Izložbe koje popunjavaju praznine

Foto Nenad Mihajlović

Na jednoj od najvažnijih kulturnih adresa Novog Sada, u Dunavskoj ulici br. 35, u velikoj izložbenoj dvorani iz moćnih zvučnika besprekornog kvaliteta čuje se banatskih ptica poj. Da, pravi, glasni i veseli cvrkut njin, onaj u ovoj našoj nepreglednoj ravnici reklo bi se: nekadašnji, a zapravo, onom ko hoće da sluša, ili bar ume da sanja, svagdašnji. A taj cvrkut ili pravi, živi, polihroni poj, to je muzička podloga, ili, kako se to danas već kaže, ambijentalna podrška za tematsku izložbu Na granici dva carstva Banatska vojna krajina 1764-1872. Baš kao što su lane na izložbi U srcu nam šajka sa razglasa povazdan kreketali žapci i tekle neke mirne ravničarske vode, od čijeg žubora bi posetioci mal-mal pa potražili toalet, ili im se bar na čas učinilo da bi mogli da ga potraže. Ti žapci koje su dokoni vojvođanski veseljaci i/li mudraci odavno Rolinstonsima prozvali, jer im koncerti uglavnom traju i po čitavu noć. Na izložbi Šajka u nemačkom gradu Ulmu, gde su se sa svojim potomcima okupili i neke stare podunavske Švabe baš taj žablji kreket izmamio je i pokoju suzu, više nego svi izloženi eksponati. Eto, i tako živi i tako u Novom Sadu traje Muzej Vojvodine i tako se u njemu radi, misli, planira i sanja.

Muzej Vojvodine je regionalni muzej koji, kako mu i ime kaže, pokriva područje naše severne pokrajine, kaže dr Agneš Ozer, direktorka Muzeja. Ipak, 2013. godine, ova naša ustanova proglašena je za muzej od nacionalnog značaja. To smo i očekivali i na tome insistirali, jer smo pored Narodnog muzeja u Beogradu, za koji smo, kao i većina Beograđana, već polako zaboravili i kako iznutra izgleda, najveći muzej u Srbiji. I povrh toga još imamo ovlašćenja matičnog muzeja, što znači da nadziremo ili bar možemo da nadziremo stanje i rad svih muzeja na području Vojvodine.



Muzej Vojvodine je kompleksnog tipa ne bavi se samo jednim uskim segmentom, već obuhvata ili bar pokušava da obuhvati celokupnu istoriju života na teritoriji Vojvodine od praistorije do danas. NJegov istorijat je za ovakvu ustanovu na jugoistoku Evrope zaista bogat, gotovo impozantan. Sve je to počelo od onog matičnog Muzeuma u Pešti, sa zbirkom koju je svom rodu donirao Sava Tekelija, jedan od najbogatijih i najkulturnijih Srba tog vremena. Na osnovu te njegove zbirke čelnici Matice srpske, koja je tada još uvek radila u Pešti, osnovali su 1847. godine Srpsku narodnu zbirku ili Muzeum gde će se, kako je dogovoreno i zapisano, čuvati sve starine i znamenitosti. To je zapravo bila prva srpska riznica, mimo crkvenih i manastirskih. Ona je zajedno sa celom Maticom srpskom pre 150 godina preneta iz Pešte u Novi Sad, gde je tek 1933. godine osnovan Muzej Matice srpske. Posle Drugog svetskog rata i dolaska nove vlasti, ali i velikog povećanja zbirke tokom godine, 1947. godine je osnovan Vojvođanski muzej, a istovremeno i Galerija Matice srpske, u koju je izdvojeno samo umetničko, likovno blago srpskog naroda.

Nema veće zgrade u Novom Sadu gde se prvih decenija posle osnivanja nije selio Vojvođanski muzej, od spratova u trgovačkim ulicama, do Topovnjače na Petrovaradinskoj tvrđavi. Grad mu je 1965. godine velikodušno dodelio ogromnu zgradu Suda, u kojoj je i danas, ali je potom trebalo čekati još celih devet godina da se nova zgrada suda, odmah pored Spensa, završi i opremi. Pa je i to prošlo. Muzej je i danas, u novom veku, spreman za pokret i start, jer pored stalne postavke u Dunavskoj 35 ima još jednu zgradu, u nekadašnjem Muzeju revolucije, koju nekako, a reklo bi se i nerado, deli sa Muzejom savremene umetnosti, imaju i tri svoja depadansa čija sudbina je isto tako pod znakom pitanja i zavisi od restitucije, tj. povrata imovine prvobitnim vlasnicima. To su dvorac u Čelarevu, dvorac Dunđerskih u Kulpinu (koji će po svoj prilici najpre izgubiti) i Etno kuća brvnara u Bačkom Jarku, koju su podigli i opremili kolonisti iz Bosne i Hercegovine.



Ali takve tmurne priče u samom Muzeju Vojvodine gotovo da se i ne čuju. One se ispričaju tamo gde se ide po pomoć ili gde se o njihovoj budućnosti odlučuje. U Dunavskoj 35 se priča o lepoti, umetnosti, kulturi i tradiciji. U tome prednjači direktorica Agika Ozer, (raz)govorljiva baš kao što beše i njen otac pokojni akademik Imre Bori, osnivač Katedre za mađarski jezik i književnost na Univerzitetu u Novom Sadu i tvorac Istorije književnosti jugoslovenskih Mađara, čiji tiraž je kadgod višestruko nadmašio broj Mađara u Vojvodini što samo kazuje o najlepšem i najvažnijem: da smo je kupili i pročitali svi, sve njihove komšije i prijatelji... A za njom ne zaostaje ni mlada ekipa kustosa, istraživača, restauratora i ostalih stručnjaka u Muzeju sa 122 zaposlena.

Svake godine staraju se da nadmaše sve limitirajuće okolnosti. Uz stalne postavke, lane su organizovali 11 svojih i 16 gostujućih izložbi, od bokokotorskih kapetana do Pomorskog muzeja iz Pule ili Istre sa starih razglednica. U Noći muzeja Novosađani imaju šta da obiđu, obigraju i razgledaju, od Spomen-zbirke Pavla Beljanskog do Galerije Matice srpske, od Rajka Mamuzića do Muzeja savremene umetnosti i u toj konkurenciji Muzej Vojvodine svake godine je najposećeniji, valjda i zato što je i najprijemčiviji za sve uzraste i sve stepene školovanja i obrazovanja. To čovek pomisli kad vidi onolike roditelje sa decom svih uzrasta. U Muzeju je lane zabeleženo 60.000 posetilaca. Malo? Uvek je malo, ali za to nisu krivi kustosi, krivi smo mi. I vaša deca imaju ajfone koji koštaju kao solidan polovni automobil. I uglavnom - nikad nisu videla zvezde... jer za to treba podići glavu, visoko, gore, ka nebu...



Novosađani su krajem prošle godine najviše pričali o izložbi Henri Mur grafičar, koju je Vojvođanski muzej organizovao u saradnji sa Britanskom ambasadom u Srbiji i British council-om. Zaista, trajala je od 7. do 30. novembra i 80 Murovih grafika, pet maketa skulptura i jedan radni model privukli su gotovo svako popodne duge redove Novosađana. Ipak, kao da se više pričalo, a i mediji su tome dosta doprineli, o izložbi Nevidljivi frontovi Prvi svetski rat u Vojvodini.

Izložba je doduše popunila neke praznine nastale zbog nepostojanja stalne postavke koja bi tretirala istorijski razvoj vojvođanskog prostora u kontinuitetu, nešto i zbog velike štete nastale za vreme useljavanja Muzeja savremene umetnosti. Ovom prilikom Novosađani su maltene prvi put videli brojne originalne predmete dokumenta, vojničke uniforme i opremu, odlikovanja, plakate i druge eksponate, kao i različite ilustrativne materijale. Na izložbi su prikazane tematske celine: političke prilike u Vojvodini (još uvek u sastavu Austro-Ugarske) uoči rata, Sarajevski atentat, početak rata i balkansko ratište 1914, Solunski front, represije u Vojvodini, austrougarsku propagandu, mnoga pozadinska dešavanja, pa posebne celine o dobrovoljcima u srpskoj vojsci, o Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu i o danima prisajedinjenja Vojvodine novoj državi Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

Posebne izložbe priređene su povodom stogodišnjice Fudbalskog kluba Vojvodina i stogodišnjice rođenja legendarnog partizanskog generala Petra Drapšina, a nastavljen je i rad na izložbi Zavičajna nemačka kuća u Lovćencu. Svoje postavke stručnjaci Muzeja Vojvodine nosili su na posebne izložbe u Smederevo, Pančevo, Zrenjanin, Bečej i Ulm (u Nemačkoj).