Srbi i Srbija u očima suseda

Na Zapadu osobe kao što je Brižit Bardo ustaju da brane životinje, pa čak ih i paze bolje nego svoju djecu, a šta su (pravoslavci) učinili kada su ubijali srebreničku djecu i šta sada čine”, piše u tekstu pod naslovom “Srebrenički holokaust” koji je štampan jula 2004. godine i čije je sadržaj dostupan na Internetu. “Srebrenica je najveći ispit i najveća prijetnja za Evropu. Zlo u čovjeku nije umrlo i Hitler nije ubijen. Bože nemoj im nikada oprostiti, neka lutaju u vječnom prokletstvu...” U Srbiji nije bilo malo onih koji devedesetih nikome nisu želeli smrt i večno prokletstvo, koji su mislili da tada nije bilo lepo biti Srbin, koji su se stideli zločina svojih sunarodnika. Koliko god da nismo volele sami sebe, naše komšije su nas mrzele mnogo više. Ipak, prošlo je više od jedne decenije od Vukovara i Srebrenice, najveće srpske sramote. Ali, čak ni osam godina posle obaranja Miloševića, među našim komšijama, bivšim Jugoslovenima, ljudima koje smo zvali “braćom”, sa kojima smo delili državu i istoriju, nije malo onih koji i dalje koriste rečnik koji je pratio i opravdao zločine počinjene devedesetih. Nažalost, neki od naših suseda su i tokom prethodnih nekoliko godina nastavili sa osvetničkom dehumanizacijom Srba i antisrpskom retorikom koja ponekad prevazilazi najgore primere šovinizma koji su se mogli čuti tokom Miloševićevog doba. S jedne strane je očito da je interesovanje za Srbiju i Srbe vidljivo opalo u susednim državama. Možda i dalje govorimo iste jezike, ali očito je da imamo sve manje zajedničkih tema. U većini slučajeva vesti iz Srbije su “zakopane” među vestima iz sveta, a Srbi su sve ređe tema internet-foruma i blogova. Ali, mržnja i optužbe za “kolektivnu krivicu” nisu zakopani. Svaki izbori u okruženju pokažu da su negativni stereotipi o Srbima i dalje zabrinjavajuće jaki i da nacionalistički kandidati sa lakoćom “ožive” bauk Srba i Srbije kao babaroga koja efikasno prikuplja nedostajuće glasove. Priče o nepopravljivom “srpskom zlu” se, iako sve ređe, redovno podgrejavaju i osnažuju. U slučajevima kada mediji u okruženju ne objavljuju kraće, dnevne vesti iz Srbije, njihovi duži ili analitičniji tekstovi po pravilu osnažuju najgore stereotipe. Najčešći sagovornici, ili ljudi čije izjave date srpskim medijima bivaju citirane, po pravilu su ili srpski ultranacionalisti ili “građanski” fundamentalisti koji na razne načine sugerišu da se u Srbiji ništa nije suštinski promenilo od pada Miloševića. Događaji u Srbiji se najpažljivije prate u Sarajevu, mada je to izveštavanje uglavnom obojeno tamnim bojama i na razne načine sugeriše da Srbi ili Srbija predstavljaju najveću pretnju bosanskoj državnosti i funkcionisanju njenih krhkih institucija. Fokus većine ovih tekstova, kao i reakcija javnosti na internet-forumima, jeste “razotkrivanje” novih kodova “srpske agresije” na Bosnu i Hercegovinu. Iznenađuje činjenica da ćete danas neke od najgorih primera govora mržnje prema Srbima naći u medijima koji važe za umerene ili posvećene toleranciji. Ono što vas, na primer, čeka na stranicama splitskog “Feral tribjuna” ili sarajevskih “Bosnskohercegovačkih Dana”, magazina koji se diče “liberalnom” orijentacijom i odanošću “suživotu”, neretko prevazilazi sadržaj najgorih šovinističkih sajtova. (Najilustrativnije primere nije pristojno citirati.) Čitajući neke saradnike, novinare i sagovornike ovih listova, zaključili bi ne samo da Milošević nije umro, već da je ovde danas mnogo gore nego devedesetih. Srbija je tu redovno predstavljena kao okamenjena šuma zločina, zona mraka sa samo par (liberalnih) “svetionika”, a srpski političari su oslikani kao čuvari Miloševićeve krvave vatre, koji se razlikuju samo po stepenu kameleonstva, želje ili sposobnosti da prikriju svoju odanost zločinima i ostvarivanju ideja Velike Srbije. Dehumanizacija Srba je tako dobila, pored onih starih, iz ratnih dana, i razne nove forme. Mnoge nevladine organizacije su fokusirane na negiranje krivice i poricanje srpskih zločina. Ali, na Balkanu je duboke korene pustilo i opasno seme preuveličavanja “srpskog zla” i nacifikovanja Srba, na koje malo ko reaguje. “Načertanije” je tu pretvoreno u svojevrsnu srpsku verziju “Protokola sionskih mudraca”, a nedovršeni nacrt Memoranduma SANU je dobio mesto balkanskog “Majn kampfa”. U državama nastalim na ruševinama bivše Jugoslavije pojavili su se falsifikatori neslavnog perioda srpske istorije koji već godinama uporno, u raznim publikacijama i na Internetu, pokušavaju da poistovete sedam haških hiljada i sedam nirnberških miliona. Ovakav istorijski revizionizam je čak legitimisao i diskurs koji u svakom trenutku može poslužiti kao opravdanje ili poziv za buduće masovne zločine. U njemu su, sasvim miloševićevski, efikasno pomešane ružne istine i neuporedivo ružnije laži. Genocid – koji je preimenovan u holokaust – dogodio se jer “tako je... Srbija htjela”, a izvršili su ga “čobani sa brda”. “Naredba je bila: pobiti sve što je muškoga roda, zatrti sjeme muslimanskog naroda, žene i djevojke na silu oploditi tako će morati 'Srbe' roditi”, kako je zločin stihovima opisao “A.M.” u poemi “Ne zaboravi” objavljenoj u Tuzli februara 2006. godine. Samo par meseci ranije izvesni Ado je u bošnjačkom biltenu, čije je izdavanje finansirala ugledna međunarodna organizacija, svoju “Pjesmu Srebrenici” završio stihovima: “Stara priča govori istinu, nema niđe dobra u Srbinu. I ja kažem, živa je istina, nema boljeg od mrtvog Srbina”. Uporedo sa zločinačko-huškačkom poezijom mogu se naći i ambiciozni, pseudonaučni i novinski tekstovi koji “svjedoče” o srpskoj genetskoj genocidnosti, Srbima kao zlotvorima koji se razlikuju samo po želji pojedinaca da prikriju svoju krvoločnu suštinu. Doktor Rasim Muminović se u tekstu “Velikosrpska ideologija”, koji je objavljen desetak godina posle Dejtona, bavi “srbizmom”. On, pozivajući se na Hegela i Fuada Muhića, kod Srba nalazi “izopačenu svijest koja je nesvjesna svoje izopačenosti”. Tu nekako nema izuzetaka – “vladajuće strukture nametnule su narodu” apsolut koji se skriva iza “privida objektivnosti i historijske nužnosti”. Dr Muminović konstatuje da “nedostatak kritike u srpskom društvu ima za posljedicu zakržljavanje i mistificiranje ideologije” koja ima “barbarske aspiracije”. “Rasističkim kategorijama Blut und Boden (krv i tlo) odgovaraju srpske kategorije “nebeski narod” i „zemlja”. Muminović navodi svetosavlje (“negaciju religije”, kako ga opisuje) kao samo jedan od primera da je “srbizam” u nekim elementima gori i od najgoreg – čak ni “njemački nacizam” nije “u stilu srpstva” stavljao religiju u “jezgro ideologije”. Doktor Muminović s velikom mukom nalazi nekoliko “mislilaca tipa Dimitrija Tucovića” koji omogućavaju da se uopšte spomene “postojanje demokratskog uma... u srpskom narodu”. On otkriva da su kod Srba u prvom planu “tribalno-ruralni oblik svijesti” i “skromne razlike između srpskog seoskog i građanskog stanovništva”. Srbi su skup “podmuklih i svirepih pojedinaca” sa “insuficijencijom stida i ljudskog straha”, pa vode genocidni rat “kad god im se ukaže prilika... Wihova vjera može obožavati superiornu rasu “nebeski narod”, socijalizam, ali njihova sila uvijek će biti izražena nasiljem”. Srpska svest, “srbizam (koji) infantilno i barbarski zapovijeda etničko čišćenje” je, po Muminoviću, sudbina (srpskih) pojedinaca. Profesorka doktorka DŽenana Efendić Semiz je decembra 2005. godine objavila tekst “Srpska agrarna reforma i kolonizacija 1918. godine”. Profesorka je u svom radu pokušala da dokaže da su Srbi genocid na muslimanima izvršili čak i “agrarnom reformom”. Ona, između ostalog, tvrdi i da su “u tijeku prvog Balkanskog rata srpske postrojbe... počinile zločin genocida nad Albancima, Bošnjacima i Makedoncima. Palili su čitava naselja ubijajući civilno stanovništvo na najprimitivniji način, noževima, sjekirama i tupim drvenim maljevima. Takav zločin nije zabilježen u Europi od Selidbe naroda”. Agrarni genocid, koji je po gospođi Efendić Semiz najveći zločin u poslednjih petnaestak vekova, “predstavljao je početak realizacije političkog programa koji je definiran u 'Načertaniju' iz 1844. godine, Ilije Garašanina”. Wen kolega, doktor Ismet Grbo, tvrdi u tekstu “Ideologija četničkog pokreta – izvor genocida nad Bošnjacima” da su “likvidacije, progoni i razaranja bošnjačkog elementa” postali “sastavnim dijelom odgoja kod Srba”. Gospodin Grbo, citirajući Fridriha Engelsa, pokazuje da je ideologija koja je “kod Srba permanentno razvijana kroz posljednja dva stoleća” genocidna. On objašnjava i kako je “pozitivni nacionalistički naboj” kod Srba dobio “karakter organiziranog šovinističkog stremljenja”. “Četnički pokret je formiran na ideji uništenja nesrpskih naroda” i, kako tvrdi Grbo, tokom “zadnje decenije XX stoleća obuhvatio je većini srpskog stanovništva... Stoga nije slučajno... što se kod samih Srba nije javio gotovo nikakav otpor prema zločinima nad nesrpskim narodom”. Vildana Selimbegović, glavni i odgovorni urednik “Bosanskohercegovačkih Dana”, sarajevskog “nezavisnog magazina”, sugeriše prošle nedelje da se “naš domaći osama” možda zove Ratko. Emir DŽanić tvrdi da u Bosni živi “jedan konstitutivni i dva destruktivna naroda”. Fatmir Alispahić, bivši novinar “Oslobođenja”, u tekstu “Zašto su Srbi genocidni?” izražava pesimizam o mogućnosti “srpske katarze”. Mogućnost da se kod Srba izmeni “transgeneracijski genocidni obrazac” on naziva “naučno-fantastičnom varijantom”. “To nije pošlo za rukom ni Josipu Brozu Titu koji je sa ideologijom bratstva – jedinstva bezmalo pola stolljeća vladao... sistemom u Srbiji”, tvrdi gospodin Alispahić. “Šteta, velika šteta”, skoro je jednodušni komentar sa kojim je izborna pobeda Tadića nad Nikolićem dočekana na popularnom internut-forumu Islambosna. “Fakat šteta. Isti su oni, samo je ovaj Tadić prikriveni četnik, a ovaj (Nikolić) otvoreni, tako da znamo njihovu poziciju naspram Bosne”. I ostali posetioci ovog popularnog bošnjačkog internet-sajta su izneli svoje analize predsedničkih izbora u Srbiji: “Bosni je isto pobijedio Tadić ili Nikolić. Onda treba gledati šta je gore za Srbiju – znači Nikolić... Srbiji je trebao Nikolić da je dotuče do kraja, a nama da nas malo podsjeti.” Među Bošnjacima koji žale što je Toma izgubio (“Šteta, trebo je Nikolić”, “Nikolić je bio recept za totalni krah Srbije”, “On bi samo lajao i inatio se, i time Srbiju opet doveo do sukoba sa međunarodnom zajednicom i izolacijom, a to nama odgovara”...) Tadićev pobednički govor je iskorišćen da se izvuče zaključak: “vlah je vlah, u koju god ga ambalažu umotaš“. (“Vlah” je u Bosni pežorativni izraz za Srbina. Mnogi od onih koji ga koriste kao uvredu nisu svesni da postoji narod sa istim imenom.) Inače, Republika Srpska, čije stanovništvo uglavnom jede svinjetinu, na ovom je forumu nedavno preimenovana u “Republika krmska”. Tadićeva pobeda je razbuktala strasti i na građanski(ji)m bošnjačkim forumima, gde se razvila i rasprava da li treba srpske učesnike u diskusiji oslovljavati sa “fuj četnikušo” ili ih se “ne isplati psovati, nisu vredni čak ni toga”. Uz konstataciju da je “nas većina najebala, upravo od Srba”, pojavile su se i nove definicije genocida. “U ratu je izvršen genocid na očigled svjetske javnosti, izgonom, progonom, ubijanjem. A sada u miru se nastavlja na drugi način, tiho, pritajeno, zakamuflirano, bez fizičkog nasilja, bez krvi, djelovanjem na psihu... Takvo genocidno djelovanje je dugotrajnije, ali efikasnost je ista”, piše na popularnom “Sarajevo-X” forumu član koji tvrdi i da bi se “za Srbe moglo reći da su bili povlašćena nacija (u BiH i Hrvatskoj, za druge republike ne znam)”. I urbaniji Bošnjaci, kao njihovi islamistički sugrađani, ne kriju žal za radikalnijom Srbijom: “Bolje bi bilo da je Nikolić pobjedio, dobili bi fino donacije za zid kod Drine i problem bi bio rješen. A sad nam se valja petljat s njima zbog Kosova!” Tadić, kako tvrde, nije pobedio na izborima. On je “običan licemjer i salonski četnik” koji je “jednostavno postavljen od velikosrba da izmanipuliše M(eđunarodnu) Z(ajednicu)”. Neki misle i da je Evropa kriva: “Regionalna stabilnost je iluzija dok god Srbija bude ovakva. Ovo taktiziranje zadnjih osam godina nakon što je Slobo pao je bilo pogrešno. Pun mi je k.... kompromisa i driblinga zbog Kosova i maženja Srbije...” Ahmed Burić, kolumnista klinički mrtvog bošnjačkog dnevnog lista “Oslobođenje” (ubi ga nacionalističkiji i islamističkiji “Dnevni avaz”), nam objašnjava prirodu novoizabranog predsednika (koji Srbiji “neće dati katarzu”) i njegovog tima. Tadić je “lažno lice Srbije”, a njegovi glavni savetnici su “djeca beogradskog asfalta” koja “su se u međuvremenu nacionalizirala onoliko koliko je potrebno”. Tadićevo “zaklinjanje u evropski put”, piše Burić, “nije želja da se Srbija iskupi za ono što je činila drugima, da se suštinski denacifira”. Pored “lažnog lica” Tadić ima “figuru” koja je “idealan paravan za investicije” i koja Srbiji “možda čak može poslužiti i za njezinu urbanizaciju”. “Srbiju očišćenu od zločina(ca) i mraka naprijed bi, u idealnoj varijanti, mogao povesti Čedomir Jovanović, ali...” U Crnoj Gori je od proglašenja nezavisnosti splasnuo antisrpski žar. Tu ima onih koji veruju da će se Crnogorci, iako se, kako tvrde, ne truju turbofoolkom i ostalim srpskim otrovima, jednog dana ponovo sresti sa Srbima u “zapadnoeuropskim civilizacijskim strukturama”. Istovremeno, razni “dukljani” nastavljaju da tvrde da “Srbi idu putem nacizma, zauvijek!”, da su “postali od svetog Pahomija guzičara” i da im “najviše leži... laž, laganje i govorenje neistine”. “Svako Srbijanac je bar šest puta mijenja vjeru”, pa “ne zna kako mu se deka zvao”. Srbi su “degenska nacija, jer vi degenerici ličite jedni na druge”. Jedan čitalac “Večernjeg lista”, popularnog hrvatskog tabloida, u Srbima vidi “krmka do krmka”, a drugi zaključuje da se na Kosovu “krug zločina privodi nekom logičkom kraju. Sve je počelo na Gazimestanu, a tamo će i završiti. Poslije toga će sve ići lako i glatko. Sandžak, Vojvodina...”. Neno, takođe čitalac zagrebačkog dnevnika, smatra da su “izgleda Srbljad (pre)rano zaboravila kako se sa rogatim bosti. Neovisnost Kosova je pitanje tehničke naravi, kada će i kako biti proglašeno... Čini se da je (opet) došao trenutak da se srpska učmalost malo protrese bombama NATO-a. Tko neće milom, naravno, hoće silom, a Srbinu je batina najdraža lekcija. E pa, lepi Voja i tvoja trofazna bratijo, sretno Vam bilo!” “Večernjak” čitaju i pristalice “kršćanskog” bratstva-jedinstva: “Zamislite da se Milošević 1991. lijepo dogovorio s Tuđmanom i da nije napadao Hrvatsku i Sloveniju. Mogli smo lijepo podijelit BiH i još bi Srbiji ostalo Kosovo. Kolko je štete Milošević napravio svim kršćanima, to je neizrecivo. Proklet bio dovijeka.” Čitaoci “Dnevnog avaza”, vodećeg sarajevskog dnevnog lista, poslednjih meseci vole da debatuju o imenu Srba “koje izvorno znači sluge (robovi)”. Za razliku od Bošnjaka, “koji su jedini narod u Evropi sa originalnim kulturnim spomenicima (stećcima)”, saznajemo da su Srbi “kao sluge dovedeni na Balkan od strane rimskog cara Heraklija. Sluge su se oformili kao narod i to bezobzirno plagirajući koga su stigli. Ako se objektivno sagleda njihov razvoj kao naroda, vidi se i više nego jasno da osim spektakularnog imena 'Sluge' ničega originalnog kao narod nemaju... (K)ako je lijepo već odavno zapazio M. Krleža, hvata ih neizlječiva zavist i na sve načine pokušavaju pokrasti i prisvojiti ono što nikada nije bilo njihovo, jer to je način na koji Sluge mogu jedino opstati – krađom tuđeg, prijevarama i zločinom.” Autor se dalje bavi genezom srpskog “ludila” i navodi šta Srbi-Sluge moraju razumeti kako bi jednog dana “uvidjeli konačno koliko su smiješni, patetični i nadasve glupi”. “Čitava historija Sluga govori samo o njihovim gospodarima – prvo je to bio Rim, potom Bizantija, pa Bosna, pa Turska, pa Wemačka... U zadnjih stotinjak godina Sluge su ostavljene bez gospodara, i kao takvi zapali su u masovnu psihozu, samoobmanjivanje i zločin... Sluge (tzv. 'Srbi') su jednostavno izgubile svaki kompas i više nisu u stanju razlikovati dan od noći, istinu od laži. Zato je neophodno što prije da se Slugama pronađe novi gospodar, jer to jednostavno Sluge same zahtijevaju, po samoj njihovoj definiciji.” O provaliji koja u mnogim glavama danas razdvaja Srbiju i okruženje svedoči sarkastično pitanje jednog drugog čitaoca “Dnevnog avaza”: “U samo jednoj deceniji ste mijenjali sve i svašta da mnogima nije jasno kako se konačno zove ta... Jugoslavija, SCG, Smrdija, Sirija ili Nokija?” Miljenko Jergović, književnik: Robovanje stereotipima - Pitanje položaja Srbije u medijima širom bivše Jugoslavije je komplicirano. S jedne strane, kad se gleda iz Beograda, zaboravlja se da rat nije bio tako davno i da se vodio na teritoriji Bosne i Hrvatske, i to izaziva dugoročne posledice. Drugi problem je to što se naše novinarstvo, i tu mislim na ukupno južno-slavensko novinarstvo, jako unizilo i kriteriji su pali što je dovelo do toga da novinari i ne znaju drugačije razmišljati nego u stereotipima. Recimo, ako uzmemo priču o srpskim predsedničkim izborima, problem hrvatske novinarske scene je to što o srpskim političkim strankama ne znaju ništa, ili gotovo ništa. Zna se samo da je Tomislav Nikolić ekstrem i da Boris Tadić nije ekstrem. Veliki je problem to što se o devedesetim godinama priča na krivi način. Jedno je kad o tome razgovarate da raščistite stvari, a drugo je kad hoćete po ko zna koliko puta da dokažete ko je dobar, a ko loš momak. Nisu stvari baš ni toliko crne. U nekim drugim oblastima o Srbima se počelo pričati daleko nijansiranije. Primer su pobede Novaka Đokovića koje su u ogromnom broju hrvatski mediji dočekali sa simpatijama. Treba naglasiti takve stvari. To su mali, ali neophodni koraci ka mentalnoj normalizaciji odnosa. Aleksandar Stanković, voditelj emisije “Nedeljom u 2” na HRT-u: Legitimno je pričati o zločinima - Nikada u svojim emisijama nisam podržavao teze o Srbima kao zlikovcima, ali sam često gostima iz Srbije, pogotovo ako su političari na vlasti, postavljao pitanja o njihovom odnosu prema zločinima koje je tokom 90-ih netko radio u ime srpstva. Mislim da je to pitanje legitimno jer opterećuje odnose dviju država kao što bi, recimo, bilo i legitimno pitanje predsjedniku Mesiću kakav je njegov odnos prema zločinima koje je netko u ime hrvatstva činio u Drugom svjetskom ratu. Često u emisiji insistirate na nekim temama iz devedesetih koje nisu direktno vezani za sagovornika, na primer kada Tonija Kukoča pitate za Divčevo cepanje zastave iz ’90. godine ili kada Borisa Tadića pitate za izjave njegovog oca vezane za Krajinu. - Koncept moje emisije je takav da raspravljamo i o biografiji gosta, tako da je pitanje Toniju Kukoču u vezi s Divcem bilo i postavljeno u tome kontekstu. Razgovaralo se o Kukočevom nedavnom odlasku na Divčev oproštaj, te o reakciji hrvatske javnosti na to. Divac je u hrvatskoj javnosti, ponajviše kroz cijepanje hrvatske zastave na SP u Argentini, percipiran kao srpski nacionalist i u emisiji se tražio odgovor iz prve ruke je li to opravdano ili nije. Ja kao novinar o toj temi u emisiji nisam zauzimao nikakav stav. Slična je situacija i s predsjednikom Tadićem. Pitanje o njegovom ocu nije bilo familijarno postavljeno, već u kontekstu činjenice da je jedan član DS, njegov otac, donedavno izjavljivao da se Srbija ne treba odricati srpskih krajina u Hrvatskoj, a što je u suprotnosti sa današnjom službenom politikom DS-a koju prezentira gospodin Tadić. Do kada će to biti dominantne teme u odnosima dve države, odnosno dva naroda? - Vrlo često u raspravama o odnosima Srbije i Hrvatske ne možete izbjeći taj povijesni kontekst i takve teme još će dugo dominirati u intervjuima bilo srpskih bilo hrvatskih političara. Mislim da je pri tome važno izbalansirati odnos povijesnih i aktuelnih društveno-političkih tema te insistirati da se većim dijelom ipak raspravlja o aktuelnim temama, što ja u emisiji i činim. Na jednom internet-forumu, na kom su raspravljali o vašem poreklu, bio je i jedan komentar koji kaže otprilike: “...i da jeste Srbin, on je odličan novinar”. Kada će u Hrvatskoj biti važnija odrednica „biti dobar novinar” nego „biti Srbi”? - Što se tiče mojeg porijekla i utjecaja na moj novinarski rad, taj argument najčešće koriste šovinisti pa sam za jedne, kada su mi gosti Anto Đapić ili Vladimir Šeks – četnik, dok sam za druge, kada je gost Milorad Dodik ili Bogoljub Karić – pokatoličeni Srbin koji se dokazuje Hrvatima. Ni jednima ni drugima nemam potrebu posvećivati previše vremena za objašnjavanje bilo čega. Mislim da je iluzorno očekivati da će uskoro na ovim prostorima prestati kvalifikacija i klasifikacija ljudi na temelju imena i prezimena, ali sam ipak optimist jer je tendencija da se ljudi sve više prosuđuju na temelju sposobnosti, a ne boje očiju, kože ili prezimena. Vildana Selimbegović, glavni i odgovorni urednik magazina “Dani” iz Sarajeva: Dragi su mi vaši izdajnici Ja sam glavna i odgovorna urednica medija koji objavljuje i tekstove o događajima u Srbiji, te na taj način učestvujem u kreiranju te slike. Rado bih vam ukratko kazala kako mi izgleda slika Srbije u srbijanskim medijima. Pokušat ću to da vam objasnim na svježem primjeru, mom opažanju programa Televizije Srbije na dan kada je u Prištini proglašena Republika Kosovo. Svakih petnaestak minuta emitovan je snimak vandalskih napora jednog kosovskog barbarina koji pokušava slomiti krst na krovu jedne pravoslavne crkve na Kosovu. Upitala sam se: šta je sve, i u mom životu, moglo biti drugačije da je Televizija Srbije u proljeće 1992. godine toliko puta emitovala čuveni snimak iz Zvornika u kojem se sa minareta tamošnje džamije ponosno vijori srpska zastava, a umjesto ezana odjekuje poznata srpska junačka pjesma? Naravno, sve je to snimljeno prije nego što će ta džamija eksplozivom biti sravnjena sa zemljom, kao i hiljade drugih u svim krajevima BiH. Moguće je da umišljam, ali računam: niti bi u BiH bilo ubijeno stotinjak hiljada ljudi, niti bi milioni bili protjerani i raseljeni. Niti bi Srbija bila bombardovana, niti bi kosovski vandali rušili pravoslavne svetinje, niti bi Kosovo bilo nezavisno! Gledam program Televizije Srbije i žalim njene građane, moje prijatelje u Beogradu, rođake u Čačku, koji imaju takvu javnu televiziju. Da li imate utisak da se najbolji medijski prolaz u bivšim SFRJ republikama ostvaruje u odnosu na određenje prema srpskom učešću u ratu, odnosno da najviše prostora dobijaju oni koji priznaju srpske zločine ili nacionalistički ekstremi koji potvrđuju negativne stereotipe o Srbima? - Da, dijelim utisak koji ste opisali. Osobno su mi vrlo dragi svi vaši “nacionalni izdajnici”. Možda i zbog toga što sam dio redakcije Dana čiji su svi članovi, bez izuzetka, još od početka rata u Sarajevu, “izdajnici” nacija kojima pripadaju. Ponosna sam na to, jer sam sigurna da ako je iko na prostoru bivše Jugoslavije posljednjih skoro dvadesetak godina spašavao obraz nacije, onda su to “nacionalni izdajnici” koji su “titule” zaradili u sredinama u kojima žive čitavog svog života. Zamislite šta bi naši čitaoci mislili o Srbima kada bi naši jedini sagovornici bili Vojislav Šešelj, Tomislav Nikolić, Amfilohije Radović, Vojislav Koštunica, Matija Bećković, Momo Kapor, Bora Đorđević… a ne i Čeda Jovanović, Nenad Čanak, Nataša Kandić, Latinka Perović, Mirjana Karanović, Novak Đoković... Ili, kada bi o Srbiji sudili samo po Radio-televiziji Srbije, NIN-u, Obrazu, Gardi Cara Lazara, a ne i po Peščaniku, Republici, Jugoslovenskom dramskom pozorištu, EXIT-u… Zmago Jelinčič, lider Slovenske nacionalne partije Amerikanci su krivi za sve - Uzrok gajenja negativne slike o Srbima je u tome što Amerika po svaku cenu želi da izbriše iz istorije sećanje na nekadašnju Jugoslaviju, koja joj je bila bolna tačka. A Amerikanci uzimaju Srbiju kao kamen temeljac bivše Jugoslavije. Zato imate slučaj da Asošijted pres objavljuje karte ne samo Srbije bez Kosova, nego i Srbije bez Vojvodine. Mislim da je to svinjarija prvog reda. Amerika danas određuje ko, gde, kada i zašto. Potreban im je novi Gvantanamo, sa ovim njihovim Bondstilom. Evropa radi kako Amerika kaže, i mislim da će Evropa jednog dana skupo platiti cenu toga. Amerika kuva ručak, a Evropa će prati sudove. Mediji i politika su jedno, a odnos koji narod u Sloveniji ima prema Srbima je potpuno drugačiji. Sedamdeset posto Slovenaca je uz Srbe, ali je politika pod velikim uticajem Evropske unije. Kad dolaze predstavnici Srbije na razgovore, u medijima se može čuti puno lepih reči. Svetlana Vasović-Mekina, dopisnik “Politike” iz LJubljane Slovenci suzama ne veruju Politička scena Srbije je u slovenačkim medijima prikazana u skladu sa dnevnopolitičkim potrebama Slovenije. Tadić i Koštunica su čas demokratski političari, a ako to ne odgovara slovenačkim trenutnim interesima, onda će se mediji raspisati da su to ljudi koji još nisu raskrstili sa Miloševićevim režimom, uz prideve “nacionalista” i “ultranacionalista”. Mnoštvo reportaža kojima su ovih dana brojni slovenački izveštači iz Prištine zasipali svoju publiku, svedoče o nezaceljenim ranama Albanaca i da većinski narod na Kosovu ne može da oprosti Srbima zverstva počinjena u proteklih 100 godina. Sve to u Sloveniji stvara pozitivan naboj za brzo priznanje Kosova, što je bio plan prema “vašingtonskim beleškama” koje je 25. januara objavila “Politika” o zahtevima američke administracije slovenačkoj diplomatiji da Slovenija bude prva država koja će “povući nogu” i priznati nezavisno Kosovo. Pošto su se tu stvari iskomplikovale nakon što je sadržaj diplomatske beleške MSP Slovenije isplivao u javnost, jer je to objavio i ljubljanski “Dnevnik”, premijer Janša upozorava da nije čudo što su baš „Dnevnik” i srpska „Politika” izašli sa tim dokumentima u tako osetljivom trenutku, podsetivši da je Dnevnik ‘91. pozdravio dolazak tenkova JNA. Na premijerovu aluziju na srpsko-slovenačku spregu uperenu protiv ugleda Slovenije, kreće panika u „Dnevniku” – posle toga taj list štampa tekstove koji su puni “Cankara za Albance” i Albanaca koji su 1991. tražili oružje od slovenačke Teritorijalne odbrane da brane LJubljanu, pa o “Triglavu za mir” i “mestu koje se nalazi na drugoj obali blatnjavog Ibra, koje je i inače turobno, a uoči proglašenja još i melanholično”; jasno, radi se o severnom, srpskom delu Kosovske Mitrovice kao kontrapunktu veseloj Prištini, uz zapis iz nekog manastira gde mladi đakon “veze samo o Kosovu u 14. veku” a na pominjanje “kosovske realnosti” i albanskog osamostaljenja – iskazuje sav “autizam Srba” da shvate trenutak u kome žive, prekida razgovor i izbacuje slovenačkog novinara iz crkve. U proteklim godinama često su od zvanične LJubljane dolazile izjave prijateljstva prema Srbiji? - Sličnu izjavu smo čuli ponovo u utorak, 19. februara, kada je ministar Rupel izrazio uverenje da će Slovenija i Srbija, uprkos događajima na Kosovu, sačuvati dobre odnose jer je, prema njegovim rečima, “Slovenija najbolji prijatelj Srbije u Evropskoj uniji”. Rupel je još dodao da ne veruje da će se Srbija “tek tako odreći tako važnog advokata u EU” kao što je Slovenija, uz nadu da će “početne teškoće proći i da ćemo sa Srbijom veoma dobro sarađivati”. Rupel je istakao da je Srbija prijateljska država, ali je u istom dahu najavio i da će Slovenija priznati Kosovo, doduše po nešto usporenijoj parlamentarnoj proceduri, kako bi se udovoljilo zahtevu slovenačkih biznismena koji imaju razgranate poslove u Srbiji. Kako slovenački privrednici gledaju na incidente u “Merkatorovim” objektima i ambasadi Slovenije? - Predsednik Privredne komore Slovenije je pre neko veče otkrio da je Srbija sada na prvom mestu slovenačkih ulaganja, što je veoma zanimljivo s obzirom na slovenačku okrenutost EU. Pojedinačni istupi menadžera, poput direktora „Gorenja”, pokazuju da postoji nervoza zbog mogućeg nezadovoljstva ili čak bojkota slovenačke robe u Srbiji, ali slovenački dopisnici iz Srbije taj strah amortizuju slanjem slika iz “Merkatora” gde anketirani veselo ulaze u prodavnicu i u kameru kažu da će to “činiti i ubuduće, jer je Kosovo otišlo, ionako”. Takođe smo saznali da je robna razmera sa Srbijom u odnosu 1:2 u korist Slovenije i da su u pitanju stotine miliona evra, dok je razmena sa Kosovom niskog intenziteta, doduše 1:15 za Sloveniju, ali uz ogromne šanse za nova ulaganja. Upravo zato je sada i zavladala panika kako da Slovenija prizna Kosovo i da se njena državna zastava nađe uz bok američke, nemačke i barjaka NATO na “zidu zahvalnosti” u Prištini, a da ne ugrozi profit u Srbiji. Taj poduhvat je utoliko teži jer Slovenija nema čime da “drži” Srbiju, pošto je tako efikasno ometan ulazak “srpskog” kapitala da ga ovde praktično i nema. Posle događaja sa demoliranjem ambasade Slovenije u Srbiji, što je za svaku osudu, ovdašnji dostojanstvenici odreda uveravaju domaće biznismene da se ne sekiraju jer je Slovenija potrebnija Srbiji, nego Srbija Sloveniji.