, prati rečima: „Ubijeni su ubijeni, a ostali su kupljeni.“ Uočivši regenerativnu moć destruktivnog kapitala, Šoškić se okreće istraživanju „paralelnih svetova“ i „životu dostojnom principa koji su izvan profita i pohlepnosti“, što su životonosni stavovi u našem koruptivnom dobu.