Osluškivanje Beograda

Proglašenje nezavisnosti Kosova spada u najneprijatnije političke fenomene kojima se ovih dana bavi državni vrh u Hrvatskoj. Iza dugogodišnjeg frustrirajućeg boravka u evropskoj čekaonici i napetih analiza izbora u Srbiji, zvanični Zagreb doveden je u stanje visokog političkog stresa. „Nova politička realnost”, kako se ovde eufemistički naziva nezavisno Kosovo, podsetila je vlast, opoziciju i najšire slojeve javnosti da i dalje žive na eruptivnom balkanskom tlu koje nemilo upozorava na sve ono što prosečan stanovnik moderne Republike Hrvatske danas želi da zaboravi. Sve što se dogodi u Prištini utiče na Zagreb, a sve što Zagreb može da preduzme hvata ga u zamku unapred izgubljene šahovske partije između Prištine i Beograda. Posebno je neprijatno što se od hrvatskog establišmenta očekuje jasno i javno izjašnjavanje o kosovskoj nezavisnosti što bi trebalo da se potvrdi autoritetom države i nacije. Pozivanje na stav Evropske unije pokazalo se besmislenim jer je ova asocijacija, bez jedinstvenog mišljenja o kosovskom problemu, svakoj državi prepustila da se o tome samostalno izjasni. Kad su to učinili Avganistan, Sjedinjene Američke Države i Australija, niko se od hrvatskih političara na vlasti, ali ni u opoziciji, nije osećao lakše. Upravo suprotno, bilo je to ironično upozorenje da Zagreb, bez obzira na sve što se u Hrvatskoj i tadašnjoj Jugoslaviji dogodilo od prvog rudarskog štrajka u Trepči do danas, sam mora da se pozabavi svojim „političkim predživotima”. Mada deluje paradoksalno, stanovnici Hrvatske i ljudi koje su izabrali u svoj politički i državni vrh, veoma dobro razumeju beskrajne komplikacije koje sobom donosi proglašenje kosovske nezavisnosti. Ne samo zbog aluzija na ratne godine i „državu u državi” koju su tada proglasili kninski Srbi, nego i zbog bolnih sličnosti sa bivšom hrvatskom državom „Herceg-Bosnom” u Bosni i Hercegovini i današnjom Republikom Srpskom koju je zvanični Zagreb nerado prihvatio kao „političku realnost”. Deklarativno, svi hrvatski političari priznaju albanskom narodu na Kosovu pravo na samoopredeljenje, ali za sada niko ne želi da prizna njihovu jednostrano proglašenu nezavisnost. Zajednički stav predsednika Stjepana Mesića, premijera Ive Sanadera, parlamentarnog šefa Vladimira Bebića i šefa hrvatske diplomatije Gordana Jandrokovića nejasan je kao i nepostojeći zajednički stav Evropske unije. Hrvatska bi trebalo da prizna Kosovo, ali ne želi da žuri. Najpre se tvrdilo da će pričekati da to učine sve evropske zemlje, ali kad se videlo da kosovska nezavisnost nije bila dobro primljena u zemljama poput Španije, Grčke, Rumunije, Moldavije i Holandije svaki politički pismen čovek u Hrvatskoj shvatio je zašto. Domaće diplomate posebno su se zabrinule da će kosovski političari upravo od Zagreba tražiti da prvi prizna njihovu odluku o nezavisnosti, a čak i „menadžersko-politička elita” novog kova u Hrvatskoj razabire da je lakonsko pravo na sopstveno mišljenje privilegija zemalja koje ne žive u neposrednoj blizini Kosova... Veoma pojednostavljeno, Hrvatska čeka rasplet događaja, a nedavna proslava Dana državnosti Republike Srbije koju je u muzeju „Mimara” organizovala Ambasada Srbije u Zagrebu, pokazala je da se u tom čekanju više osluškuju poruke iz Beograda, nego one iz Prištine, Kambere, Vašingtona i Kabula. Izuzetno posećen prijem u Ambasadi Srbije ostao je zapamćen po uobičajenim gostima s hrvatske levice i centra, ali još više po onima s desnice. Po ljudima od pera, akademicima i novinarima, ali i po velikom broju gostiju u uniformama Hrvatske vojske. Predsednik Stjepan Mesić pažljivo je pregledao kako gastronomsku nacionalnu ponudu Srbije, tako i sastav gostiju, a sledećih dana je iza zatvorenih vrata vodio ozbiljne razgovore sa ambasadorom Srbije u Zagrebu Radivojem Cvetićaninom. Usledila je konstatacija da Hrvatska želi nastaviti dobre odnose sa Srbijom, bez obzira na novi kosovski realitet koji ne može da ignoriše. Otprilike sličnu formulaciju upotrebio je i hrvatski predstavnik u Ujedinjenim nacijama Neven Jurica na sednicama svetske organizacije o novoj situaciji na Kosovu. Generalno gledajući, javnost u Hrvatskoj ponovo je radikalnija od političara. Polovina ispitanih u ad hoc anketama misli da Zagreb za nekoliko dana treba da prizna nezavisno Kosovo, četvrtina zahteva hitno priznanje, ostatak misli da bi obe varijante za Hrvatsku bile pogubne. U moru prigodnih brojki ističe se podatak da je na proslavu kosovske nezavisnosti u Prištini potrošeno milion evra, ali da je Srbija među najpoželjnijim trgovačkim partnerima Hrvatske, sa međusobnom razmenom od milijardu dolara godišnje, od čega dve trećine predstavlja hrvatski izvoz u Srbiju. U tom kontekstu upravo neozbiljno deluju procene nekadašnjih šefova hrvatske diplomatije, poput uglednog pravnika i viktimologa dr Zvonimira Šeparovića. On smatra da ništa što se dešava na Kosovu i u Srbiji više ne može da utiče na Hrvatsku. Hrvatima poručuje da su „svoji na svome”, albanskom stanovništvu Kosova čestita nezavisnost, a Srbima u Srbiji preporučuje da političku istoriju uče slušajući rudimentarne tekstove najpoznatijeg ksenofoba hrvatske estrade Marka Perkovića Tompsona! U zbrkanim reakcijama na „novu realnost” ističu se i medijske bizarnosti koje pokazuju dosege žurnalističkih analiza o raspletima kosovske krize iza proglašenja nezavisnosti u Prištini. „Novinari novog kova” s epitetom znalaca za „kosovsku situaciju i srpsko pitanje”, javno govore o „potencijalno opasnim situacijama u Srijemskoj Mitrovici”, a pošto se greška ne ispravlja teško je razabrati gde su toliko mnogo naučili o Kosovu. U Kosovskoj ili u Sremskoj Mitrovici. Svoje poglede na kosovsku nezavisnost i njene reperkusije gledaocima Hrvatske televizije, koji su isključivali i ponovo uključivali TV-aparate da provere da li su dobro videli, zato je dao specijalni gost HTV-a Miroslav Lazanski. S pristojnim zagrebačkim naglaskom i suzdržanim osmehom zaključio je da Srbi koji žive na Kosovu „novu realnost” doživljavaju isto onako ozbiljno kao što čitaoci zagrebačkog „Globusa” doživljavaju vesti iz „nezavisne države Pešćenica” (jedna od zagrebačkih opština) nekadašnjeg poznatog putopisca Hrvatske i bivše Jugoslavije Željka Malnara. Određene političke i kulturne nedoumice izazvale su i proslave kosovske nezavisnosti u Zagrebu koje su organizovala ovdašnja zavičajna udruženja s Kosova. Nemira nije bilo, ali su se građani hrvatske metropole malo iznenadili posmatrajući „u srcu Hrvatske” nepatvorene slike i zvukove istoka, od „doboša i zurli” do tradicionalnih albanskih ratničkih plesova pod crvenim zastavama s crnim orlovima.