Siroti doktori

U medicini se oboljenja dele na akutna i hronična. Jezičke boljke su sve hronične, i zato nije tragedija što tek sad stižem da prenesem zanimljivi isečak iz “Slobodne Dalmacije” koji mi je anonimna čitateljka iz Kragujevca poslala još početkom avgusta. Iz KBC-a Rijeka, kaže se u splitskom listu, potekao je predlog “da se sve lječničke dijagnoze odskora počnu pisati na hrvatskom umjesto na latinskom”, i “po svemu sudeći, prijedlog bi brzo mogao biti i ozakonjen na državnoj razini”. Književnik Renato Baretić to je propratio ironičnim komentarom: “Uistinu – red bi bio da pacijent dozna što mu je i prije no što mu liječnik opće prakse prevede specijalistički nalaz s jednog, božemeprosti, mrtvog jezika.” Ipak, primećuje Baretić, lekari bi morali u dogovoru s jezikoslovcima da sastave kompletnu terminologiju, “da sve bude isto od Rebra do Dunava i Prevlake”. A pošto “i jezikoslovci imaju pravo na ljetni predah”, Baretić je velikodušno izneo svoj spisak predloga. Tako bi, kaže on, bronhitis mogao ubuduće da se zove “težedišnik”, artritis “zgrčnik”, hemoroidi “nesjedi”, išijas “kičmanović”, impotencija bi bila “obješenstvo”, depresija “tonidba”, shizofrenija “rascijeplje”, nimfomanija “udožuđe”, frigidnost “nedražica”, a stres – “napregulja”. Anemija, s obzirom na nedostatak gvožđa u krvi, mogla bi se zvati “beželjezje”, Parkinsonova bolest bi se pohrvatila u “Tresić-Pavičićevu bolest” (svakako ne po književniku i političaru Anti Tresiću-Pavičiću, nego po rukama, nogama i glavi koje se tresu), a Alchajmerova bolest bi lepše zvučala pod nazivom “Gubišićeva bolest”. Vredi navesti i sledeći podatak: “Dr. Željko Rajner, ravnatelj zagrebačkoga KBC-a i jedan među zagovornicima riječke inicijative, izjavio je prošlog tjedna za novine kako se on, kao bivši đak klasične gimnazije, često zgraža nad pogrešnom uporabom veznika u latinskim dijagnozama svojih kolega.” Baretić na to primećuje: “Siroti doktor još ni ne sluti što ga sve, klasičara, tek čeka s hrvatskim veznicima, padežima, prijedlozima, prilozima, priloškim oznakama i inim strahotnim izazovima za koje se, zla ne sluteći, zalaže! U zemlji gdje se vlastitim jezikom osrednje služe čak i oni koji žive od pisanja i govorenja na njemu, doista je preoptimistično očekivati natprosječnu pismenost od ljudi koji su se godinama specijalizirali za nešto sasvim deseto...” Zanimljivo bi bilo čuti šta o riječkom predlogu misle naši lekari. Latinski nazivi bolesti, naravno, nisu smišljeni zato da bi se pacijent zadivio učenošću, nego što je to jedina precizna i međunarodno razumljiva terminologija koja omogućava da se jasno razlikuje jedna dijagnoza od druge. Na isti način, još od Karla Linea u XVIII veku, u zoologiji i botanici usvojena je latinska dvočlana nomenklatura. Ona je neophodna, jer domaći nazivi kao “kuna”, “orao” ili “detelina” po pravilu obuhvataju po dvadesetak raznih vrsta, a one se mogu razgraničiti jedino upotrebom latinskih naziva. Tačno imenovanje u nauci je daleko važnije nego briga o “čistoti” jezika. Postoji, uostalom, ceo niz oboljenja i simptoma koje se danas i u svakodnevnom govoru, a ne samo među lekarima, označavaju latinskim, odnosno grčkim nazivima: astma, dizenterija, ekcem, išijas, konjunktivitis, leukemija, lumbago, rahitis, sifilis, tetanus, trahom, herpes, celulitis, gangrena, dekubitus, infarkt, spondiloza, tromboza... Wihovo prevođenje na “čisti narodni jezik”, u hrvatskom kao i u srpskom, moglo bi samo da unese zabunu. Ako ubuduće hrvatski pacijenti, po sili zakona, budu dobijali nalaze s dijagnozama u stilu “ovapnjenje stijenki žila kucavica”, moraće svaki put da potraže još po jednog lekara da im to prevede na grčko, ali svima znano – arterioskleroza. Što se tiče dr Rajnerove zamerke kolegama (u kojoj je verovatno mislio na latinske predloge i padeže, a ne na veznike) i Baretićevog upozorenja “sirotom doktoru”, oboje bi moglo da važi i kod nas. Naši lekari takođe često greše u latinskoj ortografiji i gramatici, ali, za utehu, vidimo da Srbija nije jedina zemlja u kojoj se “vlastitim jezikom osrednje služe čak i oni koji žive od pisanja i govorenja na njemu”.