Bosna je nacrtana pre Dejtona

Foto Siniša Pašalić

Vladimir Lukić je bio nepune dve godine u ratu premijer Republike Srpske, kao nestranačka ličnost. Znatno ranije napravio je karijeru kao vrstan geodeta, poznat u celoj bivšoj SFRJ. Između ostalog, bio je direktor Geodetske uprave BiH i Geodetskog zavoda, pa univerzitetski profesor. U Dejton je putovao u ekspertskom delu srpske delegacije, kao stručnjak za karte.
Seća se da je srpski pregovarački tim tada brojao 44 čoveka od kojih je osam bilo iz Republike Srpske. Svi glavni pregovarači, kako oni koji su predstavljali zaraćene strane tako i svetski medijatori, doneli su u Dejton u osnovi iste karte razgraničenja: Razlike su bile samo u detaljima, a to je odnijelo dosta vremena, ne bez razloga jer su i mala pomjeranja na nekim lokacijama donosila ozbiljnu geopolitičku prednost, priča Lukić. Vidio sam, kaže, da su osnovne konture razgraničenja nacrtane znatno prije Dejtona, a slično je bilo, izgleda, i na planu ustavnih principa po kojem je tada kreirana BiH i, na kraju krajeva, cijeli sporazum.

Da sve malo duže traje, sa kojekakvim dramskim zapletima, bilo je potrebno i balkanskim pregovaračima i stranim medijatorima jer su na već gotovoj stvari svi željeli da dodatno profitiraju na domaćem terenu kod birača, a i u svjetskoj javnosti, jer to je bio najvažniji događaj na svijetu.

U ratu je bilo, seća se Lukić, mnogo karata razgraničenja. Prva je bila početkom 1992. godine, uoči rata, u sastavu poznatog Kutiljerovog plana. Druga u okviru Vens-Ovenovog mirovnog sporazuma 1993. godine. Treća krajem iste godine, ali sad je to bio Oven-Stoltenbergov mirovni sporazum. Ta karta sa kraja 1993. godine, uz manje modifikacije, na kraju je i razgraničila BiH.

Dabome, i mi, zaraćene strane, crtali smo razne svoje karte i one su, kad se pogleda iz današnje perspektive, bile zbir uglavnom nerealnih želja, kaže Lukić.
Ta treća, Oven-Stoltenbergova karta nastala je na takozvanim ženevskim principima. Lukić se seća: Vratio se predsjednik Karadžić iz Ženeve potkraj 1993. godine i priča da je Haris Silajdžić, tada predsjednik Vlade u Sarajevu, tražio za Muslimane 33,33 odsto, tačno trećinu teritorije Bosne i Hercegovine. Po Karadžićevim riječima, Jadranko Prlić kao premijer Herceg Bosne za Hrvate je tražio 17 odsto. Mi u rukovodstvu Republike Srpske smo pretpostavljali da su oni bili u dosluhu sa jakim svjetskim centrima. I zaista kada saberete ta dva procenta dobijete 50,3 odsto teritorije i neko iz međunarodne zajednice je to zaokružio na 51 odsto.

Od tada pa do kraja rata u svim formalnim i neformalnim pregovorima taj omer je figurirao kao tvrda stvar. Za rukovodstvo Republike Srpske tada je nastala nevolja čega se odreći, jer Vojska RS u tom trenutku je držala 67 odsto teritorije BiH. Razume se, kod glavnih političkih vođa proradile su zavičajne emocije, ali i neki sasvim razumni argumenti - kako kreirati teritoriju Republike Srpske da bude logična, lako održiva, ali i da bude prihvatljiva za druge dve zaraćene strane.

Tek nakon Dejtonskog sporazuma, Lukić će saznati da su predsednik RS Radovan Karadžić i predsednik parlamenta Momčilo Krajišnik, još 1994. godine u tajnosti, bez znanja ostalih iz rukovodstva, naručili kartu od jednog stručnjaka iz Vojno-geografskog zavoda sa zadatkom da višak teritorije bude u Bosanskoj Krajini.
Tu kartu je radio u samo jednom primjerku jedan moj bivši đak. Priznao mi je to, kao i da mu je traženo da sve uobičajene pomoćne papire, nakon izrade karte, uništi. Kasnije sam pitao i Slobodana Miloševića kako je određeno koji će se dio teritorije dati da bi se došlo do 49 odsto. Odgovorio je - oni vaši.
Zbog toga Lukić misli da je završnica rata i pad krajiških opština režirana. Najveće zamjerke ima na Momčila Krajišnika.

U Dejton je srpska delegacija stigla kada je Vojska Republike Srpske kontrolisala 46,5 odsto teritorije. U Americi je taj procenat podignut na 49 odsto. On se seća da je u srpskoj delegaciji, s vremena na vreme, bilo mučnih situacija, a to je pre svega zbog veoma lošeg odnosa između Miloševića i Krajišnika.
Lukić je, kaže, u nekoliko navrata tokom pregovora imao susrete sa Miloševićem, ali isključivo oko detalja kod nekih razgraničenja i kaže da je sve to efikasno rešavano. Milošević je na prvu shvatao o čemu se radi i gotovo u svim situacijama stvar vešto ispregovarao. Na Sarajevu se ostalo najviše, ali to kako je rešeno konačno smatra da je najrealnije, jer sve drugo bi tražilo ogromne koncesije na drugim mjestima.

O viski putu, kako su novinari i neki učesnici nazvali put prema Goraždu, kaže da je glupost. Možda to nekom zvuči atraktivno, ali svi mi znamo da smo to riješili zajedno, jer ne može postojati enklava bez putne komunikacije.

Lukić je bio jedan od trojice ljudi iz srpske delegacije koji su ostali u Dejtonu nakon što je zvanično ovaj sporazum proglašen i svi napustili taj grad. Trebalo je da riješimo neke manje sporne situacije. Tad u opuštenoj atmosferi prilazi mi mlađi čovjek iz američkog tima, koji pokušava da govori srpski i kaže da mu je djed iz Knina i da smo dobroprošli. Iz Lukićevih sećanja izdvajamo i tvrdnju da su Francuzi u toku pregovora pokazali veliko prijateljstvo prema Srbima, ali i fascinaciju kartografom iz Švedske kojeg je doveo Karl Bilt, a koji je znanjem zadivio bukvalno sve, od Amerikanaca do eksperata sa zaraćenih područja.