Put prema pojmu (logoi)

Nova izdavačka kuća “Fedon”, odnosno filozofska biblioteka “Daimon”, objavila je u vreme prošlogodišnjeg Sajma knjiga, pored Gadamerovih predavanja o filozofiji presokratovaca, i knjige Ervina Šredingera “Priroda i Grci”, Martina Hajdegera “Na putu ka jeziku”, Ludviga Vitgenštajna “Listići”, Karla Gustava Junga i Karla Kerenjija “Uvod u suštinu mitologije”. Podatak da je sve knjige preveo Božidar Zec govori o tome da je u pitanju značajan autorski projekt, kao i to da prevođenje filozofskih knjiga pripada filozofiji i nije nekakav užestručni zadatak koji može obaviti neko ko sam po vokaciji nije filozof. Zato ovu biblioteku artikuliše i određena filozofska ideja o obnovi klasične kulture (“naše klasične kulture”, kako na jednom mestu kaže Gadamer) kao osnove naše zapadne kulture i same filozofije. Otuda Gadamerov interes za ovaj najteži filozofski problem “početka” u filozofiji i svakako i njegovog prevodioca na srpski jezik. Za samog Gadamera ovaj problem je deo određene hermeneutičke tradicije koju, s jedne strane, određuje kultura romantizma u kojoj se tek i budi interes za presokratovsku filozofiju od Talesa do Parmenida, kojim se zaključuju ova Gadamerova predavanja i, s druge strane, za istorizam i doksografiju, koju kao problem pokreće tek Hegel i devetnaesti vek, kada se istorija filozofije i konstituiše kao filozofska disciplina. Od značaja je Gadamerov interpretativni princip prema kome se “početak” filozofije vezuje za Platona i Aristotela, a ne za Talesa i jonsku filozofiju, što je inače uobičajen hronološki redosled. To znači da Gadamer ovde prednost daje filozofskom, pojmovnom, a ne samo hronološkom redosledu kako bi hermeneutiku “početka” uveo u filozofiju. Dakle, sledeći ovaj “put prema logoi (pojmu)”, kao put koji vodi “početku” u filozofiji, Gadamer počinje sa Platonom, vraća se na Aristotela i zaključuje sa Parmenidom da bi izbegao brojne hermeneutičke teškoće koje prate doksografsku tradiciju u filozofiji pre Sokrata. Tako i Platon i Aristotel slede ovaj “put prema logoi”, kao i sama filozofija koja nastaje iz mita i orfičkih misterija. Zato je u ovoj interpretaciji Parmenid samo najznačajniji mislilac presokratovskog perioda, što je razlika u odnosu na Hajdegera, kome Gadamer duguje tako mnogo. Iako se “početak” filozofije otkriva u pojmu, jasno je da svoj “put od logosa prema logoi” prati i određena hermeneutička dvosmislenost u odnosu pojma i jezika i mišljenja i života, dvosmislenost koja je osnovna vrednost ovog spisa. Jer, piše Gadamer, “kao i sećanje, jezik je celina”, struktura bez početka i uzroka (principiuma), celina “u kojoj imamo svoje mesto koje nismo izabrali”, dok “jedino jezik dopire rečima do onoga što jeste”. Ova dvosmislenost se, pri tome, razrešava u jedinstvu mišljenja i života, koje je hermeneutički epilog ovih rasprava i stvarni hermeneutički “početak” u filozofiji, “početak” koji se ovde ipak vezuje za jezik. “Put prema pojmu” se tako pokazuje kao “put prema jeziku”, kao dvosmisleni hermeneutički “put”.