To počinje od Roma...

Začuđuje iznenađenje predlogom da se davanju otisaka podvrgnu i maloletni Romi koji borave na teritoriji Italije. Iznenađuje, jer je reč o logičnoj posledici biopolitičke redukcije demokratije u čijem je centru neutralizacija granice između javnog i privatnog i postavljanje tela kao glavnog elementa za identifikaciju, što je, s druge strane, posledica progresivnog udaljavanja od cilja političkog delanja – od raspodele moći, preko društvene kontrole do opšteg nadziranja. Reč je o dinamici – nastaloj mnogo pre 11. septembra, iako je taj događaj zasigurno ubrzao – a suprotstavljenoj osnovnoj pretpostavci modernog političkog poretka na osnovu koje telo građana ne pripada državi već pojedincima čiji je deo. Tačno je da je krajem XVIII veka Bentam (Bentham) već razradio teoriju o Panoptikonu, sistemu totalnog nadziranja unutar kog bi svaki pokret svakog pojedinca kontrolisalo svevideće nevidljivo oko. Ali to je važilo za zatvorenike, a ne slobodne ljude koje je s vladarom vezivao dogovor o poslušnosti, dogovor baziran ne na odricanju od sopstvenog tela, već na racionalnoj odluci. Upravo je na osnovu te pretpostavke – izražene kroz formulu habeas corpus – stvoreno laičko političko društvo, zasnovano na razdvajanju javnog i privatnog: ništa od onoga što je privatno, uključujući tu i telo, ne sme biti korišćeno u domenu političke moći. Na toj se funkcionalnoj razdvojenosti zasniva i princip jednakosti, koji je sastavni deo demokratije: samo kada su posmatrani kao centri pravnog terećenja koje u obzir ne uzima nikakve telesne atribute – kao što su starost, pol ili rasna pripadnost – građani se mogu smatrati jednakim pred zakonom i uživati jednaka politička prava. Ali urušavanje takve pravne strukture i politike odavno je počelo. U našem modernom, multietničkom i globalnom društvu prvi su joj udarac zadali sami subjekti – isprva žene, a zatim i definisane nacionalne grupe koje su insistirale na telesnoj različitosti. I sama je vlast, naposletku – suočena sa spoljnim i unutrašnjim pretnjama i nestalnošću nacionalnih granica – u nastojanju da se restrukturira, usavršavala mehanizme kontrole koji su kršili principe jednakosti, jer su se koncentrisali na telo kao element neizbrisive različitosti. To je postalo moguće ubacivanjem treće komponente – tehnike – koja se nalazi na preseku između politike i života. Već je upotreba DNK analize iz korena promenila tokove sudskih procesa. Nakon toga su vlade, ali i mnoge privatne i javne agencije dalje razvile brojne tehnike prikupljanja i dokumentovanja različitih podataka koji se mogu izvući iz ljudskog tela. Snimanje glasa, skeniranje dužice, geometrija ruke, satelitsko praćenje svakog pokreta tehnike su biometrijske kontrole naspram kojih uzimanje otisaka prstiju deluje gotovo zastarelo. Stalno se ide napred, pokušavaju se naći još napredniji metodi identifikacije, od kojih su mnogi već u fazi usavršavanja – kao na primer ugrađivanje mikročipova ispod kože – metodi koji telo transformišu u najobičniji organski dodatak kontrolnog aparata koji svakim danom postaje sve invazivniji i sve rasprostranjeniji. Sve je to, kao što smo već rekli, posledica promene pozicija moći unutar aktuelnih biopolitičkih režima. Radi se o, u izvesnom smislu, neizbežnom rezultatu procesa koji je postavio život za centar svih trajektorija savremenog iskustva. To ne umanjuje istinitost činjenice da se približavamo granici nakon koje će definicija demokratije morati da bude iz korena izmenjena. Najveća opasnost se ogleda u tome da će se i same procedure nadziranja – koje društvo koje živi u neprestanom strahu i traži i trpi – konačno prevratiti u nove faktore rizika i za pojedince i za kolektiv. Kao prvo, zbog toga što biometrijski mehanizmi kontrole – kojima su danas izloženi najranjiviji i najmarginalizovaniji pripadnici društva, kao što su deca Romi, npr. – za posledicu imaju nove i izraženije oblike isključivanja. Kao drugo, zbog toga što svest o tome da nas posmatraju i nadziru koristeći se našim telima ne umanjuje već pojačava nelagodu iz koje se javlja potreba za traženjem novih strategija samozaštite. Repubblica (Autor je poznati italijanski filozof.)