Nikita Remizijanski u Malajnici

Kao među državama, tako i među crkvama postoje granice. Oko njih katkad se spori, ali ne ratuje. Za ekspanzionizam se i u pravoslavlju nalaze etnički, obredni, katkad i kalendarski razlozi. Kada je nastao veliki raskol (1054), pravoslavni svet imao je samo četiri patrijaršije: Carigradsku, koja je bila i ostala prva i iznad svih po časti, Antiohijsku, Aleksandrijsku i Jerusalimsku, kao i samostalnu Kiparsku crkvu. Sve ostale, koje danas postoje, za “majku” imaju Carigrad. Kada im je davana autokefalija, izdat im je svečani dokumenat, tomos, koji precizno određuje njihovu teritoriju. Tako su i u srpskom tomosu 1920. poimence navedena sva područja koja čine SPC i na kojima nijedna druga pomesna pravoslavna crkva ne može imati svoje eparhije ili parohije. Timočka eparhija, sa sedištem u Negotinu, nastala je 1833. godine. NJeni vernici su i nekada i sada većinom Srbi, ali i drugi koji ispovedaju pravoslavlje – Vlasi, Rumuni, Cincari, Bugari. Crkvenoslovenski kao bogoslužbeni jezik, vekovima van jelinskog sveta, na Balkanu i istočnije je opšteprihvaćen. Ako bi veća grupa vernika, koja negde privremeno ili stalno živi, želela službu na svom maternjem jeziku koji nije jezik sredine, može to da traži od nadležnog episkopa i treba im udovoljiti. Tako ima bogosluženja na grčkom u Beogradu, ili na bugarskom u Atini, Solunu i Carigradu, a u Moskvi na brojnim jezicima, uz blagoslov mesnih arhijereja. Služiti bez saglasnosti na teritoriji druge crkve, ili čak osnivati eparhiju ili parohije, nije kanonski dopušteno. Bukureštanski mediji nedavno su posvetili pažnju polaganju kamena temeljca za budući hram Rumunske pravoslavne crkve u selu Malajnica, koji bi bio posvećen svetom Nikiti Remezijanskom. To bi kasnije postao manastir. Iako ovaj čin vrše obično episkopi, ovde je to obavio protojerej Bojan Aleksandrović, sa nekoliko sveštenika, većinom iz Banata. Mediji navode da je on klerik eparhije “Dacia Repenzis”, mada nje nema na zvaničnom spisku eparhija Rumunske pravoslavne crkve. Drugi izvori navode da je to samo arhijerejsko namesništvo eparhije “Dacia feliks” Bukureštanske patrijaršije, čije je sedište u Rumuniji, u Deti, nedaleko od granice. Ona nastavlja tradiciju višedecenijskog rumunskog vikarijata u Vršcu, osnovanog za tridesetak hiljada Rumuna u srpskom Banatu, koji imaju 40 parohija, sa dvadeset sveštenika. Episkop Danil Stoenesku nije uspeo da u Srbiji svoj status potpuno legalizuje. Govori se da je već premešten, što njegovo sveštenstvo izgleda mnogo ne rastužuje, prebacuju mu veoma “autoritaran stil”. Da eparhija “Dacia feliks” ima namesništvo (protopopijat ortodoks ruman) i južno od Dunava, sa namesnikom Aleksandrićem, retko ko zna. Već godinama on pokušava, nastupajući kao “paroh malajnički, stvaranje paralelne crkvene strukture, ali je to do sada sprečavano. Osvećenje u Malajnici 8. marta je proteklo bez incidenata. Radi se o gotovo potpuno vlaškom selu, do sada bez crkve, petnaestak kilometara od Negotina. Prisutni su bili i predstavnici političkih i kulturnih organizacija, od kojih neke insistiraju da su vlaške, a druge rumunske. “Vlast” se samo obezbeđivala da sve protekne bez konflikata. Nadležni timočki episkop SPC nije bio obavešten, što pokazuje da se radilo mimo saglasnosti jedine na tom prostoru nadležne crkvene jurisdikcije. U srpskim crkvenim krugovima se navodi da do sada niko nije tražio da se bogosluži na vlaškom/rumunskom, inače bi se razmotrila takva molba, pošto u tom kraju nekim sveštenicima je to maternji jezik. Obe crkve, SPC i RPC, imaju zajedničko telo koje razmatra međusobne odnose. Ono uskoro treba da nastavi rad, tako da je osvećenje u Malajnici samo pokušaj dovođenja pred svršen čin, što otežava pregovore. Crkvene diplomatije Moskve i Bukurešta pregovarale su o ovom sporu u jednom bugarskom manastiru krajem novembra prošle godine. Dogovor nije postignut. U februaru su Rumuni izneli predlog da na teritoriji Moldavije budu dve crkvene organizacije, jedna uz drugu, na šta je Moskovska patrijaršija reagovala 26. marta “Izjavom službe za komunikaciju” na 18 stranica. Drevno crkveno pravo, ističe da je osnivanje eparhija ili parohija na prostoru druge crkve protivkanonsko, suprotno pravoslavnoj tradiciji. Povređuju se brojni kanoni stari milenijum i po (vaseljenski, antiohijski, sardički i dr.). U Bukureštu se Timočka Krajina, vlaški predeli, nazivaju “Dolinom Timoka” (Valea Timoc), iako Vlasi žive na širem prostoru nego što je sliv ove reke. Po pojedinim bukureštanskim medijskim izvorima, ima ih i do 350.000, mada neki ovdašnji njihovi predstavnici smatraju da ih je “realno” 120.000, između Dunava, Morave i Timoka. Rumunska država se već deceniju i po interesuje za ove krajeve, najavljeno je i otvaranje konzulata, verovatno u Zaječaru. Po poslednjem popisu, tu je živelo 40.000 Vlaha, a nekoliko hiljada ih se deklarisalo kao Rumuni. Analitičari se pribojavaju sporenja između onih koji govore da su Vlasi odvojen etnički identitet, i drugih koji tvrde da su zapravo Rumuni. Među njihovim kulturnim i političkim delatnicima o tome nema jedinstva. Govore da se ne traži teritorijalna autonomija, niti je reč o secesionizmu. Želi se upotreba rumunskog jezika u školama, crkvi i u medijima. Ukoliko bi se tu stvorila i odvojena crkva, mimo i protiv SPC, ali i nasuprot kanonskom poretku pravoslavlja, misle oni koji to podržavaju, ojačala bi se rumunizacija Vlaha. Protojerej Bojan Aleksandrović, kako je ustanovljeno od administracije rumunskog predsednika Trajana Baseskua, veoma je zaslužan za svoj dosadašnji rad. Ukazom mu je dodeljen Orden zasluga za kulturu, koji mu je pre neki dan uručio ambasador u Beogradu Jon Makovej. Takvo priznanje nisu dobili do sada brojni ovdašnji Rumuni, i te kako zaslužni na polju kulture, politike, međusobnih odnosa dveju zemalja i naroda. Ako se svesno rizikuje produbljavanje međucrkvenog spora, čiji je ovaj sveštenik sprovoditelj, orden je došao u prave ruke. I pored svega, Rumunska patrijaršija treba da teritorijalni princip stavi iznad etničkog, jer inače, kao što se vidi, dolazi u konflikt sa susednim crkvama. Stavovi Moskovske patrijaršije naišli su na opštepravoslavnu podršku. Ne žele se presedani jer oni remete kanonski poredak. Govori se da su crkve “sestre”, kćeri jedne “majke”, Carigradske, Vaseljenske patrijaršije. Na njoj je da sazove svepravoslavnu konferenciju, koje nema već decenijama, kako bi se pozabavila brojnim pitanjima, između ostalog i “upadima” na druge teritorije.