Četiri blaga učionice

Foto shuterstock

U minulim vekovima svako je imao šansu da polaže Carski ispit težak test znanja, mudrosti i veština, koji je otvarao vrata dvorske administracije. U modernoj Kini odraz ove ideje je Gaokao prijemni ispit za fakultete, a ono što je zajedničko i davnašnjim i sadašnjim intelektualcima je poštovanje tradicije. Ona podrazumeva obavezne drevne knjige u biblioteci, a na radnom stolu Četiri blaga učionice kist, mastilo, hartiju i kamenu mastionicu. U kineskoj istoriji, reč Ven Fang (radna soba ili učionica) dugo postoji, a drevni ljudi su pribor za pisanje i slikanje nazivali Četiri blaga učionice, ili Četiri prijatelja ljudi od pera. Od svih pribora koji se koriste u kaligrafiji i slikarstvu, ova četiri blaga imaju vrlo cenjeno mesto, a učionica umnog čoveka nekadašnjeg ali i sadašnjeg, nije se mogla zamisliti i bez Četiri knjige i Pet klasika.

Kist postoji četiri ili pet hiljada godina i dan-danas je nezamenljiv u kaligrafiji. Od vremena dinastije Juen iz XIII veka, kist Hu iz grada Hudžo u provinciji DŽeđijang - zašiljen, okrugao i čvrst, glasovit je brend do današnjih dana. Mastilo se pojavilo pre više od tri hiljade godina. Bez njega bi bilo teško razumeti divnu i elegantnu umetničku koncepciju kineske kaligrafije i slikarstva.

Hartija se pojavila krajem dinastije Istočni Han (23-220), kada je počela i široka upotreba Cai Lunove tehnologije izrade papira. Tokom dinastija Zapadni i Istočni Đin (265-420) ljudi su počeli da pišu i slikaju na hartiji, a kasnije su nastajale neke posebne vrste papira, kao što je papir od pirinča Sjuan koji je dalekosežno uticao na kaligrafiju i slikarstvo. Ova vrsta hartije odlično upija vodu, pa je pogodna za slikanje tušem i kaligrafiju. Ove umetnosti verovatno ne bi bile toliko savršene da nije papira od pirinča Sjuan. Bezbroj originalnih drevnih knjiga, dokumenata, slika i kaligrafskih dela je sačuvano i opstaje baš zato što su ostavili trag na ovom papiru.

Ova najpoznatija vrsta kineskog papira nastala je u kineskoj provinciji Anhui. Počela je da se proizvodi pre više od hiljadu godina, za vreme vladavine dinastije Tang (618-907) i pod zaštitom je države kao kulturno blago. Naziv papira potiče od imena mesta u drevnoj Kini gde je papir prodavan. Reč je o Sjuan DŽou, gde je u to vreme bila kvantaška pijaca, a zapravo srez Đing je pravi proizvođač papira Sjuan. To je prefinjena, mekana hartija čiji je vek znatno duži od papira mašinske proizvodnje. Boja papira se ne menja tokom vremena, kao ni njegova elastičnost. Sirovine za proizvodnju bile su kora zelenog sandalovog drveta i pirinčana slama, koji su se mogli naći samo u srezu Đing, a u procesu proizvodnje koristila se planinska izvorska voda.

Kamena mastionica nastala je u Periodu proleća i jeseni (770-476 pne) i koristila se za gnječenje pigmenta za pisanje i slikanje. Premda se po redosledu nalazi zadnja među Četiri blaga u učionici, u nekim vidovima zauzima prvo mesto. Zbog svoje čvrstine i dugotrajnosti mogla se prenositi iz ruke u ruku, iz jedne generacije u drugu, zbog čega je postala veoma rasprostranjena i omiljena. Drevni Hanski ljudi od pera pridavali su joj veliku važnost, pa ne samo da su je uvek nosili sa sobom tokom života, već su sa njom često bili i pokopavani, da im služi i posle smrti.
Kada je reč o knjigama, zbirke nazvane Četiri knjige i Pet klasika i danas su nezaobilazno štivo intelektualaca. Smatraju se bazičnim tekstovima kineske kulture.

Četiri knjige (Si Šu) su klasični tekstovi koji ilustruju suštinsku vrednost i sisteme verovanja konfučijanstva. Izabrao ih je DŽu Sji u doba dinastije Song (960-1279) da posluže kao opšti uvod u konfučijanske misli, a u doba Ming (1368-1644) i Ćing (1644-1911) dinastija, bile su jezgro zvaničnog nastavnog programa za polaganje carskog ispita. Te slavne knjige su Veliko učenje, koje izražava mnoge teme kineske filozofije i političke misli. Učenje sredine, koje govori o ličnom pronalaženju zlatnog puta da se dosegne savršenstvo vrlina. Odabrani odlomci, zbirka Konfucijevih govora i njegovih razgovora sa učenicima, koji su presudno uticali na filozofiju, etičke i moralne vrednosti Kine, i Meng Zi, zbirka razgovora učenjaka Meng Zija sa kraljevima svoga vremena.

Pet klasika (Vu Đing) su deo tradicionalnog konfucijanskog kanona. U ovoj zbirci su Klasici poezije, sa 160 narodnih pesama, Knjiga dokumenata - zbirka dokumenata i govora vladara i zvaničnika iz ranog perioda dinastije DŽou (1046-256 pne), Knjiga obreda, koja opisuje drevne obrede, društvene oblike i sudske ceremonije, a nastala je u III veku pre nove ere, Knjiga promena (Ji Đing), smatrana knjigom proricanja, a bazirana na taoističkim učenjima i načelima, i Letopis proleća i jeseni, istorijski zapis države Vu, u kojoj je živeo Konfučije (722-481 p.n.e).

Ji Đing: Knjiga večnih promena

Ji Đing, Knjiga promena, jedna je od najstarijih klasičnih kineskih tekstova i uz Umeće ratovanja najpoznatija je knjiga na Zapadu. Napisana 1.000 godina pre naše ere i usavršavana vekovima posle toga, smatrana je suštinom mudrosti i kao takva praktikovana hiljadama godina. Među velikim knjigama sveta zauzima jedinstveno mesto, ne samo kao jedna od najstarijih knjiga ikada napisanih, već i zato što govori o poimanju sveta drugačije od ostalih filozofskih postavki Istoka, ali i brojnih drugih drevnih zapisa čovečanstva.

Filozofija Ji Đing se temelji na ideji o dinamičnoj ravnoteži suprotnosti, evoluciji događaja kao procesa i prihvatanju neizbežnosti promena, njihove logike i zakonitosti. Svrha sistema simbola heksagrama je identifikovanje poretka u naizgled slučajnim događajima i u skladu s tim, kreiranje primerenih akcija i reakcija.

Satkana od simbola i njihovih tumačenja, Ji Đing predstavlja izuzetnu kombinaciju matematičke pronicljivosti i psihološke intuicije. Iako je vekovima praktikovana kao metoda proricanja, u Ji Đingu nema eksplicitnih odgovora na postavljena pitanja. Oni se kriju u višeznačnosti metafora, alegorija i mudrosti iskustva, uz poruku da je poželjno kombinovati sopstveno iskustvo i intuiciju (duhovnost) sa logikom i razumom i sve to primeniti na datu situaciju. Drugim rečima, Ji Đing znači svesno biranje najboljeg toka delanja u skladu sa životnim okolnostima, a ne prepuštanje ćudima sudbine. Tako čovek u najboljoj meri koristi i sarađuje sa okolnostima koje ga okružuju i čini ih svojim saveznicima u kreiranju budućnosti.

Ili kako piše u Knjizi promena:
Moreplovac nije u stanju da kontroliše udare vetra i njegovu snagu, i nije u stanju da kontroliše vodene struje, ali može da iskoristi te sile veštom saradnjom sa njima.

Smatra se da su prve triagramske celine knjige delo Fu Sjia (oko 1200. godine p.n.e), legendarnog heroja kineske kulture i mitologije, začetnika i drevnog kineskog pisma Cangđie, koje se smatra poreklom kaligrafije. Razvoj Knjige promena i njen konačan sadržaj pripisuju se kralju Venu, ocu dinastije DŽou (1150-249. p.n.e) i matematičarima iz doba Song dinastije (960-1279) koji su izradili tabelu Ji Đinga, postavljajući heksagrame u jedan prirodan sistem.

Knjiga promena dospela je u Evropu početkom 18. veka, a Vilhelmu Lajbnicu, matematičaru i filozofu, pripisuju se prvi komentari štiva koje nije ostavilo ravnodušnim intelektualce, filozofe i umetnike na Zapadu, među njima i Hegela, Karla Junga, Ričarda Vilhelma, Horhe Luisa Borhesa i Hermana Hesea. Kineski savremenici u njoj pronalaze elemente linearne algebre i logiku IT nauke.