Ekov Amarkord

Nova pripovedna atrakcija Umberta Eka pred našu književnu publiku stiže na verovatno najbolji mogući način – u istom, ukusno dizajniranom izdavačkom “paketu” s ostalim njegovim narativnim čudesima, a u okviru petotomnog “korpusa romana” ovog pisca, kao više nego pristojna ponuda za čitanje u pravoj plimi lokalnih i planetarnih “hitova” za jednokratnu upotrebu koja već neko vreme potapa domaće čitalačko obzorje. Poput Imena ruže, Fukoovog klatna, Baudolina ili, recimo, Ostrva dana pređašnjeg, i ovaj neobični roman intrigira već samim svojim naslovom. I kao i u prethodnim slučajevima, čitalačko razrešenje naslovne “enigme” donosi jednu od onih lepih dvosmislenosti koje slavnom, semiotički potkovanom italijanskom profesoru i romansijeru i te kako idu od ruke. S tom razlikom što Ekova poslovična erudicija, po pravilu vezana za istoriografsku “egzotiku” i filozofsku “akrobatiku”, ovoga puta ima unekoliko relaksirani, “bezazleni” lik ponovo pronađenog sveta adolescencije i njegovih zaturenih radosti. I ne samo njih, doduše. Kada negde u drugoj polovini knjige najzad otkrije da je kraljica Loana tek usputna, zaboravljena junakinja jedne od mnogih epizoda iz omiljenog stripa pripovedača romana, koja će skoro neobjašnjivim radom mašte postati nesvesna inspiracija njegovih ljubavnih izbora i skriveno izvorište njegove lične šifre za savladavanje inercije i obamrlosti takozvanog zrelog života prizivanjem “tajanstvenog plamena” u stomaku, čitalac Ekovog romana razumeće, naime, da je mala intriga očekivanja i detekcije koju mu je pisac priredio zapravo bila posledica jedne sasvim ozbiljne “detinjarije”, jednog ambivalentnog i dalekosežnog poigravanja velikom temom znanja i njegovog odnosa prema životnom iskustvu. Jer glavni akter i narator Tajanstvenog plamena, inače antikvarni knjižar, oboleo je iznenada od “neke vrste blaže forme retrogradne amnezije”, zbog koje je u stanju da se priseti svega što je pročitao, ali ne, kako se kaže, i onoga što je neposredno povezano s njegovim iskustvom. “Tajanstveno” pripovedno klupko romana odmotava se, otuda, kao naročito “sećanje od papira” – jedan skoro nepregledan niz prepoznatljivih i neprepoznatljivih citata koji naviru u junakovu autobiografsku memoriju, pri čemu ulogu famoznih prustovskih “madlenica” ovde imaju odreda knjiški “okidači”, u isti mah skrupulozno i (auto)ironijski evocirani i upotrebljeni. Da bi sve bilo još ambivalentnije, oni skoro bez izuzetka potiču iz strip i tzv. žanrovske, tj. “trivijalne” produkcije, što unosi svojevrsnu pometnju u čitaočev horizont prevashodno erudicijskih očekivanja, povezanih s prethodnim Ekovim romanima. Na posebno slikovit način tome doprinose, dakako, i brojne kolor-reprodukcije iz (polu)zaboravljenih izdanaka ove nekad popularne literature, koje prate tekstualnu naraciju, jednim delom pretvarajući knjigu u multimedijalnu “slikovnicu” za odrasle ili štivo “za gledanje”. Na sve to valja dodati još i komatozno stanje svesti u drugoj polovini romana, što čitanje pretvara u svojevrsni lavirint razabiranja između različitih vidova junakove unutrašnje (pseudo)stvarnosti. Ali kao što duhovito inovirani i danas već uveliko proslavljeni oblik “monaškog” detektivskog romana kroz pripovest o sudbini legendarne Aristotelove rasprave o komediji najednom premeće u univerzalnu priču o dogmi i represiji, tako ovde Eko i jednu prustovski intimnu ispovest o potrazi za sopstvenom istorijom skoro neosetno prevodi u preovlađujuću egzegezu ideološko-političke mitologije fašizma i nacizma kroz naknadno sagledavanje omiljenih naslova i retrospektivno razumevanje negdanje popkulturne ikonografije. Ne izostavljajući, poput svake samosvesno muške priče o detinjstvu, ni spasiteljsku figuru dede, ovde predstavljenog kao nosioca spontanog i pri tom skriveno-levičarskog otpora mračnom duhu musolinijevskog tribalizma, Tajanstveni plamen kraljice Loane u krajnjem ishodu, uprkos svoj neuštogljenosti, ipak nema osporavanje oficijelnih istina i velikih konstrukata humanističke tradicije. Mnogo pre, reklo bi se, ova knjiga nudi njihovu žovijalnu reafirmaciju koja autora Imena ruže i ovoga puta potvrđuje u ulozi suverenog “gurua” one već etablirane, popularizatorske struje postmodernizma kojoj na svoj način pripada, recimo, i Milorad Pavić. Stoga je možda u prvom redu valja čitati kao Ekov lični Amarkord, kao nostalgično-refleksivni omaž izgubljenom raju i ranim jadima magičnog prostora detinjstva i prve mladosti.