Od kartonske do prave kuće

Ugledni Venecijanski bijenale arhitekture imao je na jednoj od svojih nedavnih priredbi tematski moto “Manje estetike – više etike”. Bio je to svojevrstan vid reakcije na sve izraženiju tendenciju da se u arhitekturi mnogo više pažnje poklanja elitističkim ekstravagantnim ostvarenjima i njihovim tvorcima – pravim medijskim zvezdama, dok je masovno svakodnevno graditeljstvo, koje formira životnu i radnu sredinu milionima ljudi, ostajalo dobrim delom izvan interesovanja opšte, pa i stručne javnosti. Jedna od tih zapostavljenih oblasti je i izgradnja objekata sa socijalnim stanovima u kojoj su se, ipak, u našoj sredini poslednjih godina pojavila i ostvarenja nagrađena vrednim društvenim i stručnim priznanjima. U red ovakvih uspešnih kreativnih zahvata možemo da svrstamo i projekat Novog naselja za 130 porodica u Ovči. Sve izraženija neophodnost uklanjanja poznatog, krajnje nehumanog romskog “kartonskog naselja” ispod “Gazele”, nametnula je izgradnju novog staništa za iseljene porodice, pa je akcijom Sekretarijata za socijalnu i dečju zaštitu grada Beograda, kao investitora, i Direkcije za građevinsko zemljište i gradnju Beograda, kao izvršioca, sačinjen radni program, i za lokaciju novog naselja, shodno urbanističkim uslovima, određena slobodna parcela u Ovči. Angažovan na izradi projektne dokumentacije, autorski trio Macura, Đurić i Mitrović našao se pred izuzetno retkim stvaralačkim izazovom. Wihov zadatak je bio da oforme stambeni okvir za 560 žitelja sa, umnogome, specifičnim životnim navikama. Pre prvih projektantskih poteza, bilo im je, naravno, neophodno brižljivo upoznavanje sa mentalitetom i odvijanjem svakodnevnog boravka i rada ljudi priviknutih na život u nagomilanim improvizovanim kućercima. Na osnovu ovakvog istraživanja proistekli su projekti za tri tipa prizemnih kuća u nizu sa neto površinama koje su se, prema investitorskom zahtevu, kretale u rasponu od 30 do 60 kvadratnih metara uz dodatne verande prosečne veličine od 14 kvadrata. Spretnim rešenjem stambenih jedinica autori su omogućili njihovo fleksibilno korišćenje prikladno brojnosti članova romskih porodica. Stanovi su grupisani u gabaritne nizove kuća sa posebnim pristupima i malim ograđenim dvorištima. Na uličnim prilazima oformljeni su tremovi, a na drugoj strani kuće pokrivene verande su lep prelaz između dvorišta i unutrašnjosti stana. Konstrukcija zgrada izvedena je primenom tipiziranog montažnog sistema praćenog svim svojstvima građevinskih standarda. Uz kompletnu infrastrukturnu opremljenost, ove kuće omogućavaju korisnicima ugodan boravišni i radni ambijent. U urbanističkoj postavci nizovi kuća su raspoređeni oko efikasne i racionalne ulične mreže uz inventivno datu kombinaciju kolskih saobraćajnica, pešačkih prolaza i pjaceta, kao i igrališnih površina. Skladno razuđenom prostornom morfologijom, živahnom kolorističkom obradom fasada, te parternim detaljima obogaćenih zelenilom, autori su ostvarili pohvale vredan projektantski rezultat. Kada se uz sve ovo doda blizina trgovačkih, školskih i zdravstvenih objekata, kao i izgledna mogućnost zapošljavanja – novo naselje bi trebalo da ima dugotrajnu održivost. Kvaliteti ovog projekta privukli su i pažnju žirija na velikom trijenalnom konkursu “Holcim fondacije” za uspešne arhitektonsko-građevinske kreacije, pa je na nedavnoj završnoj svečanosti za Evropski region, održanoj u Madridu, autorima Macuri, Đuriću i Mitroviću dodeljeno prestižno, četvrto po redu priznanje u vidu specijalne nagrade.