Tranziciona i druge drame

Krajem oktobra 2006. popularni “Rolingstounsi” su tokom svoje američke turneje održali i dva koncerta u NJujorku. Događaj je, iz razumljivih razloga, privukao veliku pažnju lokalnih medija, ali i kultnog američkog reditelja Martina Skorsezea, koji je sa legendarnom rok-grupom napravio dogovor da filmskim kamerama zabeleži njihove nastupe. Ugledni reditelj je tako angažovao 16 proverenih filmskih snimatelja (među kojima i tri “oskarovca”) da iz svih mogućih uglova snime svaki detalj sa oba koncerta, ali i razgovore sa popularnom četvorkom i njihovim dugogodišnjim pratiocima iza “stejdža”. Skorseze je zatim od snimljenih 150.000 metara filmske trake odabrao najbolje kadrove, upotpunio ih arhivskim snimcima iz gotovo poluvekovne karijere ove poznate grupe, te veštim montažnim postupkom napravio impresivni dokumentarac pod naslovom “Svetlost koja traje”, koji je u četvrtak 7. februara – u prisustvu sve četvorice “Stounsa” – imao svoju svetsku premijeru na svečanom otvaranju 58. berlinskog filmskog festivala. Odluka da se premijera odloži za izvesno vreme i pusti u promet upravo na “Berlinalu” pokazala se ispravnom, jer je uspeh na berlinskoj projekciji omogućio da hiljade unapred pripremljenih kopija lakše počnu svoju eksploataciju u bioskopima širom sveta. Festival je, inače, počeo lakšim skandalom, jer su na sam dan početka, “iz privatnih razloga”, otkazali svoje učešće dvoje (od ukupno osmoro predviđenih) članova žirija, danska rediteljka Suzane Bir i francuska glumica Sandrin Boner, tako da će ove godine žiri, pod predsedništvom uglednog grčkog autora Koste Gavrasa, biti manji nego ikada dosad u gotovo šest decenija dugoj istoriji berlinske filmske smotre. Direktor Diter Košlik je, inače, i ove godine nastavio svoju uobičajenu praksu (tokom sedam prethodnih godina na istoj funkciji), te za nastup u konkurenciji za jedan od “Medveda” odabrao pet američkih, tri francuska i dva nemačka filma. Isto tako su svoje mesto morali naći i predstavnici Evropske unije, kao i po jedan film iz pet najvećih azijskih kinematografija, što znači da među odabranim nisu mogla da se pojave kvalitetna ostvarenja ostalih kinematografija. Godinama već Košlik je na meti brojnih kritičara zbog svog “ključa”, ali i zbog relativno niskog kvaliteta prikazanih filmova, odabranih po ovom principu. Tako ni ove godine nije došlo do očekivanih promena, što se pokazalo i posle prikazivanja prve polovine od ukupno 20 odabranih filmova. Samo je američki ep “Biće krvi”, urađen po romanu Aptona Sinklera i u režiji Pola Tomasa Andersona, naime, zadovoljio publiku glavnog festivalskog programa, te je zasad apsolutni favorit za nagradu “Zlatni medved”, ali i za nagradu za mušku ulogu Denijela Dej Luisa u ulozi beskrupuloznog naftnog magnata u Kaliforniji na početku prošlog veka. Dej Luis je za svoju ulogu već nagrađen “Zlatnim globusom” i nagradom britanske Akademije, a ima velike šanse da dobije i svoj drugi “Oskar”, isto kao i scenarist, reditelj i još četiri druga člana ekipe ovog filma. Ostalih devet filmova u glavnom programu su manje-više ostali u domenu prosečnosti, sa izuzetkom možda meksičkog ostvarenja “Jezero Taho” Fernanda Eimbkea i prvog od dva domaća filma, “Cvetanje trešanja” ugledne nemačke rediteljke Doris Dori. Donekle bi se zadovoljavajućim mogao smatrati i nastup kineskog autora Vang Ksjao-Suaija (“Srebrni medved” 2001) sa zanimljivom pričom o jednoj kineskoj porodici srednjih godina, kao i američke “Elegije” u režiji španske rediteljke Isabel Koikset, sa atraktivnom Penelopom Kruz i standardno dobrim Benom Kingslijem u glavnim ulogama. Pored Skorsezea i četvorice “Stounsa”, kao i ekipe Andersonovog filma, Penelope Kruz je glavna meta svih lokalnih medija i brojnih časopisa koji štampaju svoja posebna izdanja za vreme “Berlinala”. Dosta pažnje privukle su još dve legende američke rok-scene, Nil Jang (iz grupe “Krosbi, Stils, Nes i Jang”) i Peti Smit, koji su takođe svojim prisustvom pomogli prezentacije dokumentarnih filmova o njihovim karijerama. Kao i uvek za vreme “Berlinala”, u gradu se takođe može sresti raznoliki spektar ličnosti svetskog džet-seta, kao na primer modni mogul Karl Lagerferd, operska diva Ana Netrepko, šahista Gari Kasparov, bokser Vitalij Kličko, kontroverzni sin libijskog predsednika Gadafija, egzotično lepa ćerka Marlona Branda i mnogi drugi. Neke od dobro obaveštenih dnevnih novina su već radoznalim čitaocima otkrile da je u grad stigla i legendarna Madona, koja je očito odlučila da se ne pojavljuje u javnosti sve do premijere filma “Blato i mudrost”, sa kojim debituje kao filmska rediteljka. Madonin film nije u službenom programu, ali će popularna pevačica imati šansu da zaradi nagradu od 50.000 evra, namenjenih najboljem filmu u režiji jednog debitanta. Konkurencija za ovu nagradu je ove godine izuzetno jaka, jer šanse imaju čak četiri filma iz kompeticije, ali i veliki broj filmova iz “Panorame” i tradicionalno kvalitetnog “Foruma”. Jedan od autora koji je ove godine ozbiljan kandidat za ovu nagradu je i naš reditelj Stefan Arsenijević, čiji je debitantski film “Qubav i drugi zločini” premijerno prikazan u okviru programa “Panorama Specijal” u nedelju uveče. Posle velikog uspeha njegovog kratkog filma “Atorzija” (“Zlatni medved” za kratki film 2003) očekivalo se da Arsenijević nastavi pohod ka vrhu svetskog filma i da na ovom “Berlinalu” postigne veliki uspeh, ali se nažalost pokazalo da su ova očekivanja bila nerealna. NJegov pokušaj da napravi ozbiljnu tranzicionu dramu u ambijentima novobeogradskih blokova, sa prigodnim elementima humora i iskazivanjem određenih ljubavnih emocija, nije uspeo. Od gotovo pune dvorane na projekciji za novinare, kraj filma je dočekala otprilike trećina, a na pres-konferenciji koja je potom usledila je bukvalno bilo više članova ekipe nego zainteresovanih predstavnika štampe. Pored mladog autora i sva četiri producenta, te šest glumaca, kompozitora iz Austrije i direktora fotografije iz Slovenije, pres-konferenciji su, naime, prisustvovali i predstavnici Filmskog centra Srbije, kao i pojedini beogradski novinari koji su o trošku ekipe doputovali u Berlin. I pored svega, “Qubav i drugi zločini” ima ozbiljne šanse da dobije pomenutih 50.000 evra, ponajviše zbog toga što je u Arsenijevićev projekat od početka bio uključen i Nikolaj Nikitin, jedan od poverljivih članova tima Ditera Košlika, odnosno njegov glavni savetnik za izbor filmova (u svim programskim sekcijama) za celokupno područje istočne Evrope, uključujući tu i zemlje Balkana. Nikitin je, pored ostalog, bio i producent omnibusa “Izgubljeno – nađeno”, prikazanog na otvaranju berlinskog “Foruma” 2005, u kojem su dve storije (od pet) u filmu režirali Arsenijević i tada još nepoznata Bosanka Jasmila Žbanić, a takođe je veoma zaslužan i za izbor filma “Grbavica” iste autorke u glavni festivalski program godinu dana kasnije (te dobijanje “Zlatnog medveda”). Igrom slučaja, ako neko još veruje u slučajnosti na velikim filmskim festivalima, Jasmila Žbanić je ove godine jedna od članica tročlanog žirija koji će odlučivati o dobitniku nagrade od pomenutih 50.000 evra.